Ş.Şəkərəliyev Z. A.Şəkərəliyeva
Yüklə 1,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
101 fa tı məhsulları istehsalının yüksəldilməsi və s. digər başlıca m əqsədlər qarşıya qoyulur. Məsələn, Avropa İttifaqı daxilində k ənd təsərrüfatı məhsullarına vahid qiymətin və ona yardım üzrə vahid mexanizminin mü əyyən olunması; tarif və digər məhdud- laşdırmaların nəzərdə tutulmadığı kənd təsərrüfatı məhsulları ticar ətinin azadlığı (Avropa İttifaqı daxilində); kənd təsərrüfatının vahid maliyy ələşdirilməsi və s. Bundan başqa, Avropa İttifaqı çərçivəsində üçüncü ölkələr- l ə münasibətdə vahid siyasətin yeridilməsindən də söhbət gedir. Avropa valyuta siyas ətinin və sosial siyasətin həyata keçirilmə- sind ə də ciddi irəliləyişlər əldə edilmişdir. Bel əliklə, dünyada ən yüksək inteqrasiya qrupu kimi Avro- pa İttifaqı fəaliyyət göstərir. Hal-hazırkı dövrdə Avropa İttifaqı bütün əsas inteqrasiya proseslərini keçmişdir, iqtisadi ittifaqın t əkmilləşməsi və inkişafı mərhələsini yaşayır. Avropa İttifaqı ç ərçivəsində malların və istehsalın bütün faktorlarının sərbəst h ərəkəti təmin edilməklə ümumi gömrük tarifi bazasında xarici ticar ət siyasəti yaradılır, kənd təsərrüfatı, energetika, nəqliyyat və dig ər sahələrdə vahid siyasət həyata keçirilir. A vropa İttifaqına inteqrasiya Azərbaycan Respublikası qarşısında duran ciddi məsələlərdəndir. Belə ki, müxtəlif istiqa- m ətlər üzrə əməkdaşlığın, o cümlədən xarici investisiyaların cəlb edilm əsi istiqamətində mühüm addımların atılmasını nəzərdə tutan Az ərbaycan Respublikası ilə Avropa Birliyi arasında 22 aprel 1996- cı il tarixdə imzalanmış Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq sazişi bu cəhətdən xüsusi qeyd edilə bilər. Dig ər regionlar üzrə də bu məsələləri bir qədər geniş təhlil ed ək. Belə ki, 1992-ci ildə Macarıstan, Polşa, Slovakiya və Çexi- yanın iştirak etdiyi azad ticarət zonası haqqında Mərkəzi Avropa sazişi imzalanmışdır. Sonradan ona bir sıra dövlətlər də (Rumıni- ya, Bolqarıstan) qoşulmuşdur. Sazişlə sənaye və kənd təsərrüfatı sah əsində gömrük rüsumlarının ləğvinə qədər onların tədricən aşağı salınması və digər qeyri-tarif məhdudlaşdırmaların aradan qaldırılması nəzərdə tutulur. Saziş Standstill prinsipinə əsaslan- 102 mışdır. Belə ki, tariflər birtərəfli qaydada gömrük rüsumlarını qaldıra və yeni ticarət maneələri müəyyən edə bilməzlər. Hazırkı dövrd ə sənaye malları nomenklaturası üzrə gömrük rüsumları 80%, k ənd təsərrüfatı malları üzrə isə təqribən 50% ləğv edilmişdir. 1994-cü ildə üzv-dövlətlər qarşılıqlı ticarətdə gömrük rüsumlarının tam ləğv edilməsi istiqamətində həyata keçirilən t ədbirləri sürətləndirməyi nəzərdə tutmuşlar. Şimali Amerika regionunda inteqrasiya prosesinin tənzim- l ənməsində 17 dekabr 1992-ci ildə ABŞ, Kanada və Meksika ara- sında yaradılmış NAFTA (1 yanvar 1994-cü ildə qüvvəyə min- mişdir) xüsusi yer tutur. Bu zaman nəinki gömrük baryerlərinin aradan qaldırılmasına, həmçinin vahid kontinental bazarın formalaşmasına mühüm yol açılmışdır. Eyni zamanda, 3 qonşu ölk ə arasında iqtisadi münasibətlərin tənzimlənməsində bir sıra qarşılıqlı vəzifələr qarşıya qoyulmuşdur. Məsələn, 2010-cu ilə q ədər bütün gömrük rüsumlarının ləğvi, ticarətdə