METALLURGİYA VƏ METALŞÜNASLIQ KAFEDRASI
PARÇALAR QAYDASI
Kristallaşma
prosesində
ərintidə
fazaların
konsentrasiyası
və
mkiqdarı
dəyişir.Parçalar qaydasından istifadə edərək diqramın iki fazalı sahəsinin hərhansı bir
nöqtəsində fazaların konsentrasiyasını və miqdarını müəyyən etmək olar Şəkil 1.
Şəkil 1
METALLURGİYA VƏ METALŞÜNASLIQ KAFEDRASI
Şəkil 1-də verilmiş
M
ərintisini,
t
1
temperaturda halını xarakterizə edən
e
nöqtəsin-
dəki fazaların-maye ərintinin,
A
komponentinin kristalarının tərkibini və miqdarını təyin edək.
M
ərintisi
n
nöqtəsindən yuxarıda maye halda bir fazadan ibarətdir.Maye ərintidə
komponentlərin konsentarsiyasını
n
nöqtəsinin absis oxu üzərindəki proeksiyası-
k
nöqtəsi tə-
yin edir. Burdan görünür ki, maye metalda
20%B və 80 % A
komponenti vardır. Soyuma za-
manı
A
nöqtəsində maye ərintidən
A
komponentinin kristalları ayrılmağa başlayır.Bu zaman
maye ərintidə
B
-nin konsentrasiyası
nC
xətti üzrə, yəni likvidus xətti üzrə artmağa başlayır.
A
-
nın ayrılan kristalları sabit tərkibli
100%A
komponenti olub, konsentrasiyası
A
oxu üzərin-
dədir.
e
nöqtəsində olan
t
1
temperaturlu maye ərintinin və
A
komponentinin konsentrasiyaları
müvafiq olaraq a və d nöqtələrinin absis oxu üzərindəki proeksiyaları
(A, d
1
)
ilə təyin olunur-
lar.Temperatur aşağı düşdükcə, maye metalın tərkibində B komponentinin miqdarı likvidus xət-
ti üzrə artır. Maye ərinti evtektika xəttinin (DCE) temperaturuna çatdıqda onun təkibi evtektika
(C)
konsentrasiyasını alır.
Fazalarada olan komponentlərin konserntrasiyasını və miqdarını təyin etmək üçün
ərintinin halını xarakterizə edən verilmiş nöqtədən likvidus və solidus xətləri kəsənə qədər üfü-
qi xətt çəkilir.Üfüqi xətlə likvidus və solidus xətlərinin kəsişmə nöqtələrinin absis oxu üzərin-
dəki proeksiyaları fazaların tərkibini göstərir.
t
1
–temperaturunda verilən
e
nöqtəsi ilə, fazların tərkibini göstərən nöqtələr arasın-
dakı
ae
və
ed
xətt parçaları bu fazaların miqdarı ilə tərs mütənasibdir.Əgər
e
nöqtəsi ərintinin
t
1
temperaturunda halını xarakterizə edirsə, dönöqtəsi maye fazanın,
a
nöqtəsi bərk fazanın tər-
kibini göstərirsə, onda ad parçası bütün ərintinin, ae parçası mayenin,
ed
parçası isə kristalların
miqdarını göstərdiyindən e nöqtəsində maye ərinti ilə
A
kristalları arasında münasibət
|
