Qubad İbad oğlu (Bayramov) Özəlləşdirmə
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 4.9. Postsosialist ölkələrində özəlləşdirmənin yekunları Ölkələr
yekunda 89,9%) özəl sahibkarlara verilmişdir. Kənd təsərrüfatı birləşmələrinin, dövlət sovxozlarının, yemçilik təsərrüfatlarının bazasında səhmdar cəmiyyətlər formalaşdırılmışdır. Monqolustana BVF tərəfindən maliyyə yardımı göstərilməsi özəlləşdirmədən müvəffəqiyyətli nəticələrin əldə edilməsində xüsusi rola malik olmuşdur. Belə ki, Monqolustan hökuməti "1993- 1996-cı illər üzrə struktur və maliyyə adaptasiya proqramını" reallaşdırmaq məqsədilə BVF-dən 40 mln. dollarlıq kredit aldıqdan sonra, ölkədə maliyyə və valyuta sabitliyi hökm sürmüşdür.Yerli iqtisadçıların fikrincə, özəlləşdirmə Monqolustan iqtisadiyyatında bazar prinsiplərinin formalaşdırılmasında, müəssisələrdə əməyin stimullaşdırılmasında xüsusi rol oynasada, gözlənilən nəticələrin bir çoxunun əldə edilməsinə gətirib çıxarmamışdır. Onlar bunun səbəbini kütləvi özəlləşdirmə mərhələsində vauçerləşmənin yaratdığı mülkiyyətçilər bolluğu şəraitində səhmlərin səpələnməsində görür, tətbiq olunan sxemin nəticəsində effektli sahibkarın formalaşmamasını tənqid edirdilər. Bundan əlavə, hökumətin səhmdar cəmiyyətlərin yarısından çoxunda nəzarət səhm paketinə sahib durması və digər tərəfdən şirkətlərin idarəetməsi sistemində keyfiyyət dəyişikliyinin baş verməməsi də özəlləşdirmədən əldə olunan nəticələrin səmərəliliyinə mənfi təsir göstərmiş və belə olan halda da zərərlə işləyən müəssisələrin sayı artmış, beləliklə də onlar əvvəlkitək kreditə ümid bağlamaqla gözləmə mövqeyində dayanmışdılar. Ntic Postsosialist ölkələrində özəlləşdirmə təcrübəsinə retrospektiv baxışı yekunlaşdırarkən, əldə olunmuş başlıca göstəriciləri özündə əks etdirən aşağıdakı cədvələ nəzər salaq. Cədvəl 4.9. Postsosialist ölkələrində özəlləşdirmənin yekunları Ölkələr Ölkələr Özəl bölmənin ÜDM- də xüsusi çəkisi* , faizlə Adambaşına ÜDM**, ABŞ dolları ilə Özəlləşdirmə indeksi**, əmsalla Azərbaycan 45 556 5.00 Albaniya 75 1.005 4.00 Belarus 25 1.430 6.00 Bosniya 35 1.081 5.00 Bolqarıstan 60 1.403 3.75 Ermənistan 60 491 3.50 Estoniya 75 3.516 1.75 Çexiya 80 5.371 1.75 Qırğızıstan 60 368 4.50 Qazaxıstan 55 1.508 4.25 Macarıstan 80 4,808 1.50 Makedoniya 55 1.624 4.00 Monqolustan 60 413 4.25 Moldova 60 456 3.50 Latviya 65 2.567 2.75 Litva 70 2.965 2.50 Polşa 68 3.848 2.00 Rumıniya 60 1.708 4.00 Rusiya 70 2.539 3.75 Slovakiya 75 3.822 3.00 Sloveniya 55 9.784 2.25 Tacikistan 30 212 6.00 Türkmənistan 25 479 6.75 Ukrayna 55 947 4.50 Özbəkistan 45 609 6.25 Yuqoslaviya 40 1.017 5.00 Gürcüstan 60 1.000 3.00 Xorvatiya 60 4.675 3.75 *Avropa Yenidnqurma v İnkişaf Bankının (AYİB) 