çoxlu sayda qeyri-tarif baryerl ərin aradan qaldırılması, Meksikada Şimali Amerika kapital qoyuluşu rejiminin yumşaldılması və s. İnteqrasiya prosesləri Asiya-Sakit Okean regionunda da inkişaf etmişdir. Belə ki, Asiya-Sakit okean regionu mürəkkəb bir sistemi – Yaponiya – Çin yeni s ənaye ölkələrini (Cənubi Koreya, Tayvan, Honkonq, Sinqapur), ASEAN- ı əhatə edir. ASEAN – C ənub-Şərqi Asiya Dövləti Assosiasiyası 1967-ci ildə formalaş- maqla İndoneziyanı, Malaziyanı, Tailandı, Filippini, Sinqapuru, Bruneyi v ə Vyetnamı birləşdirir. Bundan başqa, 1989-cu ildə ya- ran mış Asiya-Sakit okean iqtisadi birliyi xüsusi qeyd edilə bilər. Yeni formalaşma mərhələsini keçməsinə baxmayaraq, həmin inteqrasiya birliyi ç ərçivəsində 2020-ci ilə qədər daxili maneə- l ərin və gömrüyün olmadığı azad ticarət zonasının yaradılması n əzərdə tutulur. Bundan əlavə 1981-ci ildə Fars körfəzi Ərəb Dövlətləri Əməkdaşlığı Şurası yaradılmışdır ki, bu da özündə altı neft döv- l ətini – Səudiyyə Ərəbistanını, Bəhreyni, Qətəri, Küveyti, Bir- l əşmiş Ərəb Əmirliklərini və Omanı birləşdirir. 103 Bü ölk ələrə münasibətdə vahid gömrük tarifi müəyyən edir. MERKOSUR dövl ətləri digər dövlətlərlə birlikdə (bütövlükdə 11 dövl ət) Latın Amerikasında iri inteqrasiya birliyinin Latın Ameri- kası İqtisadi Assosiasiyasının üzvüdürlər. İnteqrasiya prosesləri Afrika regionunda da formalaşmışdır. Məsələn, Afrika Birliyi (1994), Q ərbi Afrika Dövlətləri İqtisadi Birliyi (1975), Şərqi və C ənubi Afrika Ümumi Bazarı (1993), Mərkəzi Afrika Gömrük və İqtisadi Birliyi (1967) və s. İndi isə keçmiş postsovet məkanında inteqrasiya prosesini t əhlil edək. Uzun müddət özündə 15 müttəfiq respublikanı birləş- dir ən SSRİ-nin dağılmasından sonra həmin regionda iqtisadi münasib ətlərin əlaqələndirilməsi və son nəticədə iqtisadi inteqra- siy anın formalaşması zəruriliyi açıq-aydın hiss edilir. Uzun müdd ət iqtisadiyyatın bir-biri ilə sıx bağlılığı və qarşılıqlı asılılığı bel ə əməkdaşlığın yaradılmasını zəruri etmişdir. 1991-ci ild ə Müstəqil Dövlətlər Birliyinin (MDB) yaradıl- ma sı qərara alınmış və 1993-cü ildə MDB-nin Nizamnaməsi q əbul edilmişdir. MDB-nin Nizamnaməsinin iqtisadi, sosial və hüquqi sah ədə əməkdaşlığa həsr olunmuş bölmələrində razılaşdı- rılmış iqtisadi siyasətin ümumi istiqamətləri müəyyən edilmişdir. Qeyd etm ək lazımdır ki, MDB çərçivəsində bir sıra mühüm s ənədlər qəbul edilmişdir. Məsələn, «Müstəqil Dövlətlər Birliyi- nin inteqrasiya inkişafının əsas istiqamətləri» - MDB Dövlət Başçıları Şurasının Memorandumu, İnvestisiya fəaliyyəti sahəsin- d ə əməkdaşlıq haqqında saziş, azad ticarət zonasının yaradılması haqqında saziş və s. 1995-ci ild ə MDB çərçivəsində gömrük ittifaqı formalaş- mışdır. 13 mart 1992-ci ildən MDB çərçivəsində gömrük siyasəti- nin prinsipl əri haqqında saziş imzalanmışdır. Həmin sazişə uyğun olaraq Gömrük Şurası yaradılmış və fəaliyyətə başlamışdır. MDB ç ərçivəsində bu istiqamətdə digər sənədlər də qəbul edilmişdir. Məsələn, Tranzit qaydaları haqqında 8 fevral 1992-ci il Razılaşması, Tranzit yüklərin rəsmiləşdirilməsi haqqında 2 aprel 1992- ci il Razılaşması, Gömrük sərhədlərində gömrük Yüklə 1,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|