İkinci dünya müharibəsinin abş üçün nəticələri
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
96 zamanı verilmiş vədlər yerinə yetirilmədiyinə görə Rusiya pre- zidenti V. Putin C. Buşu ehtibarlı tərəfdaş hesab etmir. ABŞ keçmiş Sovet respublikalarında mövqelərini möhkəm- l əndirməyə çalışırdı. C.Buş hökuməti Ukrayna və Gürcüstana xüsusi diqq ət yetirirdi. ABŞ həmin ölkələrdə “narıncı inqilabalar” n əticəsində hakimiyyətə gəlmiş Qərb meyilli prezidentləri müdafiə edirdi. “Azadlığın genişlənməsi” strategiyasını Ukrayna və Gür- cüstanda h əyata keçirmək olardı. ABŞ Ukrayna və Gürcüstanın NATO – ya daxil olmasına tələsmirdi. Digər tərəfdən ABŞ–ın hə- min ölk ələrlə əməkdaşlığı genişlənmişdi. 2008 – ci ilin dekabrın 19– da Vaşinqtonda “Ukrayna ilə ABŞ arasında strateji tərəfdaşlıq haqqında xartiya” imzalandı. Bu sənəd tərəflər arasında müdafiə, t əhlükəsizlik, demokratiya və mədəniyyət sahəsində münasibət- l ərin inkişafını nəzərdə tuturdu. ABŞ – ın Krımın paytaxtı olan Simferapolda nümay əndəliyinin açılması da nəzərdə tutulurdu. Krımla bağlı Rusiya və Ukraynanın münasibətlərinə dair problem olduğunu və burada Rusiyanın hərbi dəniz bazasının yerləşdiyini n əzərə alsaq, ABŞ nümayəndəliyinin böyük əhəmiyyəti var idi. ABŞ Cənubi Qafqazda Rusiyanın mövqeyini zəiflətməyə çalışırdı. Azərbaycan enerji ehtiyyatları ilə zəngin idi. Gürcüs- tanın tranzit əhəmiyyəti böyük idi. 2006 – cı ilin yayında Bakı – Tiblisi – Ceyhan neft k əmərini tikintisi başa çatdı. Bu kəmərin ç əkilməsi ABŞ –la Azərbaycan arasında iqtisadi və siyasi münasib ətlərin inkişafına kömək etmişdi. 2006 – cı ilin aprelində ABŞ prezidenti C.Buşun dəvəti ilə Azərbaycan prezident ABŞ – a r əsmi səfər etmişdi. Ermənistan Azərbaycan münaqişəsinin t ənzimlənməsi ilə məşğul olan ATƏT – in Minsk qrupunun həm- s ədri kimi ABŞ Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünü müdafi ə edirdi. ABŞ eyni zamanda Dağlıq Qarabağ probleminin dinc yolla h əllinə tərəfdar idi. ABŞ –ın Rusiyanın hərbi bazaları yerl əşən Ermənistan siyasətinə ABŞ – dakı Erməni diasporu təsir göst ərirdi. 2008 – ci ilin payızında ABŞ konqresinin qəbul etdiyi 106 saylı qətnamədə “erməni soyqrımı” ittiham edilirdi. C. Buş hökuməti iqtisadi və hərbi siyasi sahələrdə Latın Amerikası ölkələri ilə daha sıx əməkdaşlıq etməyə başlamışdı. Lakin Latın Amerikası ölkələri ümumamerika bazarının yaradıl- 97 masının əleyhinə idi. Çünki, buna Latın Amerikası ölkələri öz iqtisadiy yatının, ticarətinin tamamilə ABŞ – ın mənafelərinə tabe edilm əsi cəhdi kimi baxırdılar. 2005 – ci ildə ABŞ 1950 – ildə buraxılmış 4 – cü donanmasını bərpa etdi. Onun məsuliyyət zona- sına Mərkəzi və Cənubi Atlantika daxil idi, lakin Latın Amerikası h ərbi müdafiə məsələlərini özləri həll etməyə çalışırdılar. Braziliya C ənubi Atlantika müdafiə Şurasının yaradılması t əşəbbüsü ilə çıxış etdi. ABŞ – la Latın Amerikası ölkələri arasında kəskin m əsələlərdən biri miqrasiya məsələsi idi. C. Buş hökuməti miqra- siya m əsələlərini həll etməyə çalışırdı. ABŞ – da Latın Amerika- sından gəlmiş amma sənədi olmayan 12 milyon vətəndaş yaşayırdı. AB Ş – ın Venesuela ilə münasibətləri pisləşmişdi. Venesuela prezidenti Uqo Çaves ABŞ – a qarşı barışmaz mövqe tuturdu. ABŞ – ın Kuba ilə münasibətlərində yaxınlaşma müşahidə olun- murdu. Amma 2008 – ci ilin yayında Kubaya qarşı iqtisadi sanksiyaların tətbiq edilməsindən keçən müddət ərzində ilk dəfə oraya Texasdan ticar ət nümayəndələri gəlmişdilər. Bu səfərin n əticəsi kimi 400 min dolar məbləğində Kuba pambığının alınması haqqında kontraktlar imzalanmışdı. NATO x ətti üzrə müttəfiqləri ABŞ – ı müdafiə edirdi. 