Ġsraġl elyazov elxan həSƏNLĠ leyla həSRƏtova
Lokomotivlərin əsas xarakteristikaları
Yüklə 6,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 5.2. Lokomotivlərin əsas xarakteristikaları
Lokomotiv parkından səmərəli istifadə etmək üçün onlar bir-birindən faydalı iĢ əmsalları, seriyaları, ox düsturu, dartı parametrləri, qabariti (əndazə), konstruktiv forma və ölçülərinə görə fərqlənirlər. Lokomotivlərin tipinin seçilməsində ən əsas parametrlərdən biri f.i.ə. hesab olunur. DHV-nin f.i.ə. daĢıma iĢinin optimal alınması üçün lokomotivlərin enerji daĢıyıcılarından səmərəli istifadə olunma dərəcəsini xarakterizə edir. Lokomotivin ilkin enerji mənbəsinin qurğusu nə qədər təkmilləĢdirilmıĢ olarsa, onun f.i.ə. da bir o qədər çox olar. Paravozun f.i.ə.-nı energetik zəncirinin struktur sxeminə (ġəkil 5.1.) görə təyin edək. Su Y Şəkil 5.1. Paravozun energetik zəncirinin struktur sxemi. Paravozun buxar-güc qurğusunun energetik zənciri özündə BQ-buxar qazanlı istilik generatorunu-ĠG və istilik mühərriki ro- lunda BM-buxar maĢınını birləĢdirərək, çarxqolu sürgü qolu me- xanizmi - CSM vasitəsilə aparan təkərlərin fırlanmasını təmin edir. Ġstilik generatoruna paravozlarda BQO-buxar qazanının ocağı, BQ- buxar qazanı və BQBQ-buxar qazanının buxar qızdırıcısı daxildir. Paravozun energetik zəncirinin struktur sxeminə görə onun ümumi f.i.ə. aĢağıdakı düsturla təyin etmək olar. çsm bm bq p 1 Burada, bq -buxar qazanının f.i.ə., bm -buxar maĢınının f.i.ə. , çsm -çarxqolu sürgü qolu mexanizminin sürtünmə itkilərini nəzərə alan əmsal, = 0,10-0,12 sıxılmıĢ buxar enrjisindən xüsusi məqsədlər üçün enerjini nəzərə alan əmsal. Müasir avtonom lokomotivlərin və dizel qatarlarının motorlu vaqonlarının f.i.ə dizellərin tipindən asılı plaraq 29-31 faiz hədlərində dəyiĢir. Teplovozun f.i.ə.-da energetik zəncirin koməyilə təyin edək (ġəkil 5.2). Şəkil 5. 2. Teplovozun energetik zəncirinin struktur sxemi. Dizel Ötürmə intiqalı BQBQ BM CSM BQO BQ T Teplovozun energetik qurgusunda enerjinin çevrilməsi bir bənddə dizeldə-D yerinə yetirilir. Dizel paravozda olan istilik generatoru və istilik mühərrikinin funksiyalarını özündə birləĢdirir. Dizelin valında yaranan mexaniki hərəkət ötürmə-Ö intiqalı vasitəsilə təkər cütlərinə ötürülür. Dizeldə yaranan enerjinin də müəyyən hissəsi teplovozun xüsusi məqsədləri üçün sərf = 0,10-0,13 olunur. Onda teplovozun ümumi f.i.ə. aĢağıdakı düsturla təyin olunar: 1 öt d t . Burada, d - dizelin səmərəli f.i.ə., öt - ötürmə intiqalınin f.i.