Kəlilə və DİMNƏ azərbaycan respublikasi prezidentiNİN İ Ş L ə r id a r ə s I n I N

tə rs ə lə r,  o,  y en ə  ö z ü n ə   y o l  ta p ıb   ə trafa  y a y ıla c a q   v ə   d ü n y an ı  ə tir lə  
d o ld u racaq d ır.
Əldə  m əşəl  tutub  döşdə  m üşkü-ənbər saxlayan,
Vücudunu xalqdan  gizli  tuta bilərmi  bir an?
S ə n in   o  g ö zəl  v ə   x o ş  ə x la q m   razı  o lm az  k i,  m ə n im   b u   q ə d ə r u z a q  
b ir  m ə s a fə n i  uçub  g ə lm ə k   z ə h m ə tim   h ə d ə r ə   g etsin ,  m ə n   b u   q a p ıd a n  
ü m id siz  olaraq   geri  q a y ıd a m   v ə   sən in   d o stlu ğ u n u n   n e m ə tlə rin d ə n  
m ə h ru m   olam .
K o s ə y ə n   dedi:  -  C in si  ə d a v ə td ə n  d ah a  g ü c lü   d ü ş m ə n ç ilik  y o x d u r? 
Ç ü n k i  b u   cü r ə d a v ə t  illə r  k e ç d ik c ə   h ə r  iki  tə r ə f ın   q ə lb in d ə   dah a m ö h -  
k ə m  k ö k   salır, b u  h a q d a   ə n   q ə d im d ə n   s ö y lə n ilə n   ə fs a n ə   v ə  h ə q iq ə tlə r 
b ir-b irin ə   qarışır,  k e ç m işd ə   ü z   v erm iş  h a d is ə lə rin   m ü tlə q   g ə lə c ə k d ə  
d ə   baş  v e rə c ə y i b ir- b ir ilə   ə la q ə lə n d irilir.  B e lə   ə d a v ə t h ə r   iki tə r ə f  ö l -  
m ə y in c ə   o rtalıq d an  qalx m az.  B e lə   ə d a v ə tin   m ə h v   e d ilm ə s i  üçün  c in s -  
lərin  ö z lə ri m ə h v  ed ilm ə lid ir.  B u  cü r ə d a v ə t iki n ö v d ü r:  b irin cisi, fıl  ilə  
şirin   ə d a v ə ti  kim i:  o n la rm  q arşılaşm ası  m ü h a rib ə siz   k e ç ə   b ilm ə z   lak in  
ə v v ə lc ə d ə n   k im in   ü stü n   g ə lə c ə y in i  d e m ə k   o lm az.  Ç ü n k i  b u rad a  m ü t- 
lə q  b irin in   qalib,  o b irisin in  isə   m ə ğ lu b  e d ilm ə si  m ə c b u ri  deyildir.  B ə -  
z ə n   şir  z ə f ə r   çalar,  b ə z ə n   fıl.  H iy lə   v ə   fə n d   iş lə tm ə k lə   b u   növ  cin si 
ə d a v ə tin   q arşısm ı  a lm a q   olar.  İk in ci  n ö v   ə d a v ə t p iş ik lə   siçan ,  çalağ an  
ilə   q arğ a  v ə   bu  k im ilə r  arasın d a  olan  ə d a v ə td ir.  B u n la r  h e ç   vaxt  d o st 
o la  b ilm ə z lə r.  Ç ü n k i  b u n la rd a n   b irin ciləri  h ə m iş ə   ik in c ilə rin   can ın a 
q ə s d   edir,  o n la n   g ö rd ü k d ə   ağ zı  sulanır,  ta m a h a   d ü şü r  v ə   tutub  m əh v  
e d irlər.  H alb u k i,  ə k s in ə   tə s a d ü f edilm ir.  N ə   ta rix d ə   b e lə   b ir  şey  olub, 
n ə   d ə  g ə lə c ə k d ə  o lacaq d ır, v ə z iy y ə t b e lə   ik ə n  b u  ə d a v ə ti h an sı v ə c h lə  
o rtalıq d an  qald ırm aq  v ə  y a z ə iflə tm ə k  olar?  H albuki  h ə q iq ə td ə  bu d ü ş- 
m ə n ç ilik  h ə r  gün q ü w ə tlə n ir  v ə   y e n id ən   tə z ə lə n ir, n ə   fə lə y in  dövranı 
o n u n   şid d ə tin i  azaldır,  n ə   d ə   g e c ə -g ü n d ü z ü n   g ə rd işi  o n u n   düyününü 
b o şald ır.  Ç ü n k i  b ir  tə rə fın   z iy an   v ə   z ə rə r  ç ə k ib   m ə ğ lu b   olm ası  m ə c - 
b u ri,  o  b iri  tə rə fın   isə  x ey ir,  m ə n f ə ə t  v ə   q a lib iy y ə t  ə ld ə   etm əsi  z ə ru - 
r id ir ...  C in si  ə d a v ə t b e lə   b ir ş ə k il  ald ıq d a  sü lh  v ə  b a rışıq  m ə sə lə si  heç 
ə q lə   d ə   g ə lə  b ilm ə z .  B e lə   b ir  iş  süni  d ü z ə lsə   do,  ilk  im k a n d a  o  dərhal 
p o z u la r  v ə   ə w ə l k i   v ə z iy y ə t  b ə rp a   edilər.  A ld an ıb   b e lə   b ir  işə  iqdam  
e tm ə k   ziy a n sız   k e ç m ə z .  A ğ ıllı  ad am lar  o n a   q o l  q o y m azlar.  Su  qabda 
n ə   q ə d ə r  çox  q ızd ırılsa,  q ay n ay ıb   od  kim i  ə l  y an d ırsa,  y e n ə   də  odun 
ü s tə   tö k ü ld ü k d ə   o n u   sö n d ü rə r.  C in si  d ü şm ə n lə   d o st  o lm aq   ilanı  q o y -
nuna  salm aq kim i  b ir şeydir.  A ğ ıllı  ad a m   ö z   can d ü şm ən i  ilə  n e c ə   dost 
o ia bilər?
