Ġsraġl elyazov elxan həSƏNLĠ leyla həSRƏtova
Avtonom qida mənbəli lokomotivlərin təyinatı və təsnifatı
Yüklə 6,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
5.3. Avtonom qida mənbəli lokomotivlərin təyinatı və təsnifatı Avtonom qida mənbəli hərəkət tərkiblərinə dartı hərəkət vasitələri və avtonom lokomotivlər aid olunur. Avtonom qida mənbəli dartı hərəkət tərkiblərinə paravozlar, teplovozlar, dizel qatarı, avtomatrislər, rels avtobusları, motovozlar və qazo-turbovozlar daxildir. Yük və ya sərniĢin daĢımalarında reysə hazır vəziyyətdə olan, lokomotivlə vaqonlar dəstinə birlikdə və ya motor-vaqonla birgə tərtib olunmuĢ hərəkət vasitələrinin yığımına qatar deyilir. Lokomotiv və vaqonlar qatarın tərkibini təĢkil edir. Ayrılıqda isə onların hər biri tərkibin hərəkət vasitələridir. Avtonom qida mənbəli lokomotivlərə istilik lokomotivləri də deyirlər. Ġstilik lokomotivlərini bir-birindən fərqləndirmək üçün onların paravoz, teplovoz, motovozlar və qazoturbovozlar adlandırmaq daha məsləhətdir. Ġlk dəfə lokomotiv sözü buxarla iəĢləyən dartı vasitəsinə-paravoza deyilib, sonralar isə yeni tip lokomotivlər istehsal olunduqca lokomotiv sözünün əvvəlinə onları xarakterizə edən terminlər əlavə edilmiĢdir. Buna görə də avtonom lokomotivlər belə təsnif olunurlar: buxar, dizel, qazturbin, buxarturbin, motolokomotiv-motovoz və s. Motovozlardan baĢqa bütün avtonom lokomotivlər yerinə yetirdiyi iĢin təyinatına və vəzifələrinə görə yük, sərniĢin, universal və manevr dartı vasitələrinə bölünürlər. Universal lokomotivlər vəzifələrinə görə sərniĢin və yük daĢımaları funksiyasını yerinə yetirirlər. Enerji mənbəyi özündə yerləĢmiĢ və yanacağın kimyəvi enerjisini mexaniki enerjiyə çevirən dizel mühərrikli dartı hərəkət vasitəsinə teplovoz- dizel lokomotivi deyilir. Enerji mənbəyi özündə yerləĢmiĢ və yanacaqla sıxılmıĢ havanın kimyəvi enerjisini mexaniki enerjiyə çevirən qaz-turbin mühərrikli dartı hərəkət vasitəsinə qaz- oturbovoz-qazturbin lokomotivi deyilir. Hərəkəti çarxqolu-sürgüqolu mexanizmi vasitəsilə porĢenli buxar mühərrikindən (maĢını) birbaĢa aparıcı təkərlərə ötürən və bunun üçün tələb olunan buxarı özünün buxar qazanında hasil edən lokomotivə paravoz -buxar lokomotivi deyilir. Buxarturbin lokomotivində porĢenli buxar maĢını əvəzinə buxar turbinindən istifadə olunur. Enerji mənbəyinin gücü 300 kVt-a qədər olan daxili yanma mühərrikli avtonom hərəkət vasitəsinə motovoz - motolokomotiv deyilir. Motovozların gücü az olduğundan, onların əsas vəzifəsi sənaye yollarında manevr iĢlərini aparmaq və az sayda vaqonlarla xidməti təsərrüfat sahələrində iĢ görmək, yol təmir sahələrinə materiallar daĢımaq və lazım gəldikdə elektrik enerji mənbəyi kimi istifadə etməkdir. Avtonom lokomotivlər hərəkətin ötürülmə prinsipinə, seksiyaların sayına, ekipajın tipinə, koleyasının eninə və kuzovunun konstruksiyasına görə təsnif olunurlar. Enerjini aparıcı təkərlərə ötürmələrinə görə avtonom lokomotivlər bilavasitəli, elektrik, hidravlik və mexaniki ötürməli olurlar. Ġlk lokomotivlərin (buxar və dizel) bilavasitəlı ötürməsi iki formada olmuĢdur: teplovozun dizel mühərrikinin dirsəkli valı lokomotivin aparıcı təkəri ilə diĢli çarxla, paravozda isə buxar maĢını çarx qolu sürgü qolu mexanizmi vasitəsilə aparıcı təkərlərlə. Azərbaycan Dəmir Yolunda TE-3, 2M-62, 2TE-10M və 3TE-10M, magistral teplovozları və ЧME-3, TEM-2, TГM-4A manevr teplovozlarından isti- fadə olunur. Yüklə 6,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|