1999-cu ilin iyul ayına olan hesablamaları tqdim olunur. **Fredoom House Tşkilatının 2000/2001-ci illri hat edn hesabatının mlumatlarından gotürülmüşdür. Cədvəl məlumatlarından göründüyü kimi, mülkiyyətdə struktur islahatlarının sürət tempini, əhatə dairəsini, keyfiyyət müstəvisində səmərəlilik parametrlərini və qarşıya qoyduğu ümumi məqsədlərə nail olma dərəcəsini özündə əks etdirən özəlləşdirmə indeksi 7 ballıq şkala üzrə fərqləndirilir.Bu intervalda yuxarı bal nəticələrin mənfi yükünü, aşağı bal isə müsbət yönünü xarakterizə edir. Bu baxımdan özəllşdirmənin müsbət yekunlarına görə ilk beşliyi Macarıstan (1.50), Çexiya (1.75), Estoniya (1.75), Polşa (2.00) və Sloveniya (2. *5) təmsil edir. Ən çox mənfi yükə malik indeks isə Türkmənistana (6.75), Özbəkistana (6. *5),Tacikistana (6.00), Belarusa (6.00) və Yuqoslaviyaya (5.00) məxsusdur. Nəticlərin bu istiqamətə meyllənməsini həmin ölkələrin əhalisinin təsərrüfat təfəkkürü, mentaliteti və milli iqtisadiyyatlarında dövlət mülkiyyətinin əsasında əldə etdikləri bəəzi uğurlu nəticələrlə izah oluna bilər. Azərbaycana gəlincə, onun bu sahədəki vəziyyəti heç də ürəkaçan deyildir. Belə ki, ölkəmizdə özəlləşdirmə indeksi 5.00 olmaqla onun yeri Yuqoslaviya və Bosniya ilə yanaşıdır. Cədvəldə təqdiim olunan digər göstəricilər üzrə - ÜDM-də özəl bölmənin xysusi çəkisi sahəsində liderlik Çexiyaya (80%) və Macarıstana (80%), adambaşına düşən ÜDM-in həcminə görə Sloveniyaya (9.784 ABŞ dolları) məxsusdur.Bu ölkələrin özəlləşdirmənin müsbət yüklü indeksi üzrə ilk beşlikdə təmsil olunması həmin göstəricilər arasında birbaşa asılılğın mövcudluğunu təsdiq edir. Lakin istənilən halda bu ölkələrin təcrübəsində səmərəli özəlləşdirmə mülkiyətə sahiblik hüququnun dövlətdən özəl sahibkara keçidin formal tərəfinin xarakterizəsi ilə yekunlaşmır. * * * 1. Савас Е.С. Юзялляшдирмя вя ижтимаи-юзял ямякдашлыглар, Бакы -2001 2. Матыщин С., Синицина И., Чудакова Н., Экономическая политика переходного периода в Польше, Вопросы Экономики 1992, №3 3. Абрамов Л. О ходе приватизации в ЧСФСР., Вопросы Экономики ,1992, 4. AFR-lə ADR arasında sərhəd divarları 1989-cu ilin oktyabrında sökülmüşdü. 5. mirasla keçn mülkiyyt v ya mlak 6. Приватизация по-восточноевропейски. Материалы «круглого стола», проведенного научными сотрудниками Института Международных Экономических и Политических Исследовании АН СССР, Вопросы Экономики, 1991 №2 стр 61-88 7. Маршалл А. Голдман. Капитализм инсайдеров: приватизация – успех или неудача? http://www.ptpu.ru/issues/3_97/3_3_97.htm 8. Бабаева Л., Нельсон Л., Три программы приватизации: компромиси, потери и надежды, Вопросы Экономики, 1992 №9 стр 18-26 Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|