Azԥrbaycan VII-IX ԥsrlԥRDԤ

432

qaçd ÷ n  görԥndԥ Ermԥnistana qaçd . Ruma getmԥk üçün ԥr-Ras

çay n  keçdi. O, ԥr-Ras çay n  keçԥndԥn sonra, vilayԥtin hakimi Sԥhl

ibn Sumbat ona tԥrԥf getdi.

Afúin yax n vilayԥtlԥrin hakimlԥrinԥ, Ermԥnistan kürdlԥrinԥ

vԥ patriklԥrԥ mԥktub yazd  ki, Babԥkin yolunu kԥssinlԥr. Sԥhl ibn

Sumbat onun yan na gԥldi. Babԥk isԥ öz qiyafԥsini dԥyiúmiú, baúqa

paltar geymiúdi, ayaqlar n  c nd rla dolay b, adi yԥhԥri olan qat ra

minmiúdi.

Sԥhl ibn Sumbat onun üstünԥ at l b onu ԥsir etdi vԥ Afúinԥ

göndԥrdi, burada onu bԥbs etdilԥr. Afúin qԥlԥbԥ haqq nda Mötԥsimԥ

mԥktub yazaraq, onun yan na gԥlmԥk üçün icazԥ istԥdi. Xԥlifԥ icazԥ

verdi, o da Babԥk vԥ onun qardaú  ilԥ yola düúüb onun yan na gԥldi.

Ham ya mԥlumdur ki, Mötԥsim ԥmr etdi, Babԥki edam etsinlԥr,

ԥllԥrini vԥ ayaqlar n  kԥsib bԥdԥnini çarm xa çԥksinlԥr.

                             ԤLAVԤ IX

 KATOLøKOS øOANNESøN "TARøX" ԤSԤRøNDԤN

                       (Moskva, 1853, sԥh. 64-65)

Bu zaman

1

 amirapet [xԥlifԥ] bir nԥfԥr vostikan

2

 Holu  böyük

dԥstԥ ilԥ Ermԥnistana göndԥrmiúdi. O gԥldi vԥ Dvin úԥhԥrinԥ daxil

oldu. øranl lar tayfas ndan Sevada adl  bir nԥfԥr Baqratilԥr nԥslindԥn

özünԥ Arusyak adl  bir arvad al b, bununla [bu evlԥnmԥ sayԥsindԥ]

ölkԥmizin böyük hissԥsini ԥlinԥ keçirtdi. Hԥmin Sevada vostikan

Hola qarú  qԥzԥblԥnib qiyam qald rd  vԥ çoxlu qoúun toplad . Ermԥni

1

Katolikos II Ter-Davidin hökmranl q illԥri (806-833).

2

Xԥlifԥnin caniúini

---

433

sparapet Smbat vԥ Sünik hakimi [Saak], habelԥ azatlar dԥstԥsi dԥ ona

qoúuldu. Onun [Sevadan n] beyninԥ düúdü ki, Holu tutsun vԥ ya

öldürsün. O zaman Hol Sevad n, sparapet Smbat n vԥ Sünik hakimi

[Saak n] yan na ermԥni katolikosu Ter-Davidi elçi göndԥrdi: "Nԥ

üçün vԥ nԥ sԥbԥbԥ görԥ siz qiyam qald r b mԥnԥ qarú  qԥsd

düzԥltmisiniz. Ԥgԥr siz mԥni [hakim olaraq] qԥbul etmԥk

istԥmirsinizsԥ [mԥni], burax n vԥ imkan verin buradan sa÷-salamat

gedim".

Katolikos onlar  çox dilԥ tutdu vԥ yalvard , lakin onu

dinlԥmԥk istԥmԥdilԥr, o da kԥdԥrli halda buradan getdi. Onlar n öz

pis niyyԥtlԥrindԥn ԥl çԥkmԥk istԥmԥdiyini görԥn Hol iki min seçmԥ

döyüúçünü silahland ra bildi vԥ onlar n üstünԥ getmԥyԥ baúlad .

Onlar n [üsyanç larm] düúԥrgԥsi Urazdan [Zԥngi] çay n n kԥnar nda,

Kavakert kԥndinin qarú s nda idi. Hol böyük bir qüvvԥ ilԥ onlara

hücum etdi, onlar da vuruúmaya davara gԥtirmԥyib, qaçma÷a üz

qoydular.

                                           ԤLAVԤ X

        MOøSEY KALANKATUKLUNUN (DASXURANLININ)

"AöVAN TARøXø" ԤSԤRøNDԤN

                                  (

III kitab, XX fԥsil)

Ermԥni tarixinin 270-ci ili [eram z n 82-ci ili] tamam

bitdikdԥ,

1

 taciklԥrin seçmԥ ԥsgԥrlԥri gizlicԥ Partaxdan sԥfԥrԥ ç x b

1

Azԥrbaycan Respublikas n n indiki Xocavԥnd rayonu

---

434

Amaras ԥtraf n  qarԥt etdilԥr, iki minԥdԥk adam ԥsir ald lar, sonra

Mesaranka

1

sԥrhԥdindԥ ùikanar adlanan qԥsԥbԥyԥ gԥlib oran

möhkԥmlԥndirdilԥr. Onda Eranúahik nԥslindԥn olan hökmdar - mԥrd

vԥ gözԥl Sԥhli Smbatean öz úanl  qardaúlar  vԥ qoúunu ilԥ sԥhԥr

aç landa onlara hücum etdi, onlar  q r b didԥrgin sald  vԥ sanki úirin

a÷z ndan ԥsirlԥri xilas etdi.

