Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

Polis islaha
tını aparan ölkələrdə çox sayda siyasi elitalar tam ürəkdən bu prosesə sadiq 
qal
mırlar,o baxımdan ki, onların çox zaman köhnə yollara güclü maraqları vardır. Əgər az 
v
ə ya hec bir yerli siyasi maraq və ya bacarıq olmazsa,beynəlxalq donorlar arasında dəyi-
şim üçün dəstək qurmaq  zəruri olacaq. Beynəlxalq donor təşkilatları çox zaman bu cür 
f
əaliyyətlərə dəstək verirlər. Məsələn,İndoneziyada donorlar dövlətin idarə etdiyi Police 
Watch t
əşkilatını dəstəkləyirlər və bu təşkilat insanları korrupsiya məsələləri üzrə maarif-
l
əndirir  və  təşkilatlandırır  və  polis hesabatlılığını  yaxşılaşdırmaqdan ötrü dəyişim  üçün 
kampaniya apa
rır
257
.Anti-korrupsiya islahatla
rının arxasında durmaq  üçün ölkə daxilin-
d
əki siyasi və polis liderlərini tapmaq və həvəsləndirmək, donorların orta və uzun müd-
d
ətli məqsədləri olmalıdır(dərhal və qısa müddətdə mümkün olmadığı hallarda). 
4.1.  Savad
sızlığın yaratdığı problem 
Polis islaha
tı ilə ziddiyətə girən bir problem də,xüsusilə inkişaf etməkdə olan və bir 
çox münaqi
şə sonrası ölkələrdəki polis savadsızlığıdır. Polis təlimi aparanlar, polis işçilə-
rinin savad
lı  olduğunu olmuş  kimi qəbul etməməlidir.  Məsələn,  hesablamalara görə 
Əfqan Milli Polisinin təqribən yetmiş faizinin öz vəzifələrini ifa etmək baxımından sa-
vad
sız olduqları bildirilir
258
. BMT sülh m
əramlı qüvvələrinin bir sıra milli kontingentləri-
nin şəxsi heyəti arasında savadlılığın aşağı səviyyədə olduğu nəticəyə gəlinmişdir. Savad-
lılıq səviyyəsi yaxşılaşana qədər bütün təlim səyləri ciddi şəkildə çətinləşəcəkdir. Ona gö-
r
ə də,yayılmış polis savadsızlığı əhatəsində anti-korrupsiya təlimi,xüsusilə,anti-korrupsi-
ya mövzusu üzr
ə  proqramlar,hədəf qrupu üçün  savadlılığın  sərhəd səviyyəsi müəyyən 
olunandan sonra plan
laşdırılmalıdır. 
N
ə edilə bilər? Başqa təlim sahələrində,məsələn,savadsız fəhlələr arasında təhlükəsiz 
iş praktikaları təlimi,şifahi izahatlara və təlim iştirakçılarının suallarına imkan verən prak-
tiki nüma
yişlərlə çatdırılır və bu yolun müəyyən dəyərinin olduğu sübut olunub. Simyula-
siyalar v
ə rol oynamalarını əhatə edən təcrübə əsaslı təlim metodları,anti-korrupsiya təli-
mind
ə müəyyən variantlar təklif edə bilər. Məsələn,yol polisi yolda durdurma ilə əlaqədar 
rol oynama v
ə ya simyulasiya tapşırıqları yerinə yetirə bilər və burada diqqət,yol istifadə-
çil
ərindən rüşvət almağa yönəlir. Bu cür məşğələ,mövcud vəziyyətin doğru və yanlış tə-
r
əfləri haqqında şifahi müzakirəni əhatə edə  bilər və bu cür vəziyyətləri yanlış adlandıran 
cürb
əcür təlimatlar mənbəyinə(faktiki olaraq yazılı) açıq isnad edəu8ur.  
Başlıca məhdudiyyət odur ki, uyğun qaydalar,təlimatlar və davranış kodeksləri kimi 
ya
zılı  materiallara isnad etməyincə  və  onları  dərk  etməyincə,  polislər yaxşı  etik  polis 
praktika
sı üçün başlıca normativ təlimatlara çıxış əldə etməyəcəklər. Beləliklə,aşağı polis 
savad
lılıq  səviyyəsi olan o ölkələrdə,  anti-korrupsiya planlaşdırması  məqsədəuyğun  sa-
vad
lılığı da əhatə etməlidir. 
341 