Q arğa dedi:  -  H ik m ətli  v ə   faydalı  sö z lə rin i eşitdim .  Lakin  a lic ə n a b - 
lıq, m ərdlik,  in sa f v ə  m ü r ü w ə t n am in ə  ə n  yaxşısı b u d u r ki, sən öz lə y a - 
q ə tin ə  m ünasib h ə rə k ə t edib  m ən im   sö z lə rim ə   inanasan və bu m ə sə lə n i 
çox  şişirtm əyəsən:  “ B izim   aram ızd a d o stlu q  y o lla n  b ağlanm ışdır”  ə fsa - 
n əsin d ən   əl  ç ə k ə sə n .  S ən  çox  gözəl  b ilirsə n   ki,  alicənablığın  şərti  h ə r 
yaxşılığa bir yol  tapm aqdır.  H ik m ə t  sah ib ləri  d e m işlə r ki,  düz  v ə   təm iz 
adam lar  arasındakı  dostluq  tez  m ö h k ə m lə n ib   gec  pozular.  B elə  dostluq 
təm iz  qızıldan  hazırlanm ış  qab  kim idir.  G ec  sm ıb  te z   b ərp a  edilər.  F it- 
nək ar,  nanəcib  adam lar  arasm d a  olan  d o stlu q   isə  g ec  ə m ə lə   g əlib   tez 
qırılar.  B elə  dostluq  saxsı  qab a  oxşar,  əl  d ə y m ə m iş  sınar,  bir daha b itiş- 
m əz.  K əram ətli  adam lar bir saatlıq  görüş  v ə   b ir g ü n lü k   tanışlıq  m ü d d ə - 
tin d ə  m ü x tə lif m ə rh ə m ə tlə r gö stərib   in sa n la n n  ü rəy in i  ə lə   alar,  dostluq 
və  qardaşlıq  m ə h ə b b ə tin i  ə n   y ü k sək   d ə rə c ə y ə   qaldırarlar.  A m m a  ç o x - 
dan tanış olub dostluq  iddiast ed ən ,  lakin q ə lb i qara, ü rə y i xain ad am lar- 
dan  (aralıqda  m ən afe  v ə  yaxud  qorxu  o lm asa)  lü tf v ə   m ə rh ə m ə t  g ö z lə - 
m ə k  olm az.  S ənin k əram ətli  olduğun g öz q abağm dadır.  S ənin d o stlu ğ u - 
na  m ən im   ehtiyacım   vardır.  M ə n   bu  qap ın ı  deyib  gəlm işom .  S ən   öz 
dostluğunla  m əni  sev in d irm əy in cə,  m ə n   d ilim ə   b ir  z ə rrə   də  su,  çö rək  
vurm ayacaq v ə   b u   qapıdan  əl  çək ib   geri  qay ıtm ay acağ am .
K ə s ə y ə n   dedi:  -   M ən   s ə n in lə   d o st  v ə   q ard aş  o lm a ğ a   c a n la -b a şla  
razıy am .  L akin bu sö zləri ə w ə l c ə  ona g ö rə  d e d im  ki, ə g ə r  sən  x ə y a n ə t 
e tm ə k  fık rin ə  d ü şsə n  m ən  ağ ıllı  ad am lar y a n ın d a  ü z rlü  hesab ed ilim   və 
sən   d ə   d e m ə y ə sə n ,  ki,  bu  k ə s ə y ə n   n ə   y a m a n   ü z ü y o la   v ə   ip ə g ə lə n  
im iş.  Y oxsa  m ə n im   tə b iə tim d ə   ehtiyacı  o la n la ra  k ö m ə k d ə n   boy u n   q a - 
çırm aq ,  q ə rə z siz   v ə   tə m iz   q ə lb lə   d o st  o lm a q   is tə y ə n lə ri  rəd d   etm ə k  
x asiy y ə ti  yoxdur.
K ə s ə y ə n   b u n la rı  d e d ik d ə n ,  s o n ra   ç ıx ıb   y u v a s ın ın   a ğ z ın d a  
d ayandı...
Q a rğ a  dedi:  -   Y u v an d an   çıx ıb   sə h ray a,  m ə n im   y a n ım a  g ə lm ə y in ə , 
dostluq  edib  h əm   s ö h b ə t  o lm a ğ ın a  n ə   m an e  olur,  y o x sa   yen ə  tə rə d d ü d  
və  şü b h ə   iç ə risin d ə sə n ?
K əsə y ə n   dedi:  -   B u  dünyanm ,  cam aatı  b ir-b irilə   m əh rəm  olm aq  is- 
tə rk ə n  dostluq y o lu n d a öz ə z iz  canlarını,  qiy m ətli həy atların ı  ə sirg ə m ə z  
və  beləlik lə,  onun  fay d a  v ə   n e m ə tlə rin d ə n   istifadə  e tm ə k   haqqını  q a - 
zanm ış  olarlar.  B elə  d o stluğun b ə h rə  v ə   sə m ə rə lə ri d ü n y a durduqca y a -

---