Yenԥ hԥmin ildԥ hԥr úeyi da÷ dan, Ermԥnistan daxilindԥ

"Avaranúan" [qarԥtçi] ad  ilԥ mԥúhur olan tacik Sevada bütün ölkԥni

qarԥt etdi, Sünikԥ qay td  vԥ Squk mahal nda olan ùaqat qԥsԥbԥsinin

qalas nda möhkԥmlԥndi. Sünik hökmdar  Vasak isԥ iranl  Baban

gԥtirdi, onu [Sevadan ] mԥ÷lub edib qaçma÷a mԥcbur etdi.

Hԥmin ildԥ Sünik hökmdar  [Vasak] öldü. Babԥk Sünik

hökmdar  Vasak n q z n  özünԥ arvad ald .

Bundan sonra Baqk vilayԥti Baban n tԥqsiri üzündԥn

hakimiyyԥtsiz qald . ørandan sԥfԥrԥ ç xan [Baban], ölkԥni al b viran

etdi, Baqk n qad n vԥ uúaqlar n  q l ncdan keçirtdi.

Sonrak  ildԥ Baban Yeqrkuni

2

 vilayԥtinԥ gԥldi, 15 minԥdԥk

ԥhalini q l ncdan keçirtdi, böyük Makenosas monastr n  yand rd .

[Burada] ancaq bir dԥyirmandan baúqa heç bir úey qalmad .

Ermԥni tarixinin 276-c  ili [eram z n 827-ci ili] idi. øki ildԥn

sonra Baban Tavuúu

3

 da÷ td   vԥ  150  minԥdԥk  ԥhalini qovdu.  O,  biri

ildԥ isԥ Baban Let o÷lu øbrahimi mԥ÷lub etdi. Yenԥ hԥmin ildԥ

[830/1] Davon vԥ ùapux dostlu÷u vԥ sülhü pozaraq, Ablasad adlanan

Stepannosu öldürdülԥr; o, Baban  gԥtirmiúdi ki, o da Bercor

vilayԥtindԥ vԥ Ursas, Karnakaú, Xaxari, Tapat kԥndlԥrindԥ Baqk

ԥhalisini q rm úd . Sonra onlar Baban n ԥleyhinԥ üsyan qald rd lar vԥ

Qoroz qalas nda möhkԥmlԥnԥrԥk 12 il buran n vilayԥtlԥrini ԥllԥrindԥ

saxlad lar. Hԥmin vilayԥtlԥr isԥ bunlard r: Yuxar  Vaykunik Bercor,

1

Azԥrbaycan Respublikas n n A÷dam vԥ A÷dԥrԥ rayonlar

2

 Göyçԥ gölünün cԥnub sahili

3

Azԥrbaycan Respublikas n n Qazax rayonu ilԥ Ermԥnistan

Respublikas n n øcevan rayonlar n n sԥrhԥdindԥ.

---

435

Sisakan [vԥ Kotak], Xaband [Mive], Amaras, Paznaik, Mxank

1

 vԥ

Tri

2

.

Bundan sonra Ablasad n qohumlar  onlar  [Davon vԥ ùapuxu]

tutub gԥbԥrtdilԥr vԥ Ablasad n bac s  o÷lu olub Ԥbu Musa adlanan,

sülhsevԥr Yesai hԥmin vilayԥtlԥri ԥlԥ keçirtdi vԥ bunlar n ham s na

hökmranl q etdi. Hԥmin ildԥ Baban Arazdan keçԥrԥk, Amaras

vilayԥtindԥ düúԥrgԥ sald . O, sülhdԥn dan úma÷a baúlad  vԥ deyirdi

ki, qiyamç lar ona tabe olsunlar. Bԥzilԥri tövbԥ edib Babana tabe

oldularsa, sonra aldand qlar n  görüb ondan ayr ld lar.

Baban oradan öz ölkԥsi Atrpatakana qay td . Rostom adl

sԥrkԥrdԥsini öz yerindԥ qoúunla birlikdԥ qoyub, ԥmr etdi ki, qala ilԥ

vuruúmas n, onlar  xoúluqla itaԥtԥ cԥlb etsin. Rostom isԥ Baban n

ԥmrinԥ qulaq asmad , sԥfԥr edib, qala ilԥ vuruúma÷a baúlad . Onda

qalan n döyüúçülԥri øsan n gücünԥ arxalan b, müqԥddԥslԥrin quru

cԥsԥdlԥrini vԥ ԥllԥrindԥ xaç tutaraq yeridilԥr. øran ordusunu a÷ r

mԥ÷lubiyyԥtԥ düçar etdilԥr.

Dԥrc edilmԥmiú hissԥdԥn

Hԥmin ildԥ [ermԥni tarixinin 286-ci ili - yeni eran n 837-ci ili]

eyni hökmdar Sԥhli Smbatean ölkԥlԥri da÷ d b ölümsaçan, qaniçԥn,

y rt c , qiyamç  Baban  tutdu vԥ onu Ԥmir ԥl-Möminin ixtiyar na

verdi. O öz sԥyinԥ görԥ [xԥlifԥ saray nda] böyük mükafat ald .

Ermԥnistan, Iberiya vԥ Albaniya üzԥrindԥ ali hakimiyyԥt ona verildi

vԥ o, bütün bu ölkԥlԥrdԥ padúah kimi hökmranl q etdi.

1

Ham s  Arsaxda

2

Utidԥ

---