---

4.2.  Korrupsiya
nın digər məsələlərlə əlaqələri 
Korrupsiya
nı azlatmaqdan ötrü aparılan təşkilati dəyişiklik digər cəmiyyət problemləri 
il
ə hesablaşmalıdır. Məsələn,polis nisbətən yaxşı və müntəzəm şəkildə maaş almayınca, 
h
ətta onlar anti-korrupsiya təlimi keçsələr də belə,korrupsiyaya daha çox meylli olacaq-
lar.Korrupsiya yolu tutan çox sayda po
lis işçiləri bu yolu tutduqlarını bilirlər;deməli,istə-
nil
ən halda onlar sadəcə bu cür hərəkət etməyə qərar veriblər. Bu ya ortada çox pul oldu-
ğu halda ola bilər və ya əhali içərisindəki və ya onların öz təşkilatları içərisində olan güc-
lü qrupla
rın qorxutması ilə baş verə bilər.Siyasi idarəçiliyin və təşkilati liderliyin prob-
leml
ərinin cavablandırılması  və mütəşəkkil cinayət və səhra komandirlərindən gələn təh-
lük
ələrlə məşğul olunması,çox zaman şərtlərin müəyyənləşdirilməsində həyati rol oyna-
yır. Siyasi liderlər dürüst hərəkət etməyin əhəmiyyətini nümayiş etdirməli və funksiyada 
olan idar
əçilik sistemlərinin,təmiz iş görən polisləri dəstəkləməsini təmin etməlidirlər. Bu 
çox  zaman m
əlum özəl  sector  korrupsiyası  və  mütəşəkkil cinayət formalarından qaçın-
maq m
ənasında olacaq və polis korrupsiyasının imkanlarını azaltmaq üçün geniş iqtisadi 
v
ə sosial dəyişikliklərə sadiqliyi göstərəcəkdir. 
1-ci F
əsil, polis korrupsiyasının əsas xarakteristikalarını müəyyənləşdirən bu dörd öl-
k
ənin hər biri nümunəsində cədvəl təqdim edir;daha çox məlumat üçün maraqlanan oxu-
cular, bura müraci
ət edə bilərlər. 
 
Böl
mə5: 
Yekun müd
dəalar və öyrənilən təcrübələr və uğur amilləri-9-cu Fəsil 
Korrupsiyaya qar
şı  mübarizədə  irəliləyiş,korrupsiyanı  çətinləşdirən metodların  və 
texniki vasit
ələrin tapılmasından  asılıdır.  Anti-korrupsiya sahəsində,korrupsiyanı  nəyin 
azaltma
sı ilə əlaqədar,daha çox ölçülər üçün imkanlar vardır. Başqa bölmələrdəki qiymət-
l
əndirmə tədqiqatlarından istifadə etmək olar və onlar faydalı ola biləcək xüsusi mexaniz-
ml
ər və yanaşmalar təklif edə bilər. 
Ha
şiyə 12: Mədəniyyət və ya nəzarət? 
‘Bir çox m
ədəniyyətlərin mənəviyyat,etika və dəyər əsaslı prinsiplərlə dialoqa asan 
getdiyi halda, inki
şaf sahəsindəki işçilər hesab edirlər ki, məsələn,çox sayda koloniyadan 
sonra
kı Fransızdilli Afrika ölkələrində və həmçinin,post-kommunist Şərqi Avropa ölkələ-
rind
ə, insanlar öz işlərini etika prinsipləri əsasında aparmağa çətinlik çəkirlər. Qanunla 
idar
ə etməyə daha çox alışmış,icazə istəyən,ciddi ierarxik bürokratiya –bu tanış praktika-
lar, sad
əcə öz ixtiyarı ilə qərar verməni üstələyir… Riayət etmə mexanizmlərinin,idarəçi-
lik v
ə kənar nəzarətin gücləndirilməsi daha yaxşı məhsul gətirəcək.’
259
 
342 

---