90
“Çillə” və ya “Çillədən çıxma” nəğmələridə deyilərdi. Erkən
düşüncədə qış çillələrə və boz aya bölünür. Təsəvvürdə, qışın
bir çox obrazlarına müxtəlif münasibətlər ifadə edilir. Bu
xüsusuiyyət çillə nəğmələrində də özünü göstərir. Məsələn,
“Gülüm gəl” nəğməsində qar ağ örpək şəklində tərənnüm
edilir:
Ağ örpəyim tülüm gəl,
Ay ağ gülüm, gülüm gəl.
Əkinimin yorğanı,
Qara kəlin dərmanı
Ağ örpəyim tülüm gəl,
Ay ağ gülüm, gülüm gəl.
Gülüm bir sıra mərasim nəğmlərdə alt qatda saxlanan
bədii obrazdır ki, o insanlara bolluq bərəkət gətirir. Başqa bir
çillə nəğməsində onun funksiyaları açıqlanır:
Gecə yarı gəlinbacı
Cik – cikkə cikkələndi
Cikə çəkib hikkələndi
Qorxu duydu qəsdimə,
Qılınc çəkdi üstümə
Od – ocağımı söndürdü
Üzün məndən döndürdü.
Gülüm gəldi kösöyləri oddadı
Gülüm gəldi, ocağımı xoddadı.
Çillələrlə bağlı nəğmələrdə çillə dövründıki hava,
şaxtanın artması insanla onun qarşılıqlı əlaqəsidə nəzərə
çatdırılır. Çillə şəxsləndirilir, onun boybuxunu, gücü hikkəsi,
və ümumilikdə daxili aləmi barədə söz açılır. Mərasim
nəğmələrində böyük çillə xoş sədalıdır. İnsana o qədərdə
ziyan vurmur:
91
Böyük çillə boyu bir belə
Gəldi elə, gülə gülə
Ağ gülünüdə göstərdi
al gülünüdə göstərdi
Nə nənəmi dağlatdı,
nə bir uşağı ağlatdı.
Tay qoydum karvanına
taylı olsun
Pay qoydum xurcununa
paylı olsun(61,256-257).
Böyük çillənin şəxsləndirilmiş obrazının əksi olaraq
kiçik çillə daha sərt təbiətli və amansızdır. Kçik çillə belə
xarakterizə olunur:
Kiçik çillə boyu bir belə,
Hikkəsi bir belə.
Gəlişi oldu hayınan,
Gedişi oldu vayınnan.
Əlində qırmanc,
Eli günü yandırdı.
Bu nəğmələrdə bir arzu qışın qurtarması, insanların
çətinlikləri başa vurub, yaza çıxma istəkləri ifadə edilir.
M.H.Təhmasib çilə ilə bağlı mülahizələrini belə
aydınlaşdırır.”
.
,
.
,
, «
»
,
,
92
.
,
,
.
,
,
.
,
.
,
,
.
,
,
,
,
.
,
,
,
,
,
,
.
.
,
«
,
»,
«
,
,
»
.
93
,
,
» (
58, 74).
. .
,
,
-
,
,
,
,
,
,
,
-
,
,
,
,
,
,
,
.
,
,
,
,
(60).
Novruzqabağı nəğmələrin ikinci qrupunu çərşəmbələrlə
bağlı ritual və mərasim nəğmələri təşkil edir. Yeni ilin, yeni
günün – novruzun gəlişinə ən azı dörd həftə əvvəldən hazırlıq
görülür. Bu həftələr belə adlanır: 1) Su çərşənbəsi, 2) Od
çərşənbəsi, 3) Yel çərşənbəsi, 4) Torpaq çərşənbəsi.
94
M.H.Təhmasib çərşənbələrlə bağlı müşahidələrini belə
aydınlaşdırır:
,
.
«
»,
«
»,
«
»
.
,
(
57, 94).
,
«
-
»
.
,
,
,
,
.
Dostları ilə paylaş: |