EvrimTeorisi indd

Tanrı İnancı, Dinler ve Evrim Teorisi

373

Sonuç olarak ‘miras günah’ ve ‘Hz. İsa’nın kimliği’ gibi 

sorunlar tektanrılı dinlerde yalnız Hıristiyanlığa mahsustur. 

Evrim Teorisi ilk olarak Hıristiyan dünyada ifade edilmiş ve 

bu sorunlar, bu teoriye karşı dirençlerin önemli sebepleri ara-

sında yer almıştır. Birçok Hıristiyan bunlardan kaynaklanan 

sorunları Evrim Teorisi açısından problem olarak görmemiş 

olmasına karşın bunların hiçbir şekilde Evrim Teorisi ile uz-

laşamayacağını savunan Hıristiyanlar da olmuştur.

TEK BİR ÇİFTEN TÜREME 

VE EVRİM TEORİSİ

 Burada iki soru karşımıza çıkmaktadır. Birincisi Evrim 

Teorisi’nin, insanlığın tek bir çiftten türemesi (monogenism) 

ile ilgili görüşünün ne olduğuna dairdir. İkincisi ise Kutsal 

Metinler’in tek bir çiftten türemeyi zaruri görüp görmeme-

siyle ilgilidir. Evrim Teorisi’ne inananlar, yüz binlerce canlı 

formunun tek bir tek hücreli canlının evrimleşmesiyle oluştu-

ğunu savunmaktadırlar. Bu inanca sahip olan kişilerin insan-

ların tek bir çiftten türediklerine dair inancı reddetmesi çok 

garip olur. Buna rağmen insanların bir çiftten türemesinin Ev-

rim Teorisi’ne aykırı olduğunu savunanlar da olmuştur. Fakat 

hücrenin organellerinden mitekondri üzerinde yapılan araş-

tırmaların, bütün insanların tek bir dişiden türediğini göster-

diği de ifade edilmiştir. Bu görüşün dayanağı mitekondriler-

deki DNA’ların incelenmesidir. Mitekondrinin DNA’sı, hücre 

çekirdeğindeki DNA’dan farklıdır ve her insana sadece anne-

sinden geçmektedir. İncelemelerde insanlardaki 133 çeşit mi-

tekondrial DNA tipi ele alınmıştır ve bu tipler üzerindeki araş-

tırmalarda, insanların mitekondrilerinin tek bir mitekondrial 

DNA tipine sahip atadan türediği kanaatine varılmıştır.

672

 Bu 

672  Rebecca L. Cann-Mark Stoneking ve Allan C. Wilson, Mitochondrial DNA and 

Human Evolution, (‘Nature’ dergisi içinde, vol: 325) (1987), s. 31-36.

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

374

bulguyu, Evrim Teorisi’ne inananlar da inanmayanlar da in-

sanların tek bir çiftten türediğini göstermek için kullandılar. 

Bu bulgu, modern genetiğin verileri açısından, tüm insanla-

rın tek bir çiftten türediği fikrine karşı çıkmaya gerek olma-

dığı, genetikteki verilerin -tartışmalar olmakla beraber- tek bir 

dişiden tüm insanların türediği fikriyle çelişmediğini göster-

mek için kullanılabilir.

Dinlerin Kutsal Metinleri’nin tek bir çiftten türemeye inan-

mayı gerektirip gerektirmediği ayrı bir konudur. Üç tektanrılı 

dindeki yaygın görüş, insanların tek bir çiftten (Âdem ve Havva) 

türediği yönündedir. Fakat İslam düşünürlerinden, Âdem ve 

Havva’nın ilk insanlar olmadığına dair görüşü de savunanlar 

olmuştur. Bunu savunanlar Âdem’in yeryüzüne halife atandı-

ğının söylendiğini, Kur’an’dan, Âdem’in tüm insanlığın biyo-

lojik babası olduğunun temellendirilemeyeceğini savunmak-

tadırlar.

