Microsoft Word qafqaz albanlar-duzelishli doc
Yüklə 3,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
149 İndi müqəddəs ata Sahaq bu Albaniya ölkəsinə gəldikdə hamını Qurigen xanın oğlu xan Abas Baqratuninin evinə, öz yanına çağırt- dırdı. O da hamını Tovuz qalasında onun ətrafında topladı. Bura bu müqəddəslər və yepiskoplar cəm oldular: Abas xanın qardaşı Davud xan, Qurigenin oğlu, onların qardaşı müqəddəs ata Stepan- nos, Davud vardapetin şagirdi Sərqis vardaprt, Gəncə arxiyepis- kopu Kirkor, Sərqis vardapetin şagirdi yepiskop Sahaq, Koqt vilayəti və Şəmkir şəhərinin yepiskopu Stepannos, Şəmirməcor yepiskopu Sərqis, Qabr yepiskopu Manuel, Həşibəng keşişi Sərqis. Bu yığıncağın başında Ərməniyyə katalikosunun baş yepiskopu müqəddəs Sahaq, habelə tərki – dünya və müqəddəs vardapet Sər- qis dururdu. Beləliklə, onlar gurultulu mərasim və təntənəli ibadət şəraitində rəhmətlik Albaniya katalikosu müqəddəs ata Stepannosun qardaşı oğlu Kirkoru Albaniya katalikosluğuna layiq gördülər. Həmin məc- lis günü tre ayında, erməni təqviminin 27 tre 588–ci ili (11. Vl. 1130.) İşıqlı Dirilmə günü ilə Müqəddəs Ruhun Zühuru günü üst – üstə düşdü. Bundan sonra nümayəndələrin hər biri öz evinə qayıtdı. İslah- olma günündə (30 iyul 1139–cu il) yenidən hamı Katalikos qayası adlı qalaya toplandı. Bu dəfə yuxarıda adını çəkdiyimiz yepiskoplar, vardapetlər, müqəddəs atalar, habelə başqa vardapet və ruhanilər öncəkindən çox gəlmişdi. Həmin gün onlar daha iki yepiskop seçib, müqəddəs yağ üçün xeyir – dua verdilr. Sonra müqəddəs yağdan bütün şəhərlərə bol – bol payladılar. Onlar bu kilsə məclisini bayram edib, şənlikləri Müqəddəs Ruhun Ucalması gününədək (17 sentyabr 1139–cu il) davam etdirib hamılıqla Tanrıya alqış edib sevindilər. Areq ayında, bu ayın 18–ci günündə, şənbəyə keçən gecə, Müqəddəs Georgi bayramı günündə (30. VIII.1139) Tanrının dünyaya qəzəbi tutdu, yerin hiddəti və böyük dağıntılar dəhşətlə yayılaraq bu Albaniya torpağına da çatdı, necə ki deyilib: “(Tanrı) gözünü yerə dikir, o da titrəyir”. Bu zəlzələ nəticəsində bir çox şəhərlərdə, Parisos və Xaçın vilayətlərində, istər düzənlikdə, istərsə də dağlarda çox yer dağıldı. Zəlzələdən paytaxt Gəncə də əhalisi ilə 150 birlikdə cəhənnəmə vasil oldu. Dağlıq mahallarda əhalinin başına uçan bir çox qala və kəndlər, vənglər (monastırlar) və kilsələrlə birlikdə viran oldu. Viran olmuş qala və binaların altında çox sayda adam tələf oldu. Bu hadisə erməni təqviminin 588–ci ilində baş vermişdi. Zəlzələnin baş verdiyi elə həmin gündə Davud xanın oğlu, Gürcüstan xanı Demetre böyük bir qoşunla hərəkət edərək, Arran vilayətinə gəldi. O öz sərkərdəsi İvanenin başçılığı altındakı qo- şunla paytaxt Gəncə şəhərinə çatdı. Onlar sağ qalan şəhərlilərin üstünə qəddarcasına və kobudluqla hücum edib, hamını qılıncdan keçirdilir, ya da özlərinə qul etdilər. İşğalçılar möhtəşəm bir şəhər olan Gəncənin birdən – birə cəhənnəmə çevrildiyini (çünki bura- dakı qızıl xəzinələri insanlarla birlikdə gömülmüşdü) gördülərsə də, əsla mərhəmət göstərmək istəmədilər. Qızıl və gümüş xəzinələrini qazıb özləri ilə apardılar. İşğalçılar öz basqınlar və işgəncələri ilə (xalqa) zəlzələdən daha çox əzab verdilər. Zəlzələ zamanı bizim vardapetlərimiz Sərqis və Kirokor fəlakətin qəzəbinə dözə bil- məyib, özlərini Tanrıya bağışladılar. Bir neçə