Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adına tariX İnstitutu

“Beynəlxalq təşkilatlar və xarici ölkələrin 
gömrük orqanları ilə əlaqələr”
yarımfəslində göstərilir ki, tranzit ölkə 
kimi Azərbaycan Respublikasının dünya dövlətləri və beynəlxalq təşkilat-
larla gömrük əməkdaşlığının genişlənməsi xüsusi əhəmiyyət daşımışdır. 
1999-cu ilin sentyabr ayında postsovet məkanında ilk dəfə olaraq DGT-nin 
Baş Katibinin Azərbaycana rəsmi səfəri ikitərəfli əlaqələrin yaradılması və 
inkişaf etdirilməsinə daha əlverişli şərait yaratdı. Azərbaycanın gömrük 
təşkilatının 1999-cu il iyunun 24-də DGT-nın Maliyyə Komitəsinə, 2000-ci 
il iyunun 6-da isə bu təşkilatın Siyasi komissiyasına üzv seçilməsi gömrük 
işi sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığa yeni istiqamət verdi. DGT-nin Bakı 
Regional Tədris Mərkəzində keçirilən beynəlxalq seminarlar əsasən kadr-
ların ixtisas səviyyəsinin və peşəkarlığının artırılması və təcrübə mübadi-
ləsinə xidmət edirdi. Mərkəzdə 2008-ci ildən başlayaraq keçirilən harmonik 
sistem üzrə regional seminarlar daimi xarakter almışdı. Təkcə 2010-cu il 
aprelin 12-16-da DGT-nin “Harmonik Sistemin əsas şərhetmə Qaydaları”na 
dair regional seminarına Azərbaycan daxil olmaqla 17 ölkənin nümayəndə 
heyəti 
qatılmışdı. 
“Gömrük 
prosedurlarının 
sadələşdirilməsi 
və 
1
Azərbaycan və ABŞ gömrük xidmətləri arasında əməkdaşlıq əlaqələri genişlənir 
// “Gömrükçü”, AR DGK, 2006, № 12, s.22. 

