Kəlilə və DİMNƏ azərbaycan respublikasi prezidentiNİN İ Ş L ə r id a r ə s I n I N

fə rz iy y ə si  x a tirin ə   g iz lə tm ə k   ə q ilsiz lik   v ə   in safsızlıq   olar.  H eç  b u n a  
q an u n   v ə   ş ə riə t  d ə   y o l  v e rm ə z .  Ə g ə r  sizin   fık rin izcə  m ə n im ,  A lla h  
e lə m ə sin ,  d ilim -a ğ z ım   q u ru su n ,  öküzün  ö lü m ü n d ə   b ir b alaca  tə q s irim  
o lu b sa  v ə   on u n   ü s tü n d ə   b u   q ə d ə r  h a y -k ü y   qalx ıb   m ü x tə lif  ə q id ə lə r  
irə li  sü rü lü rsə ,  b ə s   h e ç   b ir  s ə b ə b   olm ad an ,  h e ç   b ir g ünah  iş  g ö rm ə d ə n  
ö z  q a n ım ın   a x ıd ılm a sın a   razı  o lsam ,  m ə n ə   n ə   d e y ə rlə r?   H alb u k i,  heç 
k ə sin   m ə n im   b o y n u m d a   ö zü m   q ə d ə r  h aq q ı  yo x d u r,  in san ın   ö z  c a n m - 
dan  d a h a   ə z iz   heç  b ir  şey   ola  b ilm əz.  Ə g ə r  ə n   d ə y ə rsiz   a d a m la r  h a q - 
q ın d a  m ə n im   v ic d a n ım   b e lə   b ir  işə  ic azə  v erm irsə,  o n u   ö z ü m ə   n e c ə  
rə v a   g ö rə   b ilə rə m .  B e lə   sö z lə rd ə n   əl  ç ə k ,  ə g ə r   n ə s ih ə t  v e rm ə k   is tə -  
y irsə n ,  x e y irli  s ö z lə r  d an ış.  Y o x ,  ə g ə r b u ,  n ə s ih ə t  deyil,  x ə y a n ə td irsə , 
ağıllı  a d a m la r b e lə   d ü ş m ə n ç ilik   e tm əz,  çü n k i  q azılarm   sö zü   h ö k m d ü r, 
on ların   d e d ik lə rin d ə   s ə h v   v ə   x ə ta   ax tarılm az.  B undan  ə la v ə ,  sə n   h ə -  
m işə   d o ğ ru   d a n ışan   v ə   d üz  iş  g ö rə n   o lu b san ,  indi  b ilm irə m ,  n ə d ə n s ə , 
m ə n im   b o x tim in   tə rs liy in d ə n m i,  y o x sa  şə x si  q ə rə z lik d ə n m i  b u   işdə 
yan lış  y o l  tu ta ra q   m ə s ə lə n i  b ir  tə rə fli  h ə ll  e tm ə k ,  b ə d x a h la rın   u y d u r- 
m a la n n a  v ə   öz  şə x s i  z ə n n in ə   ə s a s ə n  h ö k m   v e rm ə k  v ə   q ə ra r  çıx arm aq  
fık rin ə  d ü şü b sə n ..  K im   b ilm ə d iy i  şey  h a q d a   şə h ad o t  v e rsə ,  qızılquş 
sa x la y a n   k işin in  v ə z iy y ə tin ə   d ü şə r.
Q azı  dedi:  -   O   n e c ə   o lm u şd u r?
Rəvayət. 
