Microsoft Word S. Ferziyeva Azerbaycan Cenub-Sherq verstka sixilmamish doc
Yüklə 15,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ağlama ceyran balası ağlama, gedər gözlərin qarası ağlama
- Bu toy mübarək olsun
99 oxşama, ikinci bənddə bu körpəyə dərin məhəbbət hissi, üçüncü bənddə körpənin yuxuya dalması, bəylik yorğanının salınması, toyda bişiriləcək düyünün təsvir olunması, nehrə çalan zaman əzizlənmə xarakterinin olması meydana çıxır. Bu beşik mahnısında oxunan bayatıların misra söz birləşmələri 2+2, 1+3 şəklində olub, 4 hecalı bayatıya əsaslanır. Söylənilən bayatıların birinci, ikinci və sonuncu bəndlərində, üçüncü bəndinin birinci və üçüncü misralarında 2+2, üçüncü bəndin ikinci və dördüncü, dördüncü bəndin bütün misralarında 1+3 heca söz birləşməsi şəklində misra quruluşları öz əksini tapır. Burada beşinci bənd gəraylı şəklində təqdim olunaraq iki misradan ibarət olur. Bu gəraylının bütün misraları 4+4, ikinci misrası isə 2+6 şəklində xarakterizə olunur. Balam lay-lay, balam lay-lay 4+4 Körpəm lay-lay, quzum lay-lay 4+4 I Ömrüm, günüm, həyat eşqim 4+4 Canım lay-lay, quzum lay-lay 4+4 II Lay-lay dedim sən yatasan 4+3 Şirin yuxu (sən) tapasan 4+3 III Yun didərəm, naz edərəm 4+4 Bəy yorğanın mən tutaram 4+4 IV Süfrəmizin şahı düyü 6+2 Toylar yaraşığı düyü 6+2 V Sən nemətsən, yaraşıqsan 4+4 Süfrəmizə sən zinətsən 4+4 100 VI Nehrəm gəlsin, nehrəm gəlsin 4+4 İçi dolu yağlar gəlsin 4+4 «Ağlama ceyran balası ağlama, gedər gözlərin qarası ağlama» halaybaşlığının təkrarı zamanı 11 hecalı qoşma növü istifadə olunmuşdur. Bu halaybaşlığ mahnının hər bənd misrasından sonra təkrar olunur. Ağlama ceyran balası ağlama 8+3 Gedər gözlərin qarası ağlama 8+3 I (Ay) Masallı yeddi gecə 3+4 (Ay) yeddi yol, yeddi gecə 3+4 (Ay) qardaşa toy eylərəm 3+4 (Ay) yeddi gün, yeddi gecə 3+4 Bu «Halay» rəqs mahnısının halaybaşlığının birinci və ikinci misrası 8+3 şəklində əks olunur. Burada bənd misraları 3+4 bayatı şəklində verilərək hər misranın əvvəlində «ay» tərkib sözündən istifadə olunur. «Ay» tərkib sözü səkkizlik not üzərində verilən 8 6 ölçünün birinci zərbəsində əks olunur. Bayatı misraları 3+4 şəklində birləşir. Halaybaşlığının səslənməsindən sonra bayatı səslənməsi baş verir. Bir növ burada halaybaşlığının ifası rondal xarakter daşıyır. Burada hər bayatı misrasının deyilişindən sonra «ağlama ceyran balası, ağlama» halaybaşlığının birinci misrası təkrar olunur. Bayatının misraları bir bənd təşkil edir. Burada əsasən kuplet – variant formasına rast gəlinir. Birinci və ikinci dəstənin bir-birinə söylədiyi «Halay» rəqs mahnısının sözləri bədahətən söylənsə də, bu söyləmənin daxilində aşıq musiqisində olduğu kimi şeir forması və onun melodik ünvanlanması xüsusi sistemə tabe olur. Halaybaşlığının söyləməsinin əvvəlində və sonunda bütöv şəkildə deyilməsi bu «Halay» mahnısına çərçivə quruluşu gətirir. Bir növ ekspozisiyanın sonunda yenidən təkrar olunma baş verir. 