O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent Moliya instituti

 
Sugurtalanuvchining foydada ishtirok etmaslik qo‘shma sugurtasi.
Bu qo‗shma sug‗urtaning asosiy shakli bo‗lib, vafot etish holatida yoki 
shartnoma muddati tugaganidan so‗nggina, qayd qilingan va kafillangan 
mablag‗lar to‗lanadi. 
 
Sug‗urta mablag‗i bir xil yoki turli xil bo‗lishi mumkin. Vafot etish 
holatidagi to‗lovlar, hali hayot holatidan ko‗ra ancha yuqori to‗lanadi. Sug‗urta 
mablag‗lari vafot etish holatida tezda; shartnomada belgilangan muddat tugab 
qolib sug‗urtalanuvchi hali hayot bo‗lganida bu holdagi to‗lovlar ancha kechiktirib 
beriladi. Muddat cho‗zib turilgan holatda, sug‗urtachi faqatgina shartnomada qayd 
qilingan muddatdan so‗ng qo‗yilgan mablag‗ni to‗lab beradi. Bu holatda 
sug‗urtalanuvchining qanday holatda: hayot yoki vafot etishi e‘tiborga olinmaydi. 
To‗lab qo‗yilgan qo‗shma sug‗urtaning foydasi, sugurtachi tomonidan 
shartli ravishda 3 bo‗lakka bo‗linadi: 
- tavakkalchilik foydasi: belgilangan muddatdan avval vafot etish holatida, 
tuzilgan tavakkalchilik fondi (bo‗lish prinsipi); 
- omonat foydasi: yig‗ish zahirasi uchun mo‗ljallangan bo‗lib, bu 
shartnomada qayd qilingan muddatdan so‗ng hayot bo‗lishni nazarda tutadi 
(kapitalizatsiya prinsipi); 
- ish yuritish xarajatlari.
Qoidaga ko‗ra: foyda muddatli yoki tez bo‗lishi mumkin. Qo‗shma 
sug‗urtaning tez sugurta shaklini sug‗urta deb aytish qiyindir. Chunki bu turdagi 
sug‗urtada moliyaviy xavf ko‗proq. Sug‗urta kompaniyasiga berilgan mablag‗ning 
necha foizini kompaniya o‗z qo‗liga kirita oladi? Foydada ishtirok etmaslik 
qo‗shma sug‗urtasining muddatli to‗lov xavfi esa aniq bir foiz ko‗rsatkichlarini 
aniklanishiga olib keladi. 
Sug‘urtalanuvchining foydada ishtirok etish qo‘shma sug‘urtasi. 
Bu sugurta jamlash sugurtasining eng kup yoyilgan turidandir.Vafot etish 
Vafot etish holatida ham shartnomada qayd qilingan muddat o‗tib qolganida ham 

---

87 
sug‗urtalanuvchiga sug‗urta mablag‗i o‗ulab beriladi. Bu sugurtani shartnomada 
qayd qilingan muddat arafasidagi ko‗shilgan bonuslar hamda kafillangan mablag‗ 
tashkil kiladi.