Microsoft Word miqrasiya kitab doc
Yüklə 423,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (sosial məkan, yəni cəmiyyətin təşəkkül tapdığı ərazi-bu, xalqın öz dövləti ərazisində, ya da
- Elmdə əhali hərəkətinin üç əsas forması qeyd olunur
110 məxsusi, yəni xüsusi miqrasiya formasını meydana gətirən ölkələrdaxili və beynəlxalq konkret səbəblər. Bu konkret səbəblər cəm halda elə miqrasiyanın universal səbəblərini- səbəb kompleksliliyini formalaşdırır. (Əlavə üçün 18 saylı qrafikə baxmaq olar). Universal səbəblər – (cari və dövrü; gözlənilən və gözlənilməyən; məcburi, qeyri-məcburi və zəruri səbəblər) Miqrasiyanı meydana gətirən səbəblər universal olmaqla cari, dövri, gözlənilən, eləcə də məcburi, qeyri-məcburi və zəruri prosesləri, bu baxımdan universal kriteriyaları özündə əks etdirir. Bu nöqteyi-nəzərdən də sistemin nəzəri əsaslarla izah olunmasına dialektik təfəkkür üsulu ilə yanaşmaq daha məqbul hesab edilməlidir. Universal səbəblər hər iki məkan formasında, yəni dövlətlərdaxili miqrasiya formasında və dövlətlərarası miqrasiya formasında baza olaraq oxşar amilləri özündə cəmləşdirir. (Əlavə olaraq 18 saylı qrafikə baxmaq olar). Bu amillər dövlət sisteminin sosial, siyasi, iqtisadi və mədəni amilləridir. Burada iqtisadi, siyasi və mədəni amillər öz-özlüyündə sosial amillərə xidmət etdiyindən, sosial göstəricilərin faizi daha da yüksəkliyə qalxır. Deməli, universal amillər baza olaraq sosial amillərə xidmət edən kriteriyalardan ibarət olur. Nəticə etibarilə dövlət cəmiyyətə xidmət edir və miqrasiya proseslərinin tarazlı qaydada tənzim olunması dövlətin resursları səmərəli və tarazlı əsaslarla istifadə etməsindən, yəni qənaətlə istehsalından və tarazlı qaydada istehlakından asılı olur. Cari amillər əsasən qeyri-məcburi və zəruri olur və cəmiyyətin, iqtisadiyyatın inkişafına müvafiq olaraq tərkibini dəyişən və dövri olaraq məzmun baxımından təkrarlanan proseslərə çevrilir. Hər bir insanın layiqli və xoşbəxt həyatı onun yaşadığı məmləkətin – coğrafi-sosial (sosial məkan, yəni cəmiyyətin təşəkkül tapdığı ərazi-bu, xalqın öz dövləti ərazisində, ya da başqa dövlət ərazisində toplum halda yaşadığı zaman qurduğu cəmiyyət hesab edilməlidir. Sosial məkana həm də 111 sosial tələbatlara müvafiq olaraq sosial strukturların cəm halda-institut şəkilində fəaliyyət göstərməsi də aid edilməlidir. Sosial resurslar elə sosial məkan anlayışını yaradır) və siyasi (təşkilatlandığı və siyasi sistemlərə malik olduqları) ərazinin, ümumilikdə dövlətin və regionun kompleks ünsürlərindən, komponentlərindən, ümumiyyətlə, resurslarından və resursların səmərəli idarə olunmasından və vasitələrin layiqli istifadəsindən asılı olur. İnsanlar rahat və xoşbəxt yaşamaq üçün layiqli dövlətlər, onların hüquqlarını təmin edən dövlət quruluşları, liberal məzmunlu siyasi sistemlər, demokratik idarəetmə rejimlərinin mövcud olduğu quruluşlar, təkmil iqtisadi sistemli quruluşlar və ümumilikdə isə yüksək inkişaf etmiş sosial cəmiyyətlər axtarırlar. Bu məsələdə həm müdafiə olunmaq, həm də yeni imkanlar axtarmaq istəkləri vardır. İnsanlar öz həyatlarını yüksək