D im n ə   dedi: -  M ə rz b a n  adlı b ir k işin in  B a h a riy ə  adlı a y - 
ü zlü ,  g ü ly an aq lı,  ağ b u x a q lı,  ço x   g ö zəl  v ə   k am allı,  z ə r if  h ə rə k o tli,  əli 
b ə ro k ə tli,  y a ra şıq h  v ə  y a p ışıq lı,  n am u slu  v ə   iffə tli, tə rb iy ə li v ə   ism ətli 
b ir   arv ad ı  v a r  idi...  H ə m in   k işin in   b ir n ö k ə ri  d ə   v a r idi  ki,  çox  h əy asız 
v ə   n a n k o r  idi.  N ö k ə rq ız ıl  quş  sa x lam aq la m ə şğ u l  olardı.  N ö k ə rin  gözü 
o  k işin in   n a m u slu   a rv a d ın a   d ü şm ü şd ü .  Ç o x   ə llə ş d i  ki,  ə lə   g ətirsin ,  bir 
şey   çıx m ad ı,  üm id i  k ə s ild ik d ə n ,  əli  ü z ü ld ü k d ə n   sonra  arvadı  rüsvay 
e tm ə k  v ə   b e lə lik lə ,  q isa s  alm a q   fık rin ə  d ü şdü.  B ir o v çudan  iki  tu tu q u - 
şu  alıb  b irin ə :  “M ə n   q ap ıçım   g e c ə   p a lta rın d a   xanım la  b ir  y e rd ə   yatan 
g ö rm ü ş ə m ” ,  d ig ə rin ə   isə :  “ M ə n   artıq  heç  n ə   d e m irə m ”  sö zlərin i  ö y - 
r ə tm ə y ə   başlad ı.  Y e d d i  ay  m ü d d ə tin d ə   tu tu q u şları  b u   sözləri  tək rar 
ed ib  ə z b ə rlə d ilə r.  B ir g ü n  M ə rz b a n  öz dostları  ilə oturub şərab   içərk ən  
n ö k ə r  g ə tirib   h ə m in   q u şla rı  o n u n   q arşısm a  q o ydu,  tu tu lar  öz  ad ətləri 
ü z rə   B ə lx i  d ilin d ə   h ə m in   iki  c ü m lə n i  d e d ilə r.  M ərzb an   B əlxi  dilini 
b ilm ə d iy in d ə n   o n la rın   n ə   d e d iy in i  b aşa  d ü şm ə d i,  quşlarm   səsi  xoşuna 
g əld iy i ü ç ü n  onları  alıb   a rv a d ın a  v erd i  v ə  tap şırd ı ki, onlardan m uğayat 
olsun.
B ir m üddət keçdikdən  so n ra  B əlx d ən   M ərzb an a  qonaq  gəldi,  e lə   ki 
y e m ə k  üstündən durub  şərab   m ə clisin ə  g ə ld ilə r,  M ə rz b a n  quşlar sa x la - 
n an  qəfesi istədi, onları o ıtalığ a qoydu.  T u tu la r y en ə a d ə tlə ri üzrə h əm in  
iki  cüm ləni  dedilər,  q o n aq lar  b aşlan n ı  aşağı  saldılar,  b ir  saata  q ə d ə r 
sükut içərisində b ir-b irin ə   baxdılar.  N ə h a y ə t,  M ərzb an d an   soruşdular:
-   S ən  bu  q u şların   n ə   d ed iy in i  başa  d ü şü rsə n m i?
M ərzb an   dedi:  -   Y ox,  d e d ik lə rin   b a şa   d ü şm ü rə m ,  ancaq  s ə s lə rin - 
d ə n   çox  xoşum   g ə lir.  Q o n aq lard an   ev  y iy ə s in ə   d a h a   yaxm   v ə   daha 
m ə h rə m   olanı  sö z lə rin   m ə n a sım   M ə rz b a n a   sö y lə d i  v ə   əlin i  şərab d an  
ç ə k ə rə k   dedi:  -   B izim   ş ə h ə rd ə   su y u şirin ,  ay a ğ ısü rü şk ə n   q ad ın larm  
e v in d ə  b ir şey y e m ə k  rəsm  d ey il.  B u z am an  n ö k ə r y e rin d ə n  s ə s lə n ə rə k  
d ed i  ki,  m ən   də  q u şların   d e d iy in ə   şah id əm ,  d ə f ə lə r lə   g ö rm ü şəm .