ə. adlanır. Elektrovozlarda enerjinin çevrilməsi prosesi baĢ vermir, elektrik enerjisi birbaĢa kontakt naqilindən qəbul olunur. Bu məqsədlə elektrovozlarin faydalı iĢ əmsalı elektrik enerjisini hasil edən elektrik stansiyasının növündən asili olaraq təyin olunur. Müasir elektrik hərəkət vasitələrinin faydalı iĢ əmsalı 25-32 faiz hədlərində olur. Eyni bir layihə ilə tikilən istənilən tip lokomotivlər qrupu seriya ilə xarakterizə olunurlar. Paravozlar ilk dəfə yaradılarkən onların seriyası “Raketa”, “Bluyuxer” (Ġngiltərə), “Strela”, “Sokol”, “Orel”, “Volqa”, “Moskva”, “Suvarov” (Rusiya) və s. adları ilə iĢarə olunmuĢdur. Ġlk lokomotivlər hesab olunan paravozlar 1912-ci ildən baĢlayaraq Rusiyada rus əlifbasinin baĢ hərfləri ilə iĢarə olundu: К, C, У, Щ, Э, О в , С у , Э м və s. Seriyaların indeksində olan hərflər paravozun konstruktiv xüsusiyyətlərini göstərir; м-modernizasiya olunmuĢ, y-gücləndirilmıĢ. 1930-cu illərdən baĢlayaraq paravozlar Rusiyada görkəmli dövlət və partiya xadimlərinin adlarına uyğun iĢarə olundu. ФД (F. Dzerjinski), СО (S.Orjonokidze), ИС (Ġ.Stalin), СО17, СО18, ФД20, ФД21 və s. Sonralar Rusiyada paravozlar istehsal olunan zavodların adlarına və konstruktiv xüsusiyyətlərinə görə iĢarə olunurdu: С У , Э M , С96-01, М160-01, ЛВ18, ОР, ОР21, ОР23, П36, П34 və s. Ġlk teplovozlar yaradılarkən onların seriyası da paravozlarda olduğu kimi saxlanıldı: Щ эл , Э мх , Э эл , О эл . Seriyaların indeksində olan hərflər teplovozun ötürməsinin tipini göstərir: мх- mexaniki ötürməli, эл-elektrik ötürməli. 1946-cı ildən baĢlayaraq SSRĠ-də teplovozların seriyası T hərfi ilə iĢarə olunmağa baĢlandı. T- dən sonra gələn ikinci hərf teplovozun ötürməsinin növünü göstərir. E- elektrik ötürməli, Г- hidravliki ötürməli. Seriyada 3-cü hərf olarsa o teplovozun təyinatını göstərir; M-manevr, П-sərniĢin. Əgər seriyada 3-cü hərf yoxdursa o yük teplovozu olduğunu bildirir. Hərflərdən sonra gələn rəqəmlər istehsalçı zavodunun sıra nömrəsini göstərir. Magistral teplovozlarda bu rəqəm 1-40 olarsa o, MalıĢov adına Xarkov (Ukrayna) zavodunda istehsal oluduğunu bildirir. ТE2, ТE3, ТE4, ТE5, ТE7, ТE40. Seriyada 50-99 rəqəmi olarsa bu teplovozlar Kolomen (Rusiya) zavodunda istehsal olunduğunu bildirir: ТEП50, ТЕП60, ТЕП70, ТЕП80, ТЕП 100 və ondan böyük rəqəm olarsa belə teplovozların Luqanski zavodunda (Ukrayna) istehsal olundugunu bildirir: ТГ102, ТE114, ТE116, ТE121, ТE136. Manevr teplovozlarında seriya nömrələri istehsalçı zavodun adları ilə əlaqədar deyildir: ТEМ2, ТГМ3, ТГМ6, ТEМ7, ТEМ18Г. Çox seksiyalı yük teplovozlarında seriyanın qabağında 2, 3 və 4 rəqəmlərindən biri yazılır: ТE116, 2ТE10Л, 2ТE10П, 3ТE10М, 4ТE10С. Rəqəmlərdən sonrakı hərflər isə paravozlarda olduğu kimi teplovozda da konstruktiv xüsusiyyətləri ğöstərir: Г-qaz yanacaqlı, M-modernizasiya olunmuĢ. M62 və 2M62 seriyalı magistral teplovozlarda yuxarıdakı iĢarələnmə sistemi ödənmir. Hal hazırda MDB ölkələrinin dəmir yollarında ВМE1, ВМE2, ВМE3 (Macarstan) və ЧМЭ2, ЧМE3 (Çexiya) istehsalı olan manevr teplovozlarından da istifadə olunur. Yüklə 6,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|