Riyaziyyat
2009
məkan həndəsi fiqurlarının modellərindən verilən konfiqurasiyanı/fiquru düzəldir; verilən
•
fiqur/fiqurları əldə etmək üçün düz həndəsi fiqurun qrafiki təsvirini və ya modelini üzvlərə
ayırır.
Riy. IV.10. Əşyaların və fiqurların ölçülərini və obyektlər arasında məsafələri
təyin edir.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
uyğun standart vahidində
•
iki obyekt arasında məsafəni qiymətləndirir, onu ölçür və öz
ehtimalını yoxlayır
qırıq xəttin uzunluğunu, çoxbucaqlının perimetrini ölçür və nəticəni uyğun standart vahidlə
•
qeyd edir
real vəziyyətin uyğun sxematik ifadəsinə (hansında məsafələr qeyd edilib) əsasən iki
•
obyekt arasında ən qısa məsafəni təyin edir (məs., evdən məktəbə qədər marşrutun
uzunluğunu)
Riy. IV.11. Sxem üzərində istiqamət götürür və marşrutu təsvir edən sadə
sxem hazırlayır.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
simvollardan istifadə edərək göstərilən marşrutu sxemdə seçir
•
sxemdə göstərilən iki nöqtə arasında marşrutu təsvir etmək üçün simvollardan (məs.,
•
hərfi
qeydlər)
istifadə edir
real vəziyyətin uyğun marşrutunu sxem şəklində ifadə edir (məs.,
•
evdən məktəbə qədər
marşrutu)
İstiqamət: Göstəricilərin analizi, ehtimal və statistika
Riy. IV.12. Verilən mövzu və təhlil olunan obyektlə əlaqədar xassə və miqdar
göstəricilərini toplayır.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
qaydalı göstəricilərin uyğun kateqoriyalarından lazımi göstəriciləri seçir
•
verilən mətnlə əlaqədar alternativ seçimi əhatə edən bir neçə suallar verir və bu suallar
•
vasitəsilə lazımi göstəriciləri tapır (məs., hansı növ dondurmaya üstünlük verirsən –
şokoladlı, çiyələkli və ya qaymaqlı?)
göstəricilərin toplanılmasına uyğun olan vasitəni (müşahidə, ölçmək) seçir və ondan istifadə
•
edir, öz seçimini izah edir.
Riy. IV. - 5
Riyaziyyat
2009
Riy. IV.13. Miqdar və xassə göstəricilərini qaydaya salır.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
ondan çox olmayan göstəriciləri qrupda birləşdirir (məs.,
•
çoxaltmaq və ya azaltmaqla ədədi
göstəriciləri düzür; leksikoqrafik metod əsasında soyadları düzür, hansıların arasında bir
neçəsinin ikidən çox olmayan ümumi ilk hərfləri var)
ikidən az olmayaraq işarəli göstəriciləri qruplaşdırır və qruplaşdırma qaydasını izah edir
•
cədvəli, sxemi, anketi düzgün şəkildə doldurur (məs., hazır cədvəlin uyğun xanalarında
•
göstəriciləri doldurur)
Riy. IV.14. Xassə və miqdar göstəricilərinin şərhini və elementar analizini
edir.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
cədvəl şəklində təqdim edilən göstəricilər haqqında axtaran/yekunlaşdıran suallar verir
•
sütunlu diaqram şəklində verilən göstərciləri şifahi və yazılı şəkildə təsvir edir/izah edir
•
göstəricilərin iki birliyini müqayisə edir və onlar arasında xassə fərqlərini təyin edir (xassələr
•
göstəricilər birliyində göstəricilərin növü, göstəricilərin təkrarlanması, mövqeyi və ardıcıllığı
ilə əlaqələndirilir)
Proqramın məzmunu:
Nəticələrin əldə edilm
əsi verilən məzmunun əsasında mümkündür:
milyon hüdudlarında natural ədədlər;
•
natural ədədlər üzərində əməllər;
•
qalıqlı bölmə;
•
tamın yarısı, üçdə bir və dörddə bir yalnız tanışlıq qaydası ilə (hissənin kəsrlə yaılması və
•
kəsrlər haqqında bilik nəzərdə tutulmur);
uzunluq vahidləri;
•
zaman vahidləri: saatlar və dəqiqələr, on iki saatlıq format haqqında ilkin təsəvvürlər;
•
kütlə vahidləri: kiloqram, qram;
•
əşyalar arasında, əşyalar və onların atributları arasında uyğunluqlar;
•
cədvəl və sxem vasitəsilə uyğunluğun ifadə edilməsi; verilən uyğunluq üçün
•
elementin
ilkin növü;
toplama, çıxma və vurmanı təşkil edən tamədədli ifadələr və onların
•
ekvivalentliyi;
Riy. IV. - 6
Riyaziyyat
2009
toplama və vurmanın
•
komutativliyi (yerinin dəyişdirilməsi), asosiativliyi (qruplaşdırılması)
və toplamaya doğru vurmanın distributivliyi (cədvəli)
mətni məsələlər, hansılar ki, toplama, çıxma və vurmanı təşkil edən cəbri ifadələr vasitəsilə
•
həll olunurlar;
məkan fiqurları: prizma, konus, silindr;
•
məkan fiqurlarının elementlərinin qarşılıqlı vəziyyətləri: yanaşı və yanaşı olmayan sərhədlər,
•
kəsişən və kəsişməyən tillər;
çoxbucaqlının perimetri;
•
real vəziyyətdə obyektlərin qarşılıqlı vəziyyətini təsvir edən sxemlər;
•
xassə və miqdar göstəricilərinin toplama vasitələri: ölçü, müşahidə, sorğu; göstəriciləri sadə
•
mənbələrdə (məs., məlumat kitabçası) seçmək;
xassə və miqdar göstəricilərinin təşkili: göstəricilərin qruplaşdırılması; miqdar göstəricilərinin
•
çoxalma/azalma ilə düzülməsi; leksikoqrafik metodla xassə göstəricilərini düzmək;
miqdar və xassə göstəriciləri üçün göstəricilərin təsvir vasitələri: cədvəl, piktoqram; sütunlu
•
diaqram.
Riy. IV. - 7