MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
360 Əvvəlki yüzilliklərdən hər biri hansısa texnologiyanın meydana çıxması ilə səciyyələnmişdir ki, həmin əsrdə tərəqqini elə onların inkişafı müəyyənləşdirirdi. XVIII əsrdə bunlar mexaniki sistemlər, XIX əsrdə – buxar maşını, XX əsrdə isə informasiyanın toplanması, ötürülməsi, emalı və saxlanması texnologiyaları oldu.
Bizim dövrümüz isə, artıq qeyd etdiyimiz kimi, elm və yeni texnologiyaların sürətli inkişafı dövrüdür. İndi bəşəriyyət öz inkişafının yeni mərhələsinə qədəm qoyur ki, bu mərhələdə nəinki klassik elmlər sürətlə inkişaf edir, həm də yeni fənlər meydana çıxır. Toplanan elmi biliklərin həcmi artır, elm və texnikanın nailiyyətləri sürətlə həyata tətbiq edilir.
Müxtəlif ölkələrin aparıcı elmi nəşrlərində elmi materialların sayı artır. Həm də slaydda da gördüyümüz kimi, son illər inkişaf etməkdə olan bir sıra ölkələr – Çin, Cənubi Koreya, Hindistan, Malayziya bu sahədə artım templərinə görə dünyanın aparıcı ölkələrini qabaqlamaqdadır.
Təbii ki, bu, elmi araşdırmalara təsir göstərir və təhsil prosesinin təşkilinə yeni yanaşma tələb edir. Müasir şəraitdə tədrisin yeni texnologiyalarının tətbiqi, müasir informasiya texnologiyalarından istifadə, nəzəriyyə ilə praktika, yəni elmlə istehsalat arasında daha sıx əlaqələrin qurulması qaçılmazdır.
İndi nəhəng informasiya axınlarını sürətlə emal etməyi və ondan istifadəni bacaranlar uğur qazanırlar. Liderlik isə elmlə təhsilin səmərəli inteqrasiyasına nail olmuş ölkələrdədir. Slaydda təqdim olunan məlumatlar buna nümunə ola bilər. Məsələn, Nobel mükafatı laureatlarının 70%-i, elm və mühəndislik sahəsində məqalələrin 30%-i və dünyada ən çox sitat gətirilən elmi məqalələrin 44%-i ABŞ-ın payına düşür. Yuxarıda adlarını çəkdiyim bir sıra ölkələr də bu istiqamətdə sürətlə irəliləməkdədir.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 361
İndi biz baza elmi təhsilin daim yeniləşdirilməsi və genişləndirilməsinə daha çox diqqət yetirməli, elmi-texniki biliklər və vərdişlərin aşılanması üçün bütün zəruri tədbirləri görməliyik. Müasir meyarlara cavab verən mütəxəssislər hazırlanması təhsil sistemində elmi biliklərin inkişafından geri qalmamağı, təhsil prosesinə müasir kommunikasiya vasitələrini, «nou-hau» tipli innovasiya texnologiyalarını, daha cəsarətli tətbiqini, o cümlədən «injener-haus»lar və texnoparklar yaradılması üçün imkanlar axtarılmasını, yəni intensiv texnologiyaların sürətli inkişafı şəraitində elmlə təhsil arasında tarazlaşdırılmış qarşılıqlı münasibətlər yaradılmasını tələb edir.
Obyektiv və dinamik inkişaf edən proses olan ali təhsilin beynəlmiləlləşməsi artıq yeni mərhələyə – inteqrasiya mərhələsinə keçir. Təhsil müəssisələrinin xarici tərəfdaşlar və təşkilatlarla möhkəm əlaqələr qurması, ali təhsil müəssisələrinin regional birliklərinin formalaşdırılması, YUNESKO, BMT və başqa təşkilatların himayəsi altında bütün dünya üçün ümumi inkişaf strategiyasının işlənib hazırlanması buna dəlalət edir. Son nəticədə, bütün bunlar dünya ali təhsilinin vahid sistemdə birləşməsinə gətirib çıxarmalıdır.
Yeri gəlmişkən, son illər postsovet məkanında da bu istiqamətdə böyük iş görülmüşdür. Rusiya, Ukrayna, Mərkəzi Asiya, Qara dəniz boyunun aparıcı universitetlərinin Avrasiya Universitetlər Assosiasiyası, Xəzəryanı Universitetlər Assosiasiyası və Qara dəniz hövzəsi Universitetləri Assosiasiyasında birləşməsi buna nümunə ola bilər. Paralel olaraq, Avropa və MDB-nin bir çox aparıcı ali məktəbləri ilə ikitərəfli əlaqələr də inkişaf etdirilir və möhkəmləndirilir, MDB ölkələrinin aparıcı ali məktəblərinin filialları açılır. Məsələn, 2008-ci ildən Azərbaycanda MDU-nun www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
362 filialı müvəffəqiyyətlə fəaliyyət göstərir. Bolonya sisteminin tətbiqində də uğurlar əldə edilmişdir.
Bütün bunlara baxmayaraq, universitetlərimiz hələ də dünyanın aparıcı ölkələrinin universitetlərindən geri qalmaqdadır. Bu, universitetlərin ABŞ, Yaponiya, böyük Britaniya və digər inkişaf etmiş ölkələrin ali məktəblərinin böyük əksəriyyət təşkil etdiyi Şanxay reytinqindən də aydın görünür. Burada belə bir məlum ifadəni yada salmaq yerinə düşər: «Amerika universitetləri Amerika bu qədər belə zəngin olduğu üçün güclü deyillər, universitetləri belə güclü olduğu üçün Amerika bu qədər zəngindir».
Təbii ki, dünya ali təhsil sisteminə inteqrasiyanı davam etdirmək zəruridir. Lakin buna qədər biz öz aramızda inteqrasiyanı, yəni regional inteqrasiyanı hərtərfli genişləndirməliyik. Mən əminəm ki, tezliklə elmin vətəni olmadığı kimi, təhsilin də vətəni olmayacaqdır.
Ali təhsilin inkişafının müasir meylləri həm müsbət, həm də mənfi nəticələrə gətirib çıxarır. Məsələn, ali təhsilin miqyasının genişlənməsi ilə əlaqədar təlimin keyfiyyətinin təmin edilməsi problemi kəskinləşmişdir. Müasir cəmiyyətin yüksək səviyyəli təhsilə malik mobil mütəxəssislərə kəskin ehtiyacı var. Məhz cəmiyyət gənc mütəxəssislərin əmək bazarına təsir göstərərək, keyfiyyətli ali təhsili stimullaşdıra bilər və bunu etməyə borcludur. Ali təhsilin artmaqda olan miqyasının maliyyələşdirilməsi problemi də kifayət qədər kəskinləşmişdir. Digər tərəfdən, tələbələrin sayının artması bir
çox tədris
müəssisəsini infrastrukturun təkmilləşdirilməsi, kitabxana fondları, beynəlxalq əməkdaşlıq, pedaqoji kadrların hazırlanması və yenidən hazırlığına xərcləri azaltmağa məcbur edir. Yeri gəlmişkən, Rusiya Federasiyasının Prezidenti hörmətli cənab Medvedyev bu yaxınlarda Ulyanovskdakı çıxışında bu məsələlərə toxunaraq, iqtisadiyyat üçün üstün sahələr
Yüklə 3,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|