---

41 
uzlaşdırılması haqqında” Beynəlxalq Konvensiyanın müddəalarının (Kioto 
Konvensiyası) və DGT-nin “Beynəlxalq Ticarətin Asanlaşdırılması və 
Təhlükəsizliyi Üzrə Çərçivə Standartları”nın milli gömrük qanunveri-
ciliyində əks olunması üçün işlər aparılırdı. Avropa İttifaqının “Yeni 
Qonşuluq Siyasəti” çərçivəsində “Azərbaycan-Avropa İttifaqı Fəaliyyət 
Planı”nın ölkəmizin gömrük xidmətinin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı 
müddəalarının yerinə yetirilməsi mühüm əhəmiyyət daşıyırdı. “Böyük İpək 
Yolu” ölkələri arasında ticarətə yardım və onun asanlaşdırılması üzrə 
gömrük idarələrinin roluna dair 2-ci Beynəlxalq Forumda qəbul edilmiş 
“İpək Yolu ölkələrində sərhəd buraxılış məntəqələrinin modernləşdirilməsi 
ilə ticarətin asanlaşdırılması və regional gömrük əməkdaşlığının genişlən-
dirilməsi üzrə Karvansara”
layihəsi ilə bağlı işlər davam etdirilirdi. 
Beşinci fəsilə aşağıdakı nəticələrlə yekun vurulmuşdur:
– Azərbaycanı Respublikasının gömrük işi sahəsində imzaladığı 
beynəlxalq sazişlər əməkdaşlıq və qarşılıqlı yardımı, xarici ticarətin göm-
rük statistikası sahəsində metodoloji və informasiya sahəsində qarşılıqlı 
fəaliyyəti əhatə edirdi;
– beynəlxalq hüquqi əməkdaşlığa gömrük sənədlərinin və gömrük 
təminatlarının qarşılıqlı tanınmasını, sərhədlərdən qanunsuz keçirilən 
mədəni sərvətlərin tutulub saxlanılması və qaytarılması, həmçinin gömrük 
qanunvericiliyinin düzgün tətbiqi və gömrük hüquqpozmalarının qarşısının 
alınması məsələləri daxil idi; 
– qabaqcıl ölkələrin gömrük işi sahəsində təcrübəsinin öyrənilməsində 
beynəlxalq təşkilatların ekspertləri ilə əməkdaşlığa üstünlük verilməsi bu 
əlaqələrin əsas prinsiplərini təşkil edirdi. 
Beynəlxalq gömrük münasibətlərinin aktual məsələlərindən biri də 
ölkəmizin Avrasiya Gömrük İttifaqına qoşulmasının iqtisadi və siyasi 
maraqlarımıza uyğun olması haqqında aparılan müzakirələrdir. Bu məsələ 
MDB-yə daxil olan ölkələri vahid iqtisadi məkanda birləşdirmək və modern 
gömrük münasibətlərinə köhnə imperiya mövqeyindən yanaşmaq cəhdi 
kimi qiymətləndirilməlidir. Azərbaycanın yaxın və uzaq perspektivdə 
həmin quruma daxil olması milli maraqlarımızla, iqtisadi və siyasi 
müstəqilliyimizlə, nəhayət dövlətin gömrük siyasəti ilə uzlaşmır. 
Azərbaycan hökuməti indiki halda Avrasiya Gömrük İttifaqına 
qoşulmağı mümkün hesab etmir. Torpaqlarımız işğal altında qaldıqca və 
Dağlıq Qarabağ məsələsi siyasi həllini tapmayınca Azərbaycanın bu 
təşkilata üzvlük məsələsi müzakirə mövzusu ola bilməz. 
Nəticə 
hissəsi nəzəri ümumiləşdirmələri və prinsipial nəticələri əhatə 
edir. Gömrük nəzarətinin səmərəlilik göstəricilərinin qiymətləndirilməsi 

---

42 
elmi əsaslar üzərində qurulmalı, gömrük xidmətinin struktur bölmələrinin 
və ayrı-ayrı əməkdaşların peşəkarlıq səviyyəsini müəyyən edən moni-
torinqlər aparılmalıdır. Bu məqsədlə, gömrük idarəçiliyi daim təkmilləş-
dirilməli və tam şəffaflığa əsaslanan nəzarət-buraxılış sistemi yaradılma-
lıdır. Kadr potensialının gücləndirilməli, gömrük əməkdaşlarının xarici 
ölkələrin nüfuzlu gömrük məktəblərində təhsil alması, beynəlxalq və 
regional səviyyədə keçirilən seminar və kurslarda fəal iştirakı təmin edil-
məlidir. Xarici iqtisadi fəaliyyət iştirakçılarına, xarici ticarət sahəsində fəa-
liyyət göstərən sahibkarların gömrük xidmətinin elektron müraciət siste-
mindən daha geniş istifadə etməsinə əlverişli şərait yaradılmalıdır. Elmi və 
tarixi əhəmiyyət daşıyan gömrük sənədləri dövlət arxiv fondunun xüsusi 
hissəsinə daxil edilməlidir və s. Araşdırmanın nəticələri təsdiq edir ki, çe-
vik və düşünülmüş gömrük siyasətinin işlənilib hazırlanmasında tarixi təc-
rübənin hərtərəfli öyrənilərək tətbiq edilməsinin mühüm əhəmiyyəti vardır.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin “Gömrük 
sistemində islahatların davam etdirilməsi ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında” 
2016-cı il 4 mart tarixli Sərəncamında göstərildiyi kimi, gömrük sərhədin-
dən mal dövriyyəsinin sürətləndirilməsində, ölkədə sahibkarlığın inkişafı 
və əlverişli biznes mühitinin formalaşmasında, iqtisadi təhlükəsizliyimizin 
möhkəmləndirilməsində gömrük sisteminin rolu və əhəmiyyəti daha da 
artmışdır.
1