48 Iqtisodiy talimotlar tarixi 2005 Oquv qollanma A Razzoqov Sh
XULOSA Milliy iqtisodiy tafakkurning shakllanishida Markaziy Osiyodagi
donishmandlarning hamda, xalq og`zaki ijodi namunalarining ahamiyati
shubhasiz muhim o`rin tutadi. Bunday g`oyalar shakllanishining asosini
"Avesto" dagi tarixiy boy manba tashkil etadi. Keyingi bosqichni esa islom
ta'limotining O`rta Osiyoga yoyilishi bilan bog`lash mumkin. Jumladan,
Markaziy Osiyodagi iqtisodiy g`oyalarning ravnaq topishida Burhoniddin
al-Marg`inoniyning "Hidoya" asaridagi iqtisodiy fikrlardir. Keyingi
bosqichda esa, IX-X-asrdagi iqtisodiy g`oyalar rivojida muhim hissa
qo`shgan qomusiy allomalar Farobiy, Ibn Sino, Beruniy hamda Yusuf Xos
Hojibning fikr va qarashlari muhim hisoblanadi. Umuman olganda o`sha
davrdagi iqtisodiy g`oyalarning xususiyatlariga quyidagilar kiritish
mumkin:
1. Iqtisodiy qarashlar fikrlar va g`oyalar asosan faylasuflar, diniy
arboblar tomonidan bayon etilgan.
2. Nazariy tadqiqotlar esa cheklangan tor, sodda yondashuvlar
asosida umumlashtirilgan.
3.
Takror
ishlab
chiqarish
jarayonida
natural
xo`jalik
munosabatlarining ustunligi egallagan.
4. Ekstensiv takror ishlab chiqarishning ustunvorligi davom etgan.
5. Qo`shimcha mahsulot yaratishning vosita usul va shakllarini
ijtimoiy hayotga tadbiq etish ta'mirlangan.
Xalq og`zaki ijodida esa mehnat taqsimotining o`rni mol-mulkning
ko`payishi
uchun
asos
bo`lib
xizmat
qilishi
ta'kidlangan.
Donishmandlarning
iqtisodiy
g`oyalarida
esa,
zamonaviy
dun-
yoqarashning umumbashariy mezonlari qayd etilgan. Shuningdek,
mulkdorlikning yuksak ma'naviyat bilan uyg`unlashishi zarurligi bayon
etilgan. Hayotga, mehnatga, mulkka hamda yerga bo`lgan munosabatning
umumbashariy mezonlarga asoslanishiga undaydi. Har bir shaxs va oila
70
farovonligi jamiyat va davlat kuchli va qudratli bo`lishiga zamin yaratishi
asoslanadi.