Kreditning to ‘lovliligi nafaqat banklar faoJiyatining maqsadiga,
balki korxonalarning bevosita foydasiga bog'liq b o ‘ladi va ijobiy t a ’sir
ko'rsatadi.
Kredit uchun haq to ‘lashning iqtisodiy mohiyati qarz beruvchi va
qarz oluvchi o ‘rtasidagi q o ‘sh im ch a olingan foydaning taqsimlanishini
qayd qilishda n am oyon b o 'lad i. K o'rib chiqilayotgan tamoyilning
am aliyotida uchta asosiy funksiyasini bajaruvchi bank foizi m e’yorini
o ‘rnatish jarayonida n am oyon b o ‘ladi:
hu quqiy shaxslar foydasining va jismoniy shaxslar darom adining
taqsimlanishi;
ishlab chiqarishni tartibga solish va ssuda
kapitalining taqsimlanishi
orqali tarm oq, tarm oqlararo va xalqaro miqyosda aylanish;
iqtisodiyot rivojlanishining inqirozli bosqichida bank mijozlarining
pul m ab lag ‘larini inflatsiyadan himoyalash va boshqalar;
ssuda foizining stavkasi ssuda kapitalidan olingan yillik darom ad
sum m asining berilgan kredit summasiga nisbati bilan aniqlanib, kredit
resurslarining bahosi sifatida n a m o y o n bo‘ladi.
5.
Kreditning maqsadliligi.
Bu tamoyilning m ohiyati shundaki,
qarz oluvchi tom on id an olingan kreditlar aniq bir maqsadni amalga
oshirishga y o ‘naltirilgan b o i is h i zarur. Kreditning qaysi maqsadga
y o ‘naltirilganligi, m asalan, tovar moddiy boyliklar sotib olishga yoki
biror ishlab chiqarish xarajatlarini qoplashga va hokazo, aniq biror
obyektga maqsadli y o ‘naltirilganligi korxona bilan bank o ‘rtasida
tuziladigan kredit sha rtn o m a d a ko'rsatilgan bo'ladi. Korxona oigan
kreditini faqatgina kredit shartn o m ad a k o ‘rsatilgan ishni bajarishga
sarflashi kerak.
B un da kredit m uayyan, aniq obyektga: ishlab chiqarish xarajat-
lariga, ishlab chiqarish zaxiralariga, tayyor m ahsulotga, jo'natilgan
tovarlarga, hisob-kitob hujjatlariga va hokazolarga beriladi.
Y uqorida keltirilgan tam o y illar kreditning iqtisodiy kategoriya
sifatida mavjud bo'lishi va harakat qilishining m u h im tomonlarini
o 'z id a ifodalaydi.
Bizning fikrimizcha bo zo r iqtisodiyoti sharoitida kreditning yuqo
rida keltirilgan tamoyillaridan tashqari, kreditdan oqilona foydalanishni
ifodalovchi tamoyil kreditning samaradorligi tamoyilini kiritish zarur.
Bu tamoyil nafaqat kredit va foiz summasini bankka qaytarib to ‘lashni,
u n d a n tashqari shu kredit yo rdam ida kreditlanadigan yoki moliya-
lashtiriladigan soha, tarm oq, korxona qancha samaradorlikka erishishini
ifodalashi zarur. Bozor iqtisodiyoti sharoitida beriladigan kreditlar