85
Eyni zamanda proqramda kənd təsərrüfatı üzrə tədqiqat mərkəzinin təsis olunması və Dövlət
Taxıl Fondunun yaradılması və idarə olunması nəzərdə tutulub. Kənd təsərrüfatında qeyd olunan
xidmətlərin həyata keçirilməsi üçün Azərbaycan bu sektorun dövlət tərəfindən ifrat dərəcədə
idarə olunmasının azaldılmasını və onun dayanıqlı Ģəkildə inkiĢaf etdiyini təmin etməlidir.
54
Bu
xüsusilə ərzaq təhlükəsizliyinə aiddir, çünki proqramın məqsədi bazarın son illərdə buğda və
Ģəkər çuğundurunun yetiĢdirilməsinə olan meylliyini döndərməklə, kartof, tərəvəz, Ģəkər
çuğunduru və digər məhsullardan (buğda daxil olmaqla) idxal asılılığını əhəmiyyətli dərəcədə
azaltmaqdır. Gələcəkdə Azərbaycan iri fermer təsərrüfatlarının yaradılmasını prioritet tutmalıdır
ki (torpağların icarəyə verilməsi, assosiasiyaların yaradılması, torpaq satıĢına imkan yaradılması
vasitəsilə), bunula topdansatıcıların bazar gücünü tarazlaĢdıra bilsin. Spesifik məhsul və ya
coğrafi ərazilərlə bağlı tənzimləyici məsələlərə xüsusi nəzər yetirməklə lisenziyalaĢdırma,
biznesin qeydiyyatı və mülkiyyət hüquqları ilə bağlı aparılan təkmilləĢmə iĢləri davam etməlidir.
Hökumət ölkə daxilində fermer təsərrüfatlarının məhsullarının rəqabətlilik baxımından
monitorinqini keçirməlidir. Eyni zamanda, ―çatıĢmayan orta həlqənin‖ inkiĢafını da monitorinq
etmək zəruridir (marketinq, anbarlaĢdırma və texniki yardım üzrə xidmətlər). Bunlar inkiĢaf
etdikcə istehsalın qiymətləri artacaq. Ġkincisi, 2009-2010-cu ildə fəaliyyət göstərməsi nəzərdə
tutulan universal aqrar bankının yenidən yaradılması təklifinə gəldikdə, Azərbaycan Niderlandın
təcrübəsini nəzərdən keçirə bilər (aqrar bankı kommersiya Ģərtləri ilə fəaliyyət görsədir).
55
Aqrar
bankın əməliyyatlarına qeyri-kommersiya yanaĢmasının tətbiqi Azərbaycanın maliyyə
sektorunda əldə olunmuĢ nailiyyətlərini geri ata bilər və Hökumət üçün irimiqyaslı Ģərti
öhdəliklər yaradaraq Neft Fondunun vəsaitlərinə dolayı tələblərin formalaĢması ilə nəticələnər.
Sənaye istehsalının həcmi: qida emalı və nəqliyyat avadanlığının güclü inkişafı
2.16.
Azərbaycanın sənaye istehsalında əsas yeri neft sektoru tutur. Yuxarıda qeyd
olunduğu kimi, 2007-ci ildə
neft hasilatı 2004-cü ilin 76 faizilə (neft qiymətlərinin və
istehsalının artdığından öncə) müqayisədə
sənaye fəaliyyətinin 95 faizini təşkil etmişdir.
56
Bununla belə,
əhalinin məşğulluğunun cəmi 1 faizi neft sektorunun payına düşür.
57
Neft hasilatı
çıxılmaq Ģərtilə 2007-ci ildə sənaye sektorunda yaranan əlavə dəyərin 86 faizi istehsal
sektorunun payına (neftayırma, xüsusilə neft emalı, maĢın və nəqliyyat avadanlığı), təxminən 14
faizi isə komunal xidmətlərin payına düĢmüĢdür. 2007-ci ildə qeyri-neft hasilatı sektorları üzrə
məĢğulluğun payı 6 faiz olmuĢdur ki, bu da 2001-ci ilin göstəricisindən o qədər də fərqlənmir.
Ġstehsal yalnız iĢ yerlərinin açılması üçün yox, həmçinin ticarətdəki rolu üçün də əhəmiyyətlidir.
Belə ki, plastik və kimya məhsullarının istehsalı Rusiya və Türkiyyə istiqamətində vacib ixrac
kateqoriyalarıdır. Bu ölkələr AB çıxılmaq Ģərtilə (Avropa Birliyi əsasən neft idxal edir)
Azərbaycanın ən vacib ixrac tərəfdaĢlarıdır.
2.17.
Neft hasilatı əsasən Hasilatın Pay Bölgüsü (HPB) ilə idarə olunur və tənzimlənir.
2006-cı ildə Baki-Tiflis-Ceyhan (BTC) boru kəmərinin tikintisi baĢa çatdıqdan sonra
Azərbaycanda neft istehsalı əhəmiyyətli dərəcədə artmıĢdır: 2001-2005-ci illər ərzində illik
təxminən 15 milyondan 2007-ci ildə 46 milyona qədər. Yeni neft və qazın hasilatı və nəqli
54
Proqramın 5-ci bölməsinin Fəaliyyət planı.
55
Qeyd etmək lazımdır ki, Niderlandda fəaliyyət göstərən
Rabobank və Fransada fəaliyyət göstərən
Crédit Agricole-
un yaradılması korporativ kredit təĢkilatları və cəmiyyətləri ilə uzunmüddətli təcrübəyə əsaslanmıĢdır. Belə ki, yerli
çərçivə və müĢtəri bazası özü-özlüyündən yaranmıĢdır ki, bunun əsasında milli strukturlar formalaĢmıĢdır. Hazırkı
dövr üçün bunu Azərbaycana Ģamil etmək mümkün deyil.
56
Azərbaycanın milli hesablarına əsasən sənayeyə mədən (neft və qaz hasilatı daxil olmaqla), istehsal (neft və
kimya məhsullarının istehsalı daxil olmaqla) və kommunal xidmətlər (elektrik, qaz və su) daxildir. Tikinti sektoru
bura daxil edilmir. Bu hesabatda eyni metodologiyadan istifadə olunur.
57
Bu yalnız neft və qazın hasil olunmasını özündə cəmləyir.