Metallurgiya və metalşÜnasliq kafedrasi fənn haqqinda məlumat. Metallarin

F
≤K+1
olmalıdır.
Təmiz metal kristallaşdıqda, yəni bir komponentli sistemdə (k=1) sərbəstlik
dərə-cəsinin dəyişməsinə baxaq. Metal maye haldaq olanda (bir faza F=1) sərbəstlik
dərəcəsi
S=K-F+1=1-1+1=1
olur.
Kristallaşma anında F=2 (iki faza, maye metal və
bərk) olduğundan
sər-bəstlik dərəcəsi
S=K-F+1=1-2+1=0
olur. Bu halda sistem
varia
ntsızdır.Soyuma əyrilərində üfü-qi xətdə -metalın ərimə və ya kristallaşma
temperaturunda-allotropik çevrilmədə) müvazinət-dədir. Fazalardan bir yox olana qədər
müvazinət halı dəyişilməyəcək.İki komponentli sistemin oeritektik,evtektik və evtektoid
çevrilmələrində də üç faza müvazinətdə olduğundan

---

METALLURGİYA VƏ METALŞÜNASLIQ KAFEDRASI
(maye və iki bərk faza) sərbəstlik dərəcəsi yenə də sıfra bərabər olur.
S=K-F+1=2-3+1=0
Buna
görə də sistem variantsız hesab olunur və müvazinətdədir deyirlər.

---

METALLURGİYA VƏ METALŞÜNASLIQ KAFEDRASI
HAL DİAQRAMLARI,ONLARIN QURULMASI.
Hal diaqramı ərintinin halının temperatur və konsentrasiyadan asılı olaraq dəyişmə-
sini göstərir.
Bir komponentli sistemin halı yalnız temperaturdan
(t
1
,t
2
)
asılı olaraq dəyişdiyindən
onun halını şaquli temperatur oxunda müəyyən nöqtələrlə göstərirlər (şəkil 1 a).
İki komponentli sistemin halı temperatur və konsentrasiyadan asılı olaraq müstəvi ko-
ordinat sistemində təsvir edilir (şəkil 1b).Burada absis oxu üzərində ərintilərin tərkibi, ordinat
oxu üzrə isə temperaturu göstərilir.Absis oxunda hər bir nöqtədə ərintini təşkil edən kompo-
nentlərin ümumi miqdarı verilir.
Ərintidə komponentlərin miqdarı 100%-ə bərabərdir. Burada C-nöqtəsində ərintidə
40%B və 60% A, D nöqtəsindəki ərintidə isə 60%B və 40% A vardır (şəkil 1b).A nöqtəsindən
uzaqlaşdıqca ərintidə B-nin miqdarı artır və B nöqtəsində 100%-ə bərabər olur. B-nöqtəsindən
uzaqlaşdıqca isə ərintidə A-nın miqdarı artır və A nöqtəsində 100%-ə bərabər olur. Beləliklə,
diaqramdakı son ordinatlarda təmiz komponentlərin tərkibi, onalrın arasındakı ordinatlarda
(Cç və De) isə ikili ərintilərin tərkibini göstərir.Diaqramdakı hər bir nöqtə ona müvafiq tempe-
raturda ərintinin tərkibini və halını göstərir.Hər bir şaquli xətt müəyyən tərkibə malik olan
ərintinin temperaturunun dəyişməsini göstərir.Üç komponentli ərintilərin hal diaqramlıarının
quruluşu fəzada göstərilir.
Ərintilərin hal diaqramlarını termiki tədqiqat üsulu ilə qururlar.

---