Microsoft Word qafqaz albanlar-duzelishli doc
Yüklə 3,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
165 yazıx bilə xaramğulatıpmen, ölər künümnü sağışlamıyırmen, da Tenqrininq xorxulu yarğusun esimə keltirmiyirmen. Vay manqa, vay manqa, vay men köpyazıxlığa ki, ne cuvap bersərmen Tenqrininq xorxulu yarğusuna! Da hali, umsanıp Tenqrigə da anınq yetövsüz şağavatına, aytarmen men menim yaman yazıxlarımnı bu surp yıxövnünq içinə Tenqrininq alnına, da surp Asduacacinninq, da barça arilərninq, köktəgilərninq da yerdəgilərninq, da menim din atamnınq alnına barça yazıxlarımnı, xaysı ki xılınıpmen canım da tenim bilə, da barça sağışlarım bilə, sözlərim bilə, da etkənlərim bilə, erkli u erksiz, bilgənim bilə da bilməgənim bilə, kündüz da kecə, egər övdə bolğan- da, egər yolda yürügəndə, egər yuxlağanda, egər oyax bolğanda. Yazıxlımen beş seziklikim bilə, altı türlü teprənişim bilə, on eki gövdəm bilə, üç yüz altmış beş boğunlarım bilə, meğa Tenqrigə. Yazıxlımen közlərim bilə: hamaşa baxıp özgələrninq sürətinə, suxlanıpmen er kişigə, igitkə, özgəninq tirlikinə, közüm bilə körüp, esim bilə suxlanıpmen, da ne ki köz yazıxı bar, barçanı xılınıpmen, meğa Tenqrikə. Yazıxlımen xulaxlarım bilə: Tenqrininq buyruxun işitmə erinip- men, yoxesə xulax xoyupmen tiyişsiz sözlərgə, yaman ögütkə, pan- pas etməxni, çıxara berməxni, yergəsiz gələcѕilərni, yaman sözlərni xulax xoyupmen, da ne ki xulax yazıxı bar, barçanı xılınıpmen, meğa Tenqrigə. Yazıxlımen ağzım u tilim bilə: boş sözlərni sözləpmen, yalğannı aytıpmen, panbas etipmen, sökünc beripmen, xarğapmen, erikləp- men, küfür u yaman aytıpmen, artıxsı külüpmen, özgələrni küldü- rüpmen, akah yepmen, akah içipmen, boş gələcilər bilə özgələrni sağ fikirindən yaman sağışka keltiripmen, da ne ki ağız u til yazıxı bar, barçanı xılınıpmen, meğa Tenqrigə. Yazıxlımen yürəkim bilə: yaman sağış etipmen, Itlikkə, bor- niglikkə, oğurluxka da damahlikkə, zırgel etməxkə, yürəkim bilə kek saxlapmen urmağa, xanatmağa, öldürməgə, da Tenqrininq xorxulu yarğusun esimə keltirmiyirmen, menim ulu yazıxların xoyup, özgşninq kiçi yazıxların sağışlapmen, meğa Tenqrigə. 166 Xollarım bilə yazıxlımen: artıx alıp, eksik beripmen, alıp yaşırıpmen, kişininqkinə xıyıpmen, sadağa bermiyirmen, aldapmen, zırgel etipmen, urupmen, xanatıpmen, yazıx da uyat yergə xol uzatıpmen, ne xadar bolupmen dinsizlik, cansızlıx etmə, etipmen, ol xadar canıma xıyıpmen ki, bir boğunumnu sağ da yazıxsız Tenqrigə saxlamıyırmen, meğa Tenqrigə. Ayaxlarım bilə yazıxlımen: yıxövümə tügəl bolmıyırmen, sağ- mosuma, ertəgi alğışka, tüş alğışına, tum haybatına da kecəgi alğışka, xastalarnı sorma da zındandagilərni barmıyırmen baxma, xariblərni övümə tındırmıyırmen, yalanaclarnı kiydirmiyirmen, aclarnı, susamışlarnı yedirip içirmiyirmen, da barça Tenqrininq yollarından yıraxlanıpmen, meğa Tenqrigə. Vanağan vartabedninq aytkanı Nedir manisi xıtım kecəsi ki, saruyağ yeyirbiz bolsun Bay- ramnınq, alay Cnuntnunq? Yazıyır bunun üçün künü Gureğ Ağek- santraçin Teotos padşahğa bayram xıtımu üçün da aytıyır ki, ne üçün kecədən çeziliyirbiz: anınq üçün ki, Krisdos kecədən turdu... 167 GƏNCƏLİ VARDAPET KİRAKOSUN ANA DİLİNDƏ ƏDƏBİ – TEOLOJİ İRSİNDƏN BİR NÜMUNƏ Alban və Azərbaycan ədəbiyyatının ən görkəmli nümayəndələ- rindən biri olan Kirakos Gəncəli 1201–ci ildə Gəncədə anadan olub. Erməni mənbələrində bəzən “Kirakos Qandzakasi”, bəzən alban olması səbəbindən “Şərqli” (Aravelsi), bəzən Nor – Getik monastırında yaşamasından dolayı “Gedikli” (Qetesi), bəzən də sadəcə “vardapet Kirakos” adlanırılan, türkdilli alban mənbələrində isə adı yalnız vartabed Giraqos kimi çəkilən Kirakos Gəncəli 1272– ci ildə vəfat etmişdir. Mxitar Qoşun şagirdi Vanağanın şagirdi olan bu şəxs özündən sonra çox zəngin bir irs qoymuşdur. Fəqət onların çoxu dövrümüzədək orijinalının dilində deyil, xarici dillərə tərcümədə gəlib çatmışdır. Əldə olan yeganə tamhəcmli orijinal, yəni anadilli əsəri özünün tərtib etdiyi dini məzmunlu “Xosdova- nitiun” (Tövbə duası) əsəridir. Kirakosun özünün yazdığına görə, o, müəllimi Vanağan və Vanağanın digər şagirdləri ilə birlikdə tatarlara əsir düşmüş və əsir olduğu dövrdə, əsirlikdən qaçana qədər tatar bəylərindən birinin mirzəsi və katibi olmuşdur. Bu fakt albanların dilinin hansı dil olduğunu göstərən ən gözəl faktlardan biridir. Görünür, albanların öz dillərini həm də tatar dili adlandərmasının səbəblərindən biri də eyni dildə danışmaları olub. Məlumat üçün bildirək ki, tatar dili də qıpçaq dillərinə aid edilir. Hərçənd ki, onlar rəsmi dil kimi uyğur türkcəsindən istifadə etmişlər. Çingiz xanın dövrümüzədək ulaşan şeirləri də məhz uyğur türkcəsindədir. Tatar xanlarının əldə olan məktub və fərmanları da həmin dildədir. Fəridə Məmmədova alban ədəbiyyatının və tarixşünaslığının bu görkəmli nümayəndsi haqqında yazır: “Alban ədəbiyyatnın digər nümayəndəsi Kirakos Gəncəlidir... Mxitar Qoşun şagirdi Vanakanın yanında təhsil almış, ömrünün böyük hissəsini orada keçirmişdir”. Kirakosun sevimli oxucularımıza tərcüməsiz təqdim etdiyimiz “Tövbə duası” əsəri Polşadakı Milli Muzeyin kitabxanasının Kra- Yüklə 3,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|