Görkəmli dilçi alim, ədib professor
Yüklə 4,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
275 Hacıbəyov” (bəstəkarın həyat və yaradıcılığı, 1885-1948) təxminən 25 çap vərəqi həcmində, “Педоними” üzərində işləyir və çapa hazırlayıram”. [1]. Qulam Məmmədlinin Azərbaycan Elmlər Akademiyası M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun Şəxsi Arxivlərin Tədqiqi şöbəsində (Fond 31) saxlanılan sənədləri tədqiqatçının yaradıcılığının nə qədər zəngin olduğunu göstərir. 38 saxlanma vahidi altında qorunan bu sənədləri aşağıdakı bölümlərə ayırmaq mümkündür. 1. Tədqiqat materialları: Burada Azərbaycan teatr və nəşriyyat tarixinə aid sənədlər vardır. Saxlanma vahidləri 1-6 [7]; 2. Təsviri sənədlər: Burada Azərbaycanın elm, tarix, ədəbiyyat, incəsənət və b. sahələrində olan şəxsiyyətlərin qısa tərcümeyi-halı, lətifələr və satirik hekayələr, və.s yer alır. Saxlanma vahidləri 7-26 [8]; 3. Tərcümeyi-halı sənədləri: Qulam Məmmədlinin tərcümeyi-halına aid rus dilində sənəd vardır. Saxlanma vahidi 27 [1]; 4. Müxtəlif şəxslərin Q.Məmmədliyə məktub və təbrikləri: Burada Əziz Şərifdən, Ə.Naxçıvani, Ə.Hüseynzadə, Fransa, İngiltərə və Finlandiya və başqalarından gələn məktublar yer alır. Saxlanma vahidləri 28-32[5]; 5. Şəxsiyyətinə aid sənədlər: Burada Rus dilində arayış və rəy saxlanılır. Saxlanma vahidləri 33-35[6]; 6. Foto-kollektivlə: Kollektivlə çəkilən şəkillər yer alır. Saxlanma vahidləri 35-38[2]. Qulam Məmmədlinin yuxarıda göstərilən sənədlərindən də anlaşılır ki, yazıçı bütün həyatı boyu çalışaraq gələcək nəsillərə zəngin irs qoymuş və bu zəngin irsin digər tədqiqatçılara faydası olacağı şübhəsizdir. ƏDƏBİYYAT 1. Автобиография. Azərbaycan Elmlər Akademiyası Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmaları İnstitutu. Fond 31. siyahı 1. saxlanma vahidi 27 2. Foto-kollektivlə. Azərbaycan Elmlər Akademiyası Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmaları İnstitutu. Fond 31. Siyahı 1. Saxlanma vahidləri 35-38 3. Qasımova Z., “1875-1920-ci illərdə azərbaycanca jurnal və qəzetlərin izahlı biblioqrafiyası (Qulam Məmmədli arxivindən, Müasir dünyada inteqrasiya və müqavimət prosesləri, Azərbaycan Universiteti, 9 iyun 2012-ci il, s. 202-205 4. Qulam Məmmədli. Vikipediya, açıq ensiklopediya. http://az.wikipedia. Org / wiki /Qulam_M%C9%99mm%C9%99dl 5. Müxtəlif şəxslərin Q.Məmmədliyə məktub və təbrikləri. Azərbaycan Elmlər Akademiyası Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmaları İnstitutu. Fond 31. Siyahı 1. Saxlanma vahidləri 28-32 6. Şəxsiyyətinə aid sənədlər. Azərbaycan Elmlər Akademiyası Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmaları İnstitutu. Fond 31. Siyahı 1. Saxlanma vahidləri 33-35 7. Tədqiqat materialları. Azərbaycan Elmlər Akademiyası Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmaları İnstitutu. Fond 31. Siyahı 1. Saxlanma vahidləri 1-6 8. Təsviri sənədlər. Azərbaycan Elmlər Akademiyası Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmaları İnstitutu. Fond 31. Siyahı 1. Saxlanma vahidləri 7-26 276 Natəvan Hüseynova TERMİNOLOGİYADA ABREVİATURALAR Xüsusi linqvistik hadisə olan abreviatur yeni söz qrupudur; dil sistemində sözyaratma vasitələrindən biridir. Sözyaratmanın bu üsulu «ayrı-ayrı terminoloji sistemlərdə sözə qənaət edilməsinə, çoxsözlü terminlərin konkret terminlərlə əvəz olunmasına şərait yaradır. Bu üsul terminologiya sahəsində sinonimliyin aradan qaldırılması üçün də faydalıdır» (1,140). Termin-abreviaturların yeniləşməsində dünya sistemində baş vermiş köklü ictimai-siyasi dəyişikliyin başlıca rolu vardır. Hər zaman olduğu kimi, müasir dövrdə də yeni termin-abreviaturların həcmi və sərhədləri daha da artmış və genişlənmiş, bu da ümumi mətbuatın dilinə və üslubuna, eləcə də lüğət tərkibinin fonduna öz müsbət təsirini göstərmişdir. Terminlərin yaradılması üsullarından biri də sözlərin ixtisarı, yəni abreviaturalar hesab edilir. Abreviatura italyanca abbreviatura «ixtisar», latın dilində “abbrevio” «ixtisar edirəm» mənasında işlənmişdir. Abreviatura üsulu termin yaradıcılığında başqa üsullardan fərqlənir. Çünki bu üsulda bu və ya digər anlayışın ifadəsi üçün yeni termin yaratmaq deyil, terminologiyada artıq mövcud olan terminləri eyni məzmunda, lakin qısaldılmış şəkildə əlverişli şəklə salmaq nəzərdə tutulur. Doğrudur, bir çox tədqiqatlarda bu üsulu termin yaradıcılığının bir növü hesab edir və bu yolla yeni terminlərin yaranmasını qeyd edirlər. M.Ş.Qasımov yazır: «Ayrı-ayrı dillərdə elmi-texniki terminlərin yaradılması üsullarından biri də sözlərin ixtisarı, yəni abreviaturadır» (2,140). Sonralar H.Həsənov, Y.Məmmədli də abreviaturalara sintaktik yolla söz yaradıcılığının bir qolu kimi yanaşır və həmin sözləri bu istiqamətdə təhlil edirlər. M.Ş.Qasımov yazır: «Abreviatura üsulu ayrı-ayrı terminoloji sistemlərdə sözə qənaət edilməsinə, çoxsözlü terminlərin konkret terminlərlə əvəz olunmasına şərait yaradır» (3,42). M.M.Adilov isə yazır: «Abreviatura hadisənin məhsulu olan abruviaturalar dilin lüğət tərkibinin zənginləşməsində böyük rol oynayır. Leksik abreviaturalar dilin digər sözlərinə aid bütün xüsusiyyətlərə malik olur» (4,42). I Ümumittifaq Türkoloji qurultayda bu üsulla Azərbaycan dilində də terminlər yaradılması təklifi irəli sürülmüşdür. H.Zeynallının Türk dillərində elmi terminologiya sistemi haqqında məruzə»sində deyilirdi ki, «Terminologiya sahəsindəki maraqlı məsələlərdən biri də müxtəlif cür ixtisarların iki və daha artıq söz şəklində qovuşması, birləşməsidir. Birləşdirilmiş sözlər öz-özlüyündə termin olduğundan onlar haqqında danışmaq lazım gəlir» (5,198). Hüseynova Natəvan - AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun əməkdaşı, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru. Yüklə 4,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|