80
Motiv
bu shunday ehtiyojki, u xaridorni o‘zini qondirish uchun har qanday
usullarni izlab topishga majbur qiladi.
Xaridni amalga oshirish motivatorlari ikki toifaga - ratsional (mantiqiy) va his-
tuyg‘u (psixologik) toifaga taqsimlanadi.
Ratsional (mantiqiy):
➢
foyda yoki pulni tejash;
➢
omilkorlik;
➢
salomatlik;
➢
kafolat muddati va ishonchlilik;
➢
ehtiyotkorlik.
Har qanday mahsulotni sotib olishda kafolat muddati
va ishonchlilik katta
ustunlik berishi mumkin. Agar iste’molchi har kuni do‘konga yoki bozorga tashrif
buyurish imkoniga ega bo‘lmasa, bu holda u saqlanish muddati uzoqroq bo‘lgan
mahsulotni tanlaydi.
Fermerlar ham o‘z xo‘jaligi uchun qishloq xo‘jalik
texnikasini xarid qilishda
traktor va kombaynlarning ishonchliligi va uzoq muddat xizmat qilishiga e’tibor
qaratadi.
Biroq ratsional motivlar doim ham asosiy bo‘lavermaydi. Ko‘pincha his-tuyg‘u
motivlari kuchliroq bo‘lib chiqadi. To‘g‘ri, fermerlar o‘z tabiatidan kelib chiqqan
holda bu motivlar ta’sriga kamroq bo‘ysinadi, lekin
shunda ham ularni esdan
chiqarmaslik kerak.
His-tuyg‘u motivlari:
➢
mag‘rurlik;
➢
qoniqish;
➢
moyillik;
➢
ma’qullash;
➢
qo‘rquv;
➢
sertakalluflik.
Shunday bo‘ladiki, dehqonlar oilasida avloddan-avlodga bitta korxonaning
o‘zida ishlab chiqarilgan mehnat qurollaridan foydalaniladi.
Mehnat qurollarining
81
o‘zi ham takomillashtiriladi. Ba’zida bu mehnat qurollari boshqalardan ortda qolsada,
baribir ularni tanlab olishadi. Sertakalluflik va savdo markasiga moyillik bunday
bog‘lanib qolishga sabab bo‘ladi.
Nisbatan qulay mehnat sharoitlarini ta’minlovchi texnikaning paydo bo‘lishi,
qo‘shnilaridan kam bo‘lmaslik istagi xaridorlarni qimmatroq
tovar xarid qilishga
majbur qiladi. Biroq bu doim ham narx–sifat nisbati nuqtai nazaridan samarali
bo‘lavermaydi.
Iste’molchilar xulq-atvoriga istalgan bozorda ta’sir ko‘rsatuvchi
omillarning
ahamiyati muammosiga bir-biriga zid keluvchi turli yondashuvlar mavjud. Hayot
shunchalik serqirra va jo‘shqinki, u yoki bu guruhdagi
omillarning ustuvorligi
masalasini qo‘yishning o‘zi maqsadga muvofiq emas va zararli hisoblanadi.
Tadbirkorlarning vazifasi esa barcha omillar ta’sirini oldindan ko‘ra bilishdan iborat.
Dostları ilə paylaş: