ŞİRİn bünyadova

 
300 
 
gələni əsirgəməz və lazım gələrsə, qonağını müəyyən yerədək ötür-
məyi və ya lazımi yerə aparmağı özünə borc bilərdi. 
Qonaqpərvərlik  bəşər  tarixinin  müxtəlif  dövrlərində  eyni  dərə-
cədə  əhəmiyyət  kəsb  etmişdir.  İstər  qədim  dövrlərdə,  istərsə  də 
müasir  dövrümüzdə  qonağa  hörmət  edilməsinin  zəruriliyi  Azər-
baycan  üçün  səciyyəvi  xarakter  daşımışdır.  Qonağa  hörmət  uzun 
əsrlər boyu hər bir ailənin, hər bir evin borcu sayılmışdır, qonaq isə 
müqəddəs, toxunulmaz bir şəxs hesab olunmuşdur. Heç şübhəsiz ki, 
bir  sıra  adətlər  kimi,  qonaqpərvərlik  adəti  də  bəşəriyyətin  inkişaf 
prosesi ilə əlaqədar olaraq bir sıra dəyişikliklərə məruz qalmışdır. 
Qədim el adəti olan qonaqpərvərlik geniş  yayılmış, uzunömür-
lü, xalqımızın müəyyən ənənələrini özündə ehtiva edən və onları bu 
günümüzədək qoruyub saxlayan bir mərasimdir. 
Məlum  olduğu  kimi,  zaman-zaman  qonaqpərvərlik  ənənələri 
inkişaf  edərək,  nəsildən-nəsilə  ötürülmüş  və  daha  da  təkmilləş-
mişdir.  Toylarda,  bayramlarda  və  digər  şənliklərdə  kədəri  unutdu-
rub,  əhalini  sevincə  ruhlandırmaq  məhz  qonaqpərvərliyə  xas  olan 
cəhətlərdir.  Qonaqpərvərlik  müasir  dövrün  xüsusiyyətlərinə  daha 
çox uyğunlaşdırılmış  və yeni  keyfiyyət  dəyişikliklərinə məruz qal-
mışdır.  Əsrlər  boyu  yalnız  bir  münasibət  dəyişməz  qalmışdır  ki,  o 
da qonağa böyük hörmətdir. Ev sahibi bu  yolda  bütün  imkanların-
dan  istifadə  edir.  Qonaqları  təbiətin  füsunkar  güşələri  ilə  tanış 
etmək,  onları  mənzərəli  yerlərə  gəzməyə  aparmaq  da  ev  sahibinin 
başını uca edən xüsusiyyətlərdəndir. 
Qonaqpərvərlik  ictimai  həyatımızda,  məişətimizdə,  münasibət-
lərimizdə mənəvi keyfiyyətlərin hərtərəfli ifadəsinə xidmət edir. Cə-
miyyətin  tərəqqisinə  yönəldilmiş  bir  adət  kimi  mədəniyyətlərin 
yaxınlaşmasına  və  çulğalaşmasına  gətirib  çıxarır.  Əmin-amanlığa 
çağıran bu adətlə xalqlar arasında yaranan ünsiyyət və təmas müsbət 
nəticələr verir.  
Azərbaycanda icra olunan qonaqpərvərlik adəti bir çox xalqlar 
üçün örnək ola bilər. Bu adət hər bir dövrdə  və təbii ki, hər bir cə-
miyyətdə xalqın zövqünü, həyat təcrübəsini və əxlaqını nümayiş et-
dirir, zəngin mənəvi keyfiyyətlərinin bariz nümunəsi kimi ön plana 

---

 
301 
 
çıxır, insanlar arasında həssas münasibətlərin təzahürü kimi forma-
laşır.  İnsanların  həyatındakı  özünəməxsus  əlamətlər  rəngarəngliyi 
ilə  seçilən  keyfiyyətlərlə  yanaşı,  onların  dünyagörüşünə,  təfəkkür 
tərzinə, o cümlədən qonaqpərvərliyə də sirayət edir. 
Bütun bunlar xalq yazıçısı Mehdi Hüseynin “Bir ay və bir gün” 
əsərində öz əksini tapmışdır. Yazıçı Türkiyə səfərinin xatirəsi kimi 
qələmə aldığı əsərində qürbət eldə həmyerlimiz və türk ailəsi tərə-
findən  necə  mehribanlıqla  qarşılandığından  böyük  həvəslə  söhbət 
açır. M.Hüseyn yazır: “Bazar günüdür. Hamı dincəlir. Tofiq (Türki-
yədəki  keçmiş  sovet  səfirliyinin  mədəniyyət  attaşesi  T.Qədirov)  - 
“Səfirimizin  şəxsi  qonağı  olsan  da  mənim  ixtiyarımdasan,  -  dedi. 
Çayı bizdə içəcəyik...” Bu andan sonra mənim üçün ləzzət, Tofiqin 
ailəsi üçün isə əziyyət başlandı. Düz 22 gün. Bu müddətdə gülər üz-
dən,  həmvətənlərimə  xas  nəvaziş  və  qayğıkeşlikdən  qeyri  bir  şey 
görmədim”. Burada qonaqpərvərlik insanların mənəvi hissləri və sə-
mimi duyğularının, eyni zamanda qaynar həyatının bariz nümunəsi 
kimi  təqdim  olunur.  Yazıçı  qonaq  olduğu  türk  ailəsi  haqqında  da 
xoş sözlər söyləmişdir. M.Hüseyn qeyd edir ki, türk professoru Kə-
nan Akyüzün evinə qonaq dəvət olunarkən onlara hədiyyə gətirdiyi 
valı  (“Koroğlu”  operasından  Bülbülün  ifasında  ariya)  təqdim  edir. 
Onlar Bülbülün səsini eşidib çox məmnun olurlar. Müəllif türklərin 
qonaqpərvərliyindən bəhs edir, bu əsnada onların söhbətləri barədə 
məlumat verir. 
Qonaqpərvərliklə  bütöv  nəsillər  tərbiyələnmişdir.  Əsrlər  boyu 
maddi sərvətlərimiz dağıntıya məruz qalsa belə, bir sıra mənəvi sər-
vətlərimiz, o cümlədən qonaqpərvərlik adəti qorunub saxlanılmış və 
nəsillərdən-nəsillərə ötürülmüşdür. Qonaqpərvərlik vasitəsilə xalqın 
mənəvi keyfiyyətləri ön plana çıxmış olur. Bu adətin əhəmiyyəti də 
bundadır.  Göründüyü  kimi,  məhz  bu  cəhətlərinə  görə  Azərbaycan 
qonaqpərvərliyi  yazarlar  tərəfindən  yekdilliklə  təqdir  edilir.  Azər-
baycanın xalq  yaradıcılıq nümunələrində, şair və yazıçıların əsərlə-
rində  istər-istəməz  qonaqpərvərlik  haqqında  söhbət  açılması  onun 
xalqın  məişətində  necə  mühüm  yer  tutduğunu  sübut  edir.  Xalqımı-

---

 
302 
 
zın  mənəvi  dəyərləri  sırasında  qonaqpərvərliyin  önəmli  yeri  danıl-
mazdır. 
Azərbaycan  xalqının  mənəvi  sərvəti  olan  qonaqpərvərlik  adə-
tində zəngin ənənələrimiz, xalqın məişət tərzi öz təcəssümünü tapır 
və  mövcud  olduğu  dövrün  səciyyəvi  xüsusiyyətlərini  əks  etdirir. 
Humanist  mahiyyətli  Azərbaycan  qonaqpərvərliyi  öz  əhəmiyyətini 
və təsir qüvvəsini bu gün də itirməmişdir.  
Qonaqpərvərlik  yalnız  evə  gələni  qarşılayıb-yola  salmaqla  bit-
mir. Xəstəni yoluxmaq məqsədilə kiməsə qonaq getmək olar. Həcc 
ziyarətindən  qayıdıb  gələnlərə  baş  çəkib  qonağı  olmaq  da  bir  adət 
halını  almışdır.  Xüsusən  də  Ramazan,  Qurban  və  Novruz  bayram-
larında  və  toy  mərasimindən  sonra  qonaq  getmək  və  dəvət  etmək, 
əsrlərdən bəri elimizin-obamızın məişət normasına çevrilmişdir. 
İnsanlar düşüncəsinə, yaşam tərzinə və dünyagörüşünə görə bir-
birindən  fərqlənirlər.  Hər  kəsin  özünəməxsus  daxili  aləmi,  adət  və 
vərdişləri  vardır.  Buna  baxmayaraq,  qonaqpərvərlik  zamanı  bütün 
bu  fərqlər  sanki  yox  olub  gedir.  Çünki  söhbət  məhz  ümumi  və 
mübahisə doğurmayacaq mövzunu əhatə edir, burada insanlar nə isə 
öyrənir, əlavə məlumat toplayır və maraq dairəsi daha da genişlənir. 
Bu da qonaqpərvərliyin ünsiyyət vasitəsi olduğunu göstərir. 
Qonaqpərvərlik  xalqın  həyat  tərzi  ilə  dərin  köklərlə  bağlıdır. 
Təsadüfi deyil ki,  hələ qədimlərdən  ev tikiləndə, icmanın  müxtəlif 
işlərində, eyni zamanda toy məclislərində insanlar bir-birinə qonaq 
getməyi, yardım təklif etməyi özlərinə borc bilmişlər. Hətta ev inşa 
edildikdən  sonra  da  el-obanı  qonaq  dəvət  etmək  bir  qayda  olmuş-
dur.  Azərbaycan  şairi  Kişvəri  (XV  əsrin  sonu-XVI  əsrin  əvvəli) 
bunu belə qələmə almışdır: 
 

 
Ev bina eylab, əcəbdir elni mehman eylaman (26, 350). 
 
Azərbaycanda  indiyədək  qorunub  saxlanılan  adətlərdən  biri  də 
səfərdən qayıdanlara qonaq getməkdir, onlara baş çəkib görüşləri və 
təəssüratlarını bölüşmək, hal-əhval tutmaqdır. Bu barədə Məsud ibn 
Nəmdar yazır: 

---