Kiş 2012 / sayi 60 01-18 bilig
Yüklə 3,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
• Demir, İlhan Berk’in Şiirlerinde Toplumcu Gerçekçiliğin İzdüşümü • 62 • bilig KIŞ 2012 / SAYI 60 gerçekçilik, bu genetik bağından dolayı hem siyasal/ideolojik bir duruşun ifadesidir hem de sosyolojik, ekonomik ve tarihsel çözümlemeler yaparken ‘yansıtma’ prensibinden hareketle gerçekçiliği en iyi seçim olarak gören bir sanat kuramıdır (bk. Demir 2008). Felsefesi itibariyle, Marksizm’in temel ilkeleri ışığında kapitalizmi yıkmak ve onun yerine sosyalist bir düzen kurmak iddiasıyla yola çıkmış, bu yolda devrimci proletaryanın sözcülü- ğünü yapmış; ezilen, sömürülen sınıfa, emekçi sınıfa, geniş halk kitlelerine omuz vermiştir. Toplumcu gerçekçilik, toplumsal ilişkileri ve olayları ele alırken, eylemlerin altında yatan temel noktaları da tahlil eder. Nedensellik ilkesi ile hareket ederek eylemleri, davranışları neden-sonuç ilişkisi bağlamında değerlendirir (Suçkov 1992: 151). Bu yönüyle toplumcu gerçekçilik, toplumsal olayları, eylemleri, ekonomik ve ekonominin belirlediği sosyolojik nedenlerle açıklar ve toplumun ekonomik, sosyolojik resmini çizme gayretindedir. Marksist felsefede iktisadî faktör (alt-yapı), bütün diğer faktörleri tayin eden ana faktördür. Bir neden-sonuç ilişkisi içinde, bu ana faktör, bütün diğer sosyal fenomenleri/üst-yapıyı (sosyal ilişkiler, hukuk, din, ahlâk, sanat, edebiyat) tayin eden biricik etkendir; tesiri en büyük olandır; başla- tıcıdır. Diğerleri, yani üst-yapıyı oluşturan unsurlar, başlatılmış faktörler- dir; büyük oranda ekonomik alt-yapıya göre şekillenir (Eröz 1974: 79, Lefebvre 2007: 83-84). Bu bağlamda ekonomiyi, ekonomik olayla- rı/olguları önemseme ve sosyal fenomenleri/üst-yapıyı ekonomi ile ilişki- lendirerek açıklama, toplumcu gerçekçi çizginin en açık göstergesidir. Toplumsal yapıdaki “ekonomik-toplumsal kuruluş”un (Lefebvre 2007: 82), üretici güçlerin, üretim tarzının şekillendirdiği yapının irdelenmesi ve buna bağlı olarak ulaşılan sonuçların dikkate sunulması toplumcu gerçek- çiliğin başlıca amaçlarındandır. Toplumcu gerçekçilik, Marksist felsefenin yazın alanındaki yansıması ol- duğu için yazını alt-yapının yansısı ve ekonomik etkenlerin şekillendirdiği sınıflar arasındaki mücadelenin aracı sayar. Marksizmin ilkeleri doğrultu- sunda, toplumu, toplumsal ilişkileri izah ederken, toplumsal yapının eko- nomik temelli oluştuğunu ve bu yapı içerisinde sınıfların diyalektik çerçe- vede çatışık halde olduklarını öngörür. Kapitalist düzeni reddeder; burju- vazinin, kapitalizmin karşısına proletaryayı, emekçi sınıfı, geniş halk kitle- lerini çıkarır ve destekler. Emekçi sınıfın, yoksul kesimlerin, sömürülen işgücünün sözcülüğünü yapar; devrimci işçi sınıfının ideolojisini yansıtır. • Demir, İlhan Berk’in Şiirlerinde Toplumcu Gerçekçiliğin İzdüşümü • 63 • KIŞ 2012 / SAYI 60 bilig İlhan Berk’in de toplumcu gerçekçi şiirlerinde kişiler çoğunlukla, toplum- cu gerçekçiliğin, toplumsal yapıyı diyalektik çerçevede sınıfların çatışması şeklinde açıklayan görüşünün bir sonucu olarak ekonomik açıdan kapita- list-emekçi/işçi, zengin-yoksul, ezen-ezilen, sömüren-sömürülen, kandıran- kandırılan, ağa/bey-köylü, iyi-kötü zıtlığı ve çatışması ekseninde iki farklı safta yer alırlar. Berk’in şiirlerinde toplumsal yapıyı, diyalektik çerçevede sınıfların oluşturduğu; sınıfları ise yukarıda bahsettiğimiz gibi ekonomik etkenlerin meydana getirdiğini görürüz. Berk, toplumsal yapıdaki ekonomik etkenlerin belirlediği sınıfsal çatışıklığı dikkate sunmanın yanında, hem kırsal kesim hayatı hem de kent hayatı içindeki sosyolojik ve ekonomik gerçekliği (üretim tarzını, üretim araçları- nı, toplumsal statüyü, göç olgusunu vb. dikkate alarak) emekçi kesimin, geniş halk kitlelerinin sosyo-ekonomik durumunu çıplak bir gerçeklikle ortaya koymaya çalışır. Bu nedenle de özellikle Günaydın Yeryüzü’nde hem yoksul kırsal kesim insanına hem de kentli emekçilere; Türkiye Şarkısı’nda yoksul halk kitlelerinin sömürüldüğü Orta Anadolu, Toroslar, Yukarı Fırat coğrafyasına; İstanbul’da İstanbul gibi bir metropolün işçilerine, sömürü- len işgücüne, Çankırı, Zonguldak gibi kentlerin emekçilerine; Köroğlu’nda Köroğlu Destanı bağlamında Çamlıbel, Bolu yöresinin halk kitlelerine yönelerek sosyolojik ve ekonomik çizgilerin şekillendirdiği resimler çizer. Diyebiliriz ki Berk’in şiirlerinde hem sanayi hem de tarım sektörü emekçi- lerinin, çalışanlarının içinde bulundukları yaşam koşulları dramatik sahne- ler halinde gösterilir. Kısacası Berk, toplumcu gerçekçi çerçevede, sınıfsal, siyasal bir bakışla ve toplumsal, ekonomik ve siyasal düzeyin farkında ola- rak kenti, kırsalı, yani coğrafyayı mekânsal formlar olarak değil, sosyolojik ve ekonomik formlar olarak görür ve bu çerçevede okura sunar. Türkiye Şarkısı’ndaki “Kör Halit’in Bulutu”, “Otuz Sekiz Pare Köy”, “Se- benli Halil (Hatırlama, Yakup Bey’e Dair, Sebenli Halil’in Ardından)”, “Yukarı Fırat (Rüstem Bey’in Rüzgârı, Bütün Hikâye, Bozoklu Dünyada Kardeşlik Esastır Diyor, Bir Gün Gelecekte)”, İstanbul’daki “İstanbul, Yedi Vilayet ve Bir Eski Başşehir Türküsü, Bir Halk Ayaklanması Notları” ve “Köroğlu” gibi şiirlerinde toplumsal yapıyı, çatışık sınıfların oluşturdu- ğunu; sınıfları ise ekonomik etkenlerin şekillendirdiğini görürüz. Şair; toplumcu gerçekçi bir bakışa sahip olduğu için de ezilen, sömürülen, yok- sul emekçilerden, işçilerden, geniş halk kitlelerinden, sömürülen işgücün- den yana bir tavır sergiler. Yüklə 3,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|