Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti
51
m
əsi (ya da ümumiyyətlə qolunun çanağa yaxşı oturulmaması) nəticəsində
tar qolunun s
əviyyəsinin düzgün olmaması. Bu qüsur çox vaxt tarın “pərdə
vurması” ilə nəticələnir.
Çığırtma
– zurnayab
ənzər qədim Azərbaycan üfləmə musiqi aləti.
Çıncıq
–
qarğıdan qayrılmış, bir neçə müxtəlif uzunluqda neyin (ya tütəyin) bir-
birin
ə bağlanması yolu ilə əldə edilən qədim Azərbaycan üfləmə ağac
musiqi al
əti. Olduqca güclü səsi olduğu məlumdur.
Çırtıq
– dan. - xalq r
əqslərinin bəzilərində oyun zamanı barmaqları şıqqıldatmaq
yolu il
ə əlləri səsləndirmə priyomu.
Çırtma
–
əl ilə vurularaq (ağacsız) səsləndirilən zərbli musiqi alətlərində (nağara,
d
əf və s.) xüsusi çalğı priyomu.
Çoğor
–
beş simli qədim Azərbaycan musiqi aləti.
Çoban-
bayatı
–
heyvandarlıq sahəsində çalışan mütəxəssis
çobanların tütəkdə çaldıqları Bayatı. Melodik
m
əzmununda bir növ çağırış və sual-cavab səda-
ları eşidilir. Çobanlar otardıqları mal-qara ya da
qoyun sürüsünü çox vaxt Bayatı sədaları ilə otlağa
aparır, otlaqdan yatağa qaytarırlar.
Çupani
(far., az
ərb. çobanı)
– 1. XIX
əsr Azərbaycan musiqisində muğam şöbələrindən biri;
2. İran mus-də: Dəşti muğamının tərkibində olan bir guşə.
Çoğor
Az
ərbaycan musiqi terminləri
52
D
Dad
(far. haraya çağırmaq)
–
Mahur muğamının ilk guşələrindən biri.
Dair
ə
- z
ərbli musiqi aləti. Sağanağının diametri dəf (qaval) sağanağındakından bir
q
ədər (təxminən 10-15 mm) böyük olur. Həm də üzərinə qavalda olduğu
kimi balıq dərisi deyil, keçi ya dana dərisi, bəzi hallarda isə qoyun qarnın-
dan üz ç
əkilir.
Dağıstani
–
aşıq yaradıcılığındakı qədim musiqi formalarından biri.
Dastan
–
aşıq yaradıcılığında öz həcmi etibarı ilə ən geniş olan musiqili epik əsər.
M
əzmununa görə iki növə ayrılır:
a) Q
əhrəmanlıq dastanları (epik dastan);
b) M
əhəbbət dastanları (lirik dastan).
Deyişmə
-
aşıqlar yarışının ən geniş intişar tapmış formalarından biri. Deyişmə adətən
bir neç
ə hissədən ibarət olur. Hər bir sonrakı hissə özündən əvvəl gələn
şöbəyə nisbətən daha gərgin və daha maraqlı səslənir.
Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti
53
Dramaturgiya
etibarı ilə deyişmənin kulminasiyası qıfılbənd hissəsidir ki,
burada aşığın hər hansı bir sahədə nə qədər, nə dərəcədə dərin bilik və geniş
m
əlumat sahibi olduğu aşkara çıxır. Deyişmələr musiqinin vəzni 2/4 ilə 6/8-
nın ardıcıl surətdə növbələnməsi ilə səciyyələnir.
D
əf
– bax: Qaval.
D
əmanə
(d
əman – çevik, qıvraq, güclü)
– Mahur d
əstgahına mənsub şöbələrdən biri.
D
əmkeş
–
zurnaçı ya da düdükçünün (usta) çaldığı hava-
nın əsas kök səsini uzadaraq müşayiət edən çalğıçı.
D
əmsaz
–
çalınan hava kökünə (məqamına) münasib əsas səsin başqa çalğıçı tərəfin-
d
ən uzun müddət uzadılaraq davam etdirilməsi.
D
əraməd
–
muğamın əvvəlində ifa olunan kiçik instrumental müqəddimə.
D
əstan
–
ər. dartımlı simli musiqi alətlərinin qoluna bağlanan pərdələr.
D
əstgah
(
ər., far. dəst – komplekt + gah – mövqe, məqam, məkan)
– mü
əyyən muğam tərkibinə daxil olan bütün şaxələr, şöbələr, guşələr,
r
ədiflər, rənglər və təsniflərin küll halında, məntiqi inkişaf qaydası üzrə
müt
əşəkkil məcmusu.
Muğam dəstgahlar bunlardır:
Rast
Sümükl
ə işlənmiş dəf
Az
ərbaycan musiqi terminləri
54
Mahur-Hindi
Orta-Mahur
Bayatı-Qacar
Şur
Segah
Zabul-Segah
Mirz
ə Hüseyn Segahı
Şüştər
Çahargah
Bayatı-Şiraz
Hümayun
Dil
əngiz
– kl.
əd-da: muğam şöbəsi.
Dil
ənvaz
– kl.
əd-da: muğam şöbəsi.
Dilk
əş
(far. cazib
əli, xoşagələn, valehedici)
– 1. Az
ər. mus-də:
a)
Şahnaz muğamında əsil Şahnaz ilə Şədd-Şahnaz arasındakı şöbə;
b) dinl
əyicidə dərin lirik təsir oyandırdığına görə xanəndələr çox vaxt Rast
v
ə Mahur muğamında Vilayəti şöbəsini Dilkəş ilə əvəz edirlər;
c) Mahur d
əstgahında Əşiran ilə Dügah arasındakı şöbə;
2.
İran mus-də: Mahur dəstgahında Xosrovani ilə Xavəran arasındakı şöbə.
Dilq
əm
–
aşıq vokal musiqisində lirik məzmunlu mahnı forması.
Dilrüba
(far. füsunkar, m
əftunedən)
– Dügah d
əstgahında Şikəsteyi-fars ilə Əraq arasında yerləşən şöbə.
Dostları ilə paylaş: |