gün keçdikdən sonra müsəlman əmirlərindən farsca “Cahandar” adlandırılan Qara Sonqur adlı birisi Əcəm torpağından hərəkət edərək, bu Arran vilayətinə gəldi və ölkəni bərpa edib möhkəmləndirməyə başladı. O. Gəncə şəhərinin dağılmış divar- larını bərpa edərək, şəhərin hüdudları daxilində sülh yaratdı. Bun- dan sonra o, gürcü xanının hakimiyyəti altında olan ölkəyə yolla- nıb, onların əli ilə viran edilmiş ölkələrinin intiqamını aldı. Qara Sonqur gürcülər ölkəsinə birinci, sonra ikinci dəfə həmlə edərək, onları dəhşətə gətirib tir-tir əsməyə məcbur etdi. Onların isteh- kamlarını ələ keçirib, özünə tabe etdi və oradan Geqam vilayətin- dən keçən yolla geri döndü. Sonra o, Araz çayını keçib Adur- batakan (Azərbaycan – B.T.)) sərhədlərinə çatdı və erməni təqvi- minin 589–cu ilində (15.II.1140 – 13. II. 1141) vəfat etdi. Onun (Qara Sonqurun) yaxın adamlarından olub, Gəncə şəhəri- nin əmiri təyin edilmiş Qutluq adlı birisi həyasızlaşaraq, sultana qarşı çıxaraq, öz bəyliyindən kənara doğru yürüş təşkil etdi. O. Böyük 151 bir ordu ilə Gəncədən çıxıb, Xudaharay dağlıq vilayətinə doğru hə- rəkət edərək, Katalikos qayası və bunun yaxınlığındakı Karapet qayası adlanan qalalarına yanaşdı. Qutluq hər iki qalanı uzun müddət mühasirədə saxlayıb, çox böyük çətinliklə ələ keçirdi və dağıdıb yandırmaqla onları viran qoydu. Müqəddəs kilsələr isə, erməni təq- viminin 591–ci ilində (14. II. 1142 – 13. II. 1143) Katalikos qayası qa- lasını tamamilə dağıdıb talan edənə qədər pozğunçuların tapdağı oldu. Nəticədə Qutluq üsyanı davam etdirərək bir neçə gün haki- miyyət sürdü. Lakin sonra Əcəm ölkəsindən Çavlı adlı bir sipəhsalar gəldi. O əmrində olan ordusu ilə qiyamçı Qutluğun oturduğu Gəncə şəhərinin lap darvazalarına qədər yaxınlaşıb, şəhəri bir ay mühasirədə saxlayaraq, ələ keçirdi və Qutluğu tutub göz- lərini çıxartdırdı. Çavlı erməni ilinin 592–ci ilində (14. II. 1143 – 13. II. 1144) hamını özünə tabe etdi. Elə həmin il xan oğlu yepiskop Stepannos Xalınça qayası qa- lasında vəfat etdi. Çavlı isə lovğalıq edib, Xaçn dairəsinə hərəkət edərək, oranın bütün qalalarını ələ keçirdi, kilsələri dağıtdı, vəngləri (monastrları) yandırdı, adlı-sanlı adamları öldürdü, qo- şunları əsir aldı və müxtəlif vasitələrlə hər şeyi dağıdıb məhv etdi. Sonra o buranı tərk edib yenidən Əcəm ölkəsinə qayıtdı. Sonrakı ildə (1144 – 1145) Çavlı yenidən bu Aran vilayətinə qayıtdı və tələm- tələsik Abas xanın möhkəmləndirdiyi Tovuz qalasına həmlə etdi. O. böyük səylə bu qalanı uzun müddət mühasirədə saxladı və nəhayət, ələ keçirdi. Lakin Xan Abas 594–cü ildə (13. II. 1145 – 12. II. 1146) gürcü xanının yanına yollandı. Elə həmin ildə Qurigenin oğlu Davud xan Məsnə qalasında ömrünü Tanrıya tapşırdı və yerinə oğlu Qurige keçdi. Çavlı isə ikinci dəfə Xaçına, Tancikə və Adahya doğru hərəkət etdi, çünki hələ birinci səfərdə ələ keçirmiş olduğu bu qalalar əlindən çıxmışdı: belə ki, həmin qalaları Çavlının əlində olduğu bu qısa müddətdə meşələrdəki mağaralarda gizlənmiş əyanlar öz qalalarına qayıdıb, müsəlmanlara qarşı üsyan etmişdilər. Bundan qəzəblənən Çavlı intiqam almaq niyyəti ilə onlara qarş yürüş etdi. Çavlı qalaları ələ keçirə bilməsə də, vilayəti talan etdi. O həm- çinin həvari tərəfindən tikilmiş Dadunvəng adlı monastırı yeli – Yüklə 3,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|