Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti
43
Bayatı–Şiraz
– 1. Az
ərbaycan musiqisinin yeddi əsas muğamından biri;
2. B
ərdaşt, Mayə, Nişibi–fəraz, Bayatı–İsfahan, Xavəran,
Üzzal kimi
mühüm muğam şöbələrinin məcmusundan ibarət olan bir dəstgah. Öz gözəl,
axıcı ləhni və dərin təsir qüvvəsinə görə musiqi ədəbiyyatında çox zaman
“
ərusi – musiqi” (“musiqinin gəlini”) adlandırılır.
Bid
əgani
–
Əbu-Əta muğamının son guşəsi.
Bidad
(h
ərf. – haqsızlıqdan şikayət)
– Hümayun d
əstgahında beşinci pillədə ifa olunan həzin və kədər təsirli
guşə.
B
ədr
(h
ərf. 14 gecəlik ay, mehtab)
– Çahargah d
əstgahının mayəsində çalınan guşə.
B
əhər bayatı
–
aşıq musiqi – şeir yaradıcılığı formalarından biri. Bəhər bayatının məzmu-
nu m
əhsul yığımının başa çatdırılması ilə əlaqədar şənliyi vəsf edir.
B
əhlul
– musiqi m
əclisi iştirakçılarını məzəli mahnılarla əyləndirən təlxək.
B
əhr
– musiqi v
əzninin təşəkkül sistemi. Əgər vəzn musiqi səslərinin zaman
ərzində səslənmə müddəti ilə əlaqədar olan ölçüdəki qarşılıqlı nisbəti ifadə
edirs
ə, bəhr səslərin bu hərəkət ahəngində olan həmin bu nisbətin meyarı
Az
ərbaycan musiqi terminləri
44
v
əzifəsini daşıyır və ölçü normasını təsbit və tənzim etmiş olur. Musiqi
s
əslərinin məntiqi, həm də mənalı surətdə təkrarlanması və növbələnməsi
(ah
əng) üçün bəhr təşəkkülünün olması zəruridir. Ən mürəkkəb, ən qarışıq
v
ə ən dolaşıq görünən vəzn müəyyən bəhr qəlibinə yerləşdirilə bilər.
B
əhr, əsasən, çox vaxt müntəzəm, yəni bir qaydada olur (belə halda musiqi
taktları – xanələri eyni ölçüdə, bir bərabərdə olur),
lakin qeyri-müntəzəm
(y
əni tez-tez dəyişən belə hallarda taktlar – xanələr müxtəlif ölçüdə olur)
b
əhrlərə də tez-tez təsadüf edilir. Sərbəst improvizasiya yolu ilə ifa olunan
Az
ərbaycan muğamlarının bəhri həm olduqca mürəkkəb, həm də tez-tez
d
əyişəndir.
B
əhr–nur
– kl. m-d
ə: 1. Rast–Pəncgah dəstgahında Üşşaqdan sonra gələn guşə;
2. Hümayun d
əstgahında Bayatı–Əcəm ilə Şahnaz arasında olan guşə.
B
əm
–
1. Aşağı registr;
2. Aşağı səs, yoğun səs, qalın səs (bas,
bariton);
3. Ud musiqi al
ətində ən aşağı sim, birinci
sim (do
1
).
B
ərbət
(h
ərf. bər – sinə, döş + bət – ördək)
–
ən qədim Azərbaycan simli musiqi aləti.
B
ərdaşt
– d
əstgahların əvvəlində, müqəddimə tərzində
çalınan kiçik instrumental epizod.
B
əsit
– musiqi v
əznindəki bəhrlərdən biri.
B
ərbət
Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti
45
B
əstə-nigar
– Çahargah d
əstgahının ilk əsas şöbələrindən biri.
B
əxtiyari
– kl. m-d
ə: Hümayun dəstgahındakı ilk guşələrdən biri.
Binsir
–
ər. adsız barmaq.
Boğaz
– dan. xan
əndənin şəxsi yaradıcılıq məhsulu kimi onun ifaçılıq üslubuna xas
v
ə mənsub olan ən kiçik avaz ifadələri.
Bozux
–
aşıq vokal-instrumental formalarından biri.
Böd
–
ər. iki səsin ucalığı (səs ehtizazının sayı, ya da səs dalğalarının uzunluğu)
etibarı ilə bir-birinə olan nisbəti (interval).
Böyük saz
– h
əcmi etibarı ilə ən böyük saz (ana saz); bax: Saz.
Bunqar
– musiqi al
əti.
Bus
əlik
–
1.Yaxın Şərq xalqları klassik misiqisinin əsasını təşkil edən əsas
muğamlardan üçüncüsü;
2. N
əva dəstgahında Hüseyni və Məsihi şöbələri arasında ifa olunan kiçik
bir guşə;
3. Şur dəstgahının ən son guşələrindən biri (Mir Möhsün Nəvvab Busəlik
sözünü Pifaqorun xadiml
ərindən birinin adı ilə əlaqələndirsə də, heç bir
musiqi kitabında bu ehtimal təsdiq olunmur).
Az
ərbaycan musiqi terminləri
46
Bustan
– kl. m-d
ə: 12 əsas muğamla yanaşı qeyd olunan qədim zərbli muğam.
Bülban
– Orta
əsrlərdə Yaxın Şərq ölkələrində geniş yayılmış ağac üfləmə musiqi
al
əti.
Büzürg
(far. böyük,
adlı-sanlı)
–
1. Yaxın Şərq xalqları klassik musiqisinin əsasını təşkil edən 12
muğamdan səkkizincisi;
2. Şur dəstgahında son şöbələrdən biri.