Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə
Yüklə 3,14 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 136 Əmim oğlu, məndən heç utanmadın? Üç ay keçdi, bir yaylağa gəlmədin! Yüz min cəfa ilə köks ötürdüm mən, Ordan yendin Ağbulağa gəlmədin! Mən səni istədim hamıdan əziz, Neyləyim yanında oldum bir kəniz. Ətir can bəslədim güllərdən təmiz, Namərd oğlu bir yayalağa gəlmədin‖ (Bax: Yenə orada, s.151). Bütün bu faktlar göstərir ki, yazıçının əsərlərində xalqdan, xalq təfəkküründən süzülüb gələn ənənələr yaşayır. Onun qocası, ozanı qəhrəmanlarının başına gələn hadisələri gah nağıl yolu ilə, gah da dastan yolu ilə söyləyir. Yazıçının qəhrəmanı gah dastanlarda olduğu kimi öz hiss həyəcanlarını şeirlə, gah da nağıllarda olduğu kimi təhkiyə yolu ilə verir. Xalq ədəbiyyatı ənənələrini sənətinə gətirən, ondan bəhrələnməklə sevən aşiqlərin mükəmməl obrazını yaradan, qəhrəmanını xalqına sevdirən yazıçı öz qələmini xalq ədəbiyyatı üstündə kökləməklə yaddaqalan zəngin obrazlar silsiləsi yaratmışdır. Şifahi xalq ədəbiyyatının incilərindən yararlanan sənətkar ―Apardı sellər Saranı‖, "Qarı dağı", ―Vəzir Al- lahverdi xan və Bəhlul Danəndə‖, ―Yusif və Esfir‖, ―İsa- Musa‖, ―Abidin yuxusu‖ və s. hekayələrini folklordan, xalq ədəbiyyatının qaynaqlarından bəhrələnməklə, onlardan yararlanaraq qiymətli sənət nümunələri yaratmışdır. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 137 Yazıçı bu rəvayətlərin, nağılların süjet və obraz- larından yararlanarkən ona real həyat donu geyindirir və oxucu qarşısına yeni səpgidə, tamamilə fərqli, yeni sənət əsəri çıxarır. İ.Əfəndiyev real aləmdə gördüyü insanları, onların sevgisini, kədərini qələmə alarkən xalqının əfsanələrdə yaşayan keçmişinə nəzər salır, oxşar izlər tapır, onlara bir yaradıcı sənətkar kimi yanaşır, bədii təfəkkürünün süzgəcindən keçirir, yeni bir bədii don geyindirir, yeniləşdirir, müasirləşdirir, zamanın tələblərini özündə əks etdirən yeni bir əsərə çevirir. **** Bu cür ədəbı-estetik keyfiyyətlər, axtarışlar sənətkarın dramaturgiyasında da dərindən müşahidə edilir və yeniliyin, teatrda yeni ab-havanın əsasını qoyur. Ədəbi tənqidimiz xüsusilə, dönə-dönə qeyd etmişdir ki, İlyas Əfəndiyevin pyeslerinin səhnəyə hər gəilişi teatrımıza təzə ab-hava gətirmişdir. Bu təzə ab-havanı təmin edən isə ilk növbədə həmin illəri parlaq surətdə təmsil edən insanların canlı təcəssümüdür. ―Bahar suları‖, ―Atayevlər ailəsi‖, ―Sən həmişə mənimləsən‖, ―Mənim günahım‖, ―Unuda bilmirəm‖, ―Məhv olmuş gündəlikİər", ―Büllur sarayda‖ və s. bu kimi hərəsi sənət aləmində özünəməxsus bir iz qoyan həmin əsərlər olmadan Azərbaycan teatırının tarixi xeyli natamam gorünərdi. (Mehdi Məmmədov, İlham Rəhimli, Məriyəm Əlizadə və başqaları...) İlyas Əfəndiyevin pyesləri bu gün də insanları mənəvi təmizliyə çağırır. Dramaturq bəzən tərəddüd edən, hətta www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 138 müəyyən səhvə yol verən, lakin sarsılmayan, ən mürəkkəb vəziyyətlərdə belə öz insanlıq şərəfıni qoruyub saxlamağı bacaran aydın məqsədli qəhrəmanların timsalında müasirlərinə canlı, həyati xarakterlər təqdim edir, onlari meşşanlıq bataqlığına yuvarlanmaqdan çəkindirir, vətənpərvərlik qayələrinə, böyük bəşəri ideallara sədaqət və məhəbbət aşılayır. Bu problemləri nəzərə çapdırmaq üçün, akademik Bəkir Nəbiyev dramaturqun ―Büllur sarayda‖ pyesini təsadüfən seçmir. Çünki, məlum səbəblərdən barəsində о biri əsərlərinə nisbətən ədəbi tənqiddə bir qədər az yazılmış ―Büllur sarayda‖ pyesi dövrün neqativ cəhətlərini ifşa etdiyinə görə xüsusilə əlamətdardır. Müəllif yazır: ―Onun tamaşasına baxanlar, yaxud əsəri oxuyanlar (oxucu məktublarından bilinirdi) aydın gördülər ki, inzibati rəhbərlikdə, məişət xidmətində, ticarətdə girəvə düşən kimi adamları soyan, gah sadəcə aldatmaq, gah rüşvət, gah da şantaj yolu ilə toplanmış sərvət hesabına yağ içində böyrək kimi bəslənən Qədimlə Ağahüseynin gəmisi xalq nifrətinin qəzəbli dalğaları önündə necə çevrilir, öz gəmilərini ədalətin fırtınasında necə qərq edir! Bayandurla, Təbrizin, onların təsiri ilə gözü açılan Aynurun qəlbindən süzülən təmizlik işığında var-dövlət dəlisi olan bəzi qeyrətsiz meşşanlar nə qədər cılız görünürdülər! Həyatın mənasını daş-qaşda, çığırqan dəbli paltarlarda, eyş-işrətdə görən əqidəsizlərə, simasızlara sənətin yeni, ağır bir zərbəsini dramaturq məhz ―Büllur sarayda‖ əsərilə endirmiş, belələrini ümumxalq nifrətinin hədəfinə çevirməyə müvəffəq olmuşdur.‖(Bax:Nəbiyev B. O, həmişə müasirdir (ön Yüklə 3,14 Kb. Dostları ilə paylaş:
|