673

 Bu görüşte olanlar, Kur’an’da geçen ‘Benî-Âdem’ 

ifadelerine soy bağı anlamı verilmemesi gerektiğini; ‘benî’ 

ifadesinin ‘onu takip eden, onun yolunda olan’ anlamlarını 

verdiğini, ‘Benî-İsrail’ ifadesinin de Kur’an’da geçtiğini, fakat 

Kur’an’ın hitap ettiği Yahudilerin hepsinin Hz. Yakub’un oğul-

ları olamayacağını söylemektedirler. Ayrıca Kur’an’da Müslü-

manlara hitaben ‘babanız İbrahim’

674

 (Ebikum İbrahim) ifade-

sinin yer almasını görüşlerine delil olarak göstermektedirler.

675

 

Âdem’in yeryüzüne ‘halife atanacağını’ söyleyen Kur’an 

ayetinde, meleklerin bu duruma şaşırıp “orada kargaşa çıka-

racak ve kan dökecek birini mi atayacaksın” dedikleri ifade 

edilmektedir (Kur’an-ı Kerim, Bakara Suresi, 2/30). Bazı tef-

sirciler, bu yüzden, Âdem’den önce onla aynı türden canlılar 

olduğunu, Âdem’le aynı türden olanların olumsuz özelliklerini 

673  İsmail Yakıt, Kur’an’ı Anlamak, s. 68-69.

674  Kur’an-ı Kerim, Hac Suresi, 22/78.

675  İsmail Yakıt, Kur’an’ı Anlamak, s. 70.

---

Tanrı İnancı, Dinler ve Evrim Teorisi

375

melekler bildikleri için şaşkınlıklarını ifade ettiklerini, eğer 

daha önceden bunları görmemiş olsalar bu bilgiye sahip ola-

mayacaklarını söylemişlerdir. Buradan hareketle Âdem’le eşi-

nin kendi türünün ilk çifti olmadığını, fakat Âdem ile insanın 

yeryüzündeki ‘halifelik’ vazifesinin başladığını savunmuşlar-

dır. (‘Halifelik’ ile insanın özgür iradeye sahip, ahlaki yüküm-

lülükleri ve sorumlulukları olan varlık olması anlaşılmıştır.)

İbn Bâbeveyh ‘Kitâbü’t Tevhid’ isimli eserinde Caferi 

Sadık’a atfen, Âdem’den önce insan benzeri canlılar oldu-

ğunu söyler. İmamiyye’den ‘Câmiu’l Ahbar’ın yazarı ve Mu-

hammed el-Bâkır’a da benzer görüşler atfedilir.

676

 Yahudilerin 

kaynaklarından Midraş’ta da Âdem’den önce ‘yarı insan-yarı 

maymun’ varlıkların olduğu söylenir.

677

 Görüldüğü gibi tek-

tanrılı dinlere inanan bazı kişiler, Âdem’den önce insanlara 

maymunlardan daha çok benzeyen ‘insanımsı-maymunumsu’ 

yaratıklar olduğunu kabul etmekte inançları açısından bir so-

run görmemişlerdir. 

 Burada bence dikkat edilmesi gerekli nokta Kutsal 

Metinler’de geçen ‘insan’ ifadesini, biyolojide insanın türü ola-

rak tarif eden ‘Homo sapiens sapiens’ ile özdeş olarak görme-

mektir. Dini metinlere göre ‘insan’ konuşabilen, sorumluluk 

sahibi bir varlıktır. Kur’an’da, Âdem’in önemli özelliği ola-

rak ‘dil kullanma yeteneği’ne vurgu yapıldığını hatırlayalım 

(Kur’an-ı Kerim, Bakara Suresi, 2/31-33). ‘Dili kullanma’ kül-

tür oluşturma, belli bir seviyede düşünme ve dinsel sorumlu-

luğun muhatabı olmak açısından olmazsa olmaz şarttır. Ev-

rimi kabul eden tektanrılı dinlerin bağlıları, Âdem ve eşinin 

‘Homo sapiens sapiens’ türünün içindeki konuşmayı ilk öğ-

renen, ilk sorumluluk sahibi olan canlılar olarak, yani ‘ilk in-

sanlar’ (ilk çift) olarak görebilirler. Böyle bir anlayış ‘insan’ı 

676  Süleyman Ateş, Kur’an Ansiklopedisi 1, s. 123.

677  Rabi Benjamin Blech, Nedenleri ve Niçinleriyle Yahudilik, s. 266.

---