təmin olunmuş səviyyəyə qaldırmaq naminə hətta iradi olaraq arzu və istəklərə düşürlər və xəyallar belə qururlar. İnsanlar ya özlərinin yaşadıqları məkanlarda – dövlətlərdə çox yüksək statuslu cəmiyyətlər (ideal cəmiyyətlər) axtarırlar və bütünlükdə özlərinin fəaliyyətini bu kimi sosial-siyasi təsisatların formalaşmasına, qurulmasına yönəldirlər. Hətta bu kimi istiqamətlərdə mövcud siyasi hakimiyyətlə, rejimlə mübarizə belə aparırlar. Ya da digər məkanlarda, dövlətlərdə, təbii ki, nisbətən yüksək inkişaf etmiş cəmiyyətlərdə özlərinin həyatlarını təmin etməyə çalışırlar. Bu insanların başqa ölkələrə miqrasiyasına gətirib çıxarır. Məsələn, ABŞ, Kanada, Avropa ölkələri, eləcə də Avstraliya kimi ölkələrə, son zamanlarda isə Asiya ölkələrindən, bu baxımdan Türkiyədən, İrandan, Hindistan və Pakistandan, Gürcüstandan Azərbaycana, Rusiyaya köç edənlərin sayının çoxalmasını bununla izah etmək olar. İnsan həyatının ehtiyacları onun tələbatlarını yaradır. Bu kompleks tələbatlara dövlət sistemindən tutmuş cəmiyyətin tərkib komponentləri və onun xüsusiyyətləri aid edilir. Müasir zamanda insanların yüksək həyat tərzinin formalaşması məhz 112 sosial-hüquqi-siyasi komplekslərin qarşılıqlı davranışlarının səviyyəsindən asılı olur. Resursların qarşılıqlı tənasüblüyü (təqribi bərabər nisbəti) məhz tələbatların ödənilməsi üçün müvafiq şəraitləri yaradır. Komplekslərin qarşılıqlı vəhdəti və sistemlər, eləcə də strukturlararası əlaqələrin faydalı vəhdəti məhz insan həyatı üçün lazımi şəraitlərin meydana gəlməsinə səbəb olur. Burada zərurət özü resursların səmərəli istifadəsini formalaşdırır. İnsanlar bu gün daha yüksək cəmiyyətlər axtarışında olurlar ki, bu da onların dünya üzrə hərəkətinə (müxtəlif formada köç etmələrinə) və yerdəyişmələrinə gətirib çıxarır. Elmdə əhali hərəkətinin üç əsas forması qeyd olunur: – təbii (doğuşun və ölümün dinamikası); – məkan (ərazi üzrə yerdəyişmə); – sosial (geniş mənada və cəmiyyətin sosial-iqtisadi strukturunda insanların vəziyyətinin dəyişməsi) 129 Miqrasiya məhz əhali hərəkətinin məkan üzrə dəyişməsidir. Bu məkan üzrə dəyişmə müxtəlif səbəblərdən baş verir və tərk edilmiş məkanlarda (mənşə dövlətlərində) və qəbul edən məkanlarda (təyinat dövlətlərdə) müxtəlif nəticələrə gətirib çıxarır. Miqrasiyaya səbəb olan amillər içərisində müqayisədə fərqli inkişafı yaşayan dövlətlər də mühüm yer tuturlar. Burada mövcud olan inkişaf amili (bir məkanın inkişafı) digər məkanlardan əhalinin bu məkana axmasına səbəb olan kriteriyaya çevrilir. İnkişaf etmiş cəmiyyətlər nisbətən zəif cəmiyyətlər üçün miqrasiyanın baş verməsində psixoloji təsir edən tərəfə çevrilir. İnkişaf etmiş cəmiyyətlərdə olan yeni texnoloji vasitələr və onların rahat həyat şəraitinin yaranmasına olan təsirləri məhz nisbətən zəif inkişaf etmiş 129 К.К. Александрович, В.В. Александрович, О.А.Владимирович. Базовые модели миграциологии. Институт Государственного управления, права и инновационных технологий. (ИГУПИТ). Интернет –журнал «НАУКОЗНАНИЕ» №2, 2012. http://naukoznanie.ru/PDF/02nz212.pdf Yüklə 423,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|