101 Halaybaşlığında gəlin köçən qıza yaxınlarının ona təsəlli verməsi xüsusilə qeyd olunur. Bacının dilindən qardaşa ediləcək toyun tərifi xarakterizə olunur. «Ay nənəm o» halay rəqs mahnısında beş hecalı bayatıdan istifadə edilmişdir. I Girərəm meşəyə (ay nənəm o) 3+3 Dərərəm bənövşə (ay nənəm o) 3+3 Bacı həmişə (ay nənəm o) 2+3 Qardaşa qurban (ay nənəm o) 3+2 Maraqlı hallardan biri odur ki, burada «Ay nənəm o» halaybaşlığ misra söz tərkibi kimi istifadə olunmuşdur. Birinci iki misrada heca bölümləri 3+3, üçüncü misra 2+3, sonuncu misra isə 3+2 yarımmisra şəklində birləşir. «Halay» rəqs mahnısı «Ay nənəm o» söz tərkibi birinci iki misrada eyni metroritmik və melodik quruluşla, üçüncü isə variantlı motiv birləşmələri əsasında öz əksini tapır. Bu «Halay» rəqs mahnısında bacının qardaşa hörmət bəsləməsindən bəhs olunur. Bu bir bəndli şeiri də bu cür xarakterizə etmək olar: yazqabağı səfərdən qayıdan qardaşın həsrətini çəkən bacı anasına qardaşını necə qarşılayacağı haqqında söyləməsi öz əksini tapır. «Bu toy mübarək olsun» halay rəqs mahnısı özündə bayatı misralarına uyğun beyt şəkilli halaybaşlığının və iki bənd dörd misradan ibarət gəraylını biləşdirir. Bu toy mübarək olsun 2+5 Toyun mübarək olsun 2+5 I Əllərə xına yaxarlar 3+5 Gözlərə sürmə çəkərlər 3+5 Elimizin adəti var 4+4 Toyda noğul paylayarlar 4+4 Toyun mübarək olsun 2+5 102 II (Ay) bu elin gözəl qızı 4+4 Həm sonası, həm pərisi 4+4 (Ay) xına yaxın telinə 3+5 (Ay) nişan taxın əlinə 3+5 Nişan mübarək olsun 2+5 Nişan mübarək olsun 2+5 Xınan mübarək olsun 2+5 «Halay»da iştirak edən insanlar (Halayçılar) unison şəkildə halaybaşlığını ifa edirlər. Bu «Halay» rəqs mahnısında periodun əsaslandığı birinci fraza birinci misra üzərində üç dəfə təkrar olunur. İkinci misra isə bir dəfə oxunaraq sual cümləsini tamamlayır. Cavab cümlə gəraylı misralarının halaybaşlığ ilə qarşılaşması şəklində əks olunur. Birinci dəstənin ifa etdiyi ibarə gəraylının birinci bəndinin misrasına əsaslanır. Bu beyt yenidən yeddi hecalı halaybaşlığ ilə başlayan bayatıyla qarşılaşır. Gəraylının üçüncü misrası cavab cümləsi şəklində olan halaybaşlığ ilə birləşir. Gəraylının dördüncü misrası ilə birinci misranın melodiyası eyni melodik motivə əsaslanır. Yenidən təkrarlanan halaybaşlığ əvvəlki melodiya əsasında beyt şəklində təkrarlanır. Burada halaybaşlığ söyləməsi unison şəkildə ifadə olunur. Bu «Halay»ın ikinci dəfə təkrarı zamanı bayatı misraları halaybaşlığının sözləri variant şəklində üzə çıxır. «Halay» rəqs mahnısında «Bu toy mübarək olsun» halaybaşlığ «Toyun mübarək olsun», «Nişan mübarək olsun », «Xınan mübarək olsun» bənd misraları ilə əvəz olunur. Halaybaşlığının birinci yarımmisralarında «bu toy» və «toyun» sözlərinin «nişan» və «xınan» sözlərinin əvəzlənməsi şəklində ifadə olunur. Gəraylının birinci bəndinin ilk iki misrası 3+5, üçüncü və dördüncü misrası 4+4, ikinci bəndinin birinci iki misrası ardıcıl olaraq 4+4, üçüncü və sonuncu misrası isə 3+5 şəklində ifadələnir. Şeirin bədii cəhəti xınayaxtı mərasimi zamanı tərif və təbrik şəklində əks olunur. Bu xınayaxtı gecəsində keçirilən mərasim Yüklə 15,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|