12 sentyabr 2001 – ci ild ə NATO Şurası tarixində ilk dəfə təşkilatın nizamnam əsininn kolektiv müdafiə haqqında 5 – ci maddəsinin icrası haqqında qərar qəbul edildi. 2001 – ci ilin oktyabrın 7 – də ABŞ ordusu Əfqanıstanda hərbi əməliyyatlara başladı. Taliban h ərəkatının qərargahının yerləşdiyi Qəndəhar və onun ətrafı, eləcə d ə U. ben Ladenin yeraltı sığınacaqlarının yerləşdiyi dağlıq ərazilər daha güclü zərbəyə məruz qaldı. Əfqanıstanın hərbi və n əqliyyat infrastrukturu planını “Sarsılmaz azadlıq” adlandırmışdı. BMT T əhlükəsizlik Şurası həmən planı bəyəndi. ABŞ aviasiyası Əfqanıstanda Şimal Alyansının əməliyyatlarına kömək edirdi. Şimal Alyansına Əfqanıstanın Şimalında Taliblərə qarşı döyüşən mühacid qrupları daxil idi. Hərbi əməliyyatlarda İngiltərə də iştirak edirdi. ABŞ – ın digər müttəfiqləri sonradan quruda aparılan hərbi əməliyyatlara qoşuldu. ABŞ qoşunlarının ilk dəstələri Əfqanıstan 98 2001 – ci ilin oktyabrın 21 – də gətirildi. “Taliban” iki cəbhədə - h əm şimal Alyansına, həm də ABŞ – a və onun müttəfiqlərinə qarşı müharibə aparmalı oldu. Noyabrın 7 – də mühacid dəstələri Kabula daxil oldu. Taliban qüvv ələri Cənubi Əfqanıstanın dağlıq rayonlarına çəkildi və partizan müharibəsinə başladı. 2002 – ci ilin martında ABŞ silahlı qüvvələri sonuncu irimiqyaslı əməliyyatı h əyata keçirdi. (“Anakonda əməliyyatı”) . 2 gün ərzində 1000 - ə yaxın Taliban döyüşçüsü həlak oldu. Əfqanıstanda hakimiyyət Hə- mid K ərzayi başda olmaqla amerikapərəst müvəqqəti hökumətə keçdi. Lakin Əfqanıstanda sabitlik yaranmadı və U. ben Ladeni tutmaq mümkün olmadı. ABŞ və onun antiterror koalisiyası üzrə mütt əfiqləri hərbi əməliyyatları davam etdirdi. ABŞ ictimaiyyəti Əfqanıstanda aparılan antiterror əməliyyatlarını dəstəklədi. 2002 – ci ilin sentyabrda C. Buş “ABŞ – ın milli təhlü- k əsizlik strategiyası” adlı sənəd imzaladı. Bu sənəddə “Buş doktri- nası” və ya “Qabaqlayıcı zərbə” doktrinası öz əksini tapmışdı. Doktrinaya gör ə beynəlxalq terrorçuluq, onu müdafiə edən dövl ətlər və onların başçıları ABŞ – ın əsas düşmənləri elan edilirdi. S ənəddə deyilirdi; “terrorçulara qarşı mübarizə uzun müdd ət üçün qlobal vəzifədir. Terroun müttəfiqləri sivilizasiyanın düşmənləridir. Sağlam düşüncəni və özünü müdafiənin zəruriliyini n əzərə alaraq Amerika qarşıya çıxan təhlükələrə qarşı onların gerç əkləşməsinə imkan vermək üçün tədbirlər həyata keçirəcək”. ABŞ tərəfindən işlənib hazırlanmış terrorçuluğa qarşı mübariz ə metodu hərbi qüvvə tətbiqini və əməliyyatların düşmən ərazisinə keçirilməsini nəzərdə tuturdu.Başqa sözlə, ABŞ özünü- müdafi ə hüququnu kütləvi qırğın silahı ələ keçirməyə çalışan və terrorçulara köm ək edən potensial düşmənlərə qarşı qabaqlayıcı aksiyalarla h əyata keçirməli idi. Kütləvi qırğın silahı düzəltmək ist əyən ölkələr arasında “Şər üçbucağı”na daxil olan İran, İraq və Şimali Koreyanın adı çəkilirdi. Bu ölkələr terrorçu təşkilatlara köm ək etməkdə ittiham olunurdu. İkinci dəfə ABŞ prezidenti seçiləndən sonra C.Buş ilk xarici s əfəri 2005 – ci ilin fevralında Avropaya etdi. Onun məq- s ədi İraqdakı müharibəyə birmənalı yanaşmayan NATO ölkələri ilə münasib ətləri möhkəmləndirmək idi. Ənənəvi olaraq ABŞ–ın yar- Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|