M ə rz b a n   ö z ü n d ə n   ç ıx a ra q   arv ad ım n   ö ld ü rü lm ə s in i  ə m r  etdi. 
A rv a d ı  onun y an ın a b ir adam   g ö n d ərib   dedi:  -  M ə n i  ö ld ü rm ə y ə   t ə lə s -  
m ə.  O nsuz  da  m ə n   sə n in   ə lin d ə y ə m ,  n ə   v a x t  is tə sə n ,  ö ld ü rə   b ilə rsə n . 
T ə lə s m ə k   d iv lə rə   yaraşar.  A ğ ıl  v ə   tə c rü b ə   sa h ib lə ri  iş  g ö rm ə k d ə ,  x ü - 
su silə ,  qan tö k m ə k d ə   səbirli,  ə m r verib h ö k m  ç ıx a rm a q d a  tə m k in li  o l- 
m ağ ı  vacib b ilə rlə r...  M ən im   işim i y o x lam aq   lazım d ır,  ə g ə r d o ğ ru  ç ıx - 
sa,  b ir  an  da  vaxt  itirm ə y ib   m ə n i  öldür.  B ir  d ə   b ə lx lilə rd ə n   soruş,  g ö r 
q u şla r b u   iki  c ü m lə d ə n   b aşq a  b ir  şey  b ilirlə rm i?   Ə g ə r b ilm irlə rsə ,  d e - 
m ə k ,  bu  sözləri  tu tu la ra   o  h ə y a sız   n ö k ə r ö y rə tm işd ir.  Ç ünki  v a x tilə   o, 
m ə n ə   sö z  atm ış,  d o stlu q   b ü satı  qurm aq  istə m iş,  lak in   o x u   daşa  d o y - 
m işd i.  G örünür,  indi  qisas  a lm a q   fıkrinə  d ü şü b   b u   h iy lə n i  q u rm u şd u r. 
Ə g ə r  q u şlar h ə m in   d ild ə  b a ş q a  c ü m lə lə r b ils ə lə r,  d e m ə k ,  m ə n   g ü n a h - 
k a ra m   v ə   m ən im   qan ım   halaldır.
M ə rz b a n   arv ad ın   q o y d u ğ u   şə rtlə ri  y e rin ə   yetirdi.  M ə lu m   old u   ki, 
arv ad ı  h aq h d ır.  O n u n   ö lü m ü n d ə n   ə l  çək d i.  Q ızılq u ş  saxlayan  n ö k ə ri 
y a n ın a   çağırtdı.  N ö k ə r  yeni  b ir  işin  baş  v erd iy in i  d ü şü n ə rə k   ə lin d ə  
q ız ılq u ş,  sevincək  iç ə ri  girdi.  M ə rz b a n m   m ə su m   v ə   gün ah sız  arvadı 
o n d a n   soruşdu:
-   S ə n   m əni  bu  işləri  e d ə n d ə   g ö rü b sə n m i?
N ö k ə r  dedi:  -   B ə li,  g ö rm ü şə m .
S ö z  ağzından  ç ıx m am ışd ı  ki,  qızıl  quş  d im d iy i  ilə   vurub  n ö k ə rin  
g ö z lə rin i  y erə  tökdü.
A rv a d  dedi:  -   G ö n n ə d iy i  şeyi  g ö rd ü m   d e y ə n  g ö zü n   cəzası  bu d u r...
D im n ə   dedi:  -  M ə n  b u  m ə s ə li  o na g ö rə   ç ə k d im  b ilə s ə n   ki,  b ir  şeyi 
b ilm ə d ə n   zorla  ittih am   e tm ə y in   h ə m   bu  d ü n y ad a,  h ə m   d ə   o  d ü n y ad a 
g ü n ah ı  çoxdur.

---