Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə
Yüklə 3,14 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 127 sözü yerində işlətmək, yüksək ideya-məzmun, fəlsəfi dərinlik, sistemli sintaktik düzüm, bədiilik, obrazlılıq, ləngərli deyim ekspressivliyi, axıcılıq və yüksək şeiriyyət bu əsərlərin təsirliliyini, estetik siqlətini, bədii hüsnünü və məna dərinliyini daha da artırır.‖ (Bax: Hacıyev T. ―Şeirimiz, nəsrimiz, ədəbi dilimiz‖. Bakı, Yazıçı, 1990, s. 177.) Müsahibələrinin birində isə xalq yazıçısı yazırdı: ―...Bizim valehedici el ədəbiyyatımızın mənə çox təsiri olub. Mən uşaqlıqda el nağıllarını, el qoşmalarını çox eşitmişəm. Bizim yerlərdə uzun qış gecələrində xoruz banına qədər nağıl deyərdilər.‖ (Bax: İlyas Əfəndiyev: Yazıçı üçün dil onun ürəyinin tərcümanıdır. ―Qobustan‖ jur., 2009, say.1.) Elə bunun nəticəsi olaraq ―İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığında folklor motivləri‖ mövzusunda tədqiqat- dissertasiya işinin yazılması vacibliyi ortaya çıxmış, Gülxani Pənah bu mövzuda monoqrafiya yazmış, dissertasiya müdafiə etmişdir. Bu da, ədəbi tənqidimizin ədəbiyyatşünaslığın tədqiqat siferasına mühüm təsir və istiqamət verməsinə bariz bir misaldır... Bu cəhətdən onun "İlyas Əfəndiyevin "Qəhrəman və bülbülün nağılı" hekayəsində folklor nümunələri" və "İlyas Əfəndiyev yaradıcılığında xalq ədəbiyyatı", ―İlyas Əfəndiyev yaradıcılığında əfsanə, rəvayət, nağıl, dastan süjetlərindən və motivlərindən istifadə‖, ―İlyas Əfəndiyev yaradıcılığında bayatı, aşıq yaradıcılığı və xalq mahnılarından bəhrələnmə‖ təkin elmi məqalələri diqqəti çəkir. Tədqiqat xarakteri daşıyan bu məqalələrdə İlyas Əfəndiyevin ən sıx tellərlə Azərbaycan folkloruna bağlı olması və yeri düşdükcə folklordan böyük məharətlə istifadə etməsi tədqiq və təhlil olunur. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 128 Müəllif yazır: "İlyas Əfəndiyevin əsərlərinin hər biri və bu əsərlərdə istifadə etdiyi xalq ədəbiyyatının nümunələri böyük tərbiyyəvi həyat məktəbidir. O, xalqını, elini, obasını sevənləri, onların yüksək əxlaqi keyfiyyətlərini böyük məhəbbətlə qələmə almağı, xalqına, torpağına pis gözlə baxanları, yurdunu zəbt etmək üçün günahsız qanlar axıdanlara qarşı nifrət hissi yaratmağı bacarmış, hər bir oxucuda vətənə, elinə, torpağına məhəbbət, sədaqət hissini artırmağa çalışmışdır... Xalq ədəbiyyatına həmişə sənətkarlıqla yanaşmış İlyas Əfəndiyev bu xalq hikmətlərindən yaratdığı əsərin bədii dəyərini artırmaq üçün yeni ruhda onlardan istifadə etmişdir." (Bax: G.V.Şükürova. ―İlyas Əfəndiyev yaradıcılığında xalq ədəbiyyatı‖, "Dil və ədəbiyyat" jurnalı, 1999, say 3, s.25.) İlyas Əfəndiyevə qəhrəmanının daxili aləmini açmaq, onların könlündən keçən arzu və istəkləri, qəmi, qubarı, sevinci daha təsirli, daha qabarıq şəkildə vermək üçün eldən gələn bir bayatı da bəs edir. Əsərlərində milli koloriti artırmaq üçün müəllif roman, povest və hekayələrində, dram əsərlərində el kədərini, el sevinc və istəyini ifadə etmək üçün dərin məzmunlu, geniş yayılmış bayatılardan yararlanır. Sənətkarın həyatı ilə tanışlıq göstərir ki, ―onun ömrünün ən gözəl çağları olan uşaqlıq illəri bu ba- yatıların həzin zəngulələri üstündə köklənmişdir.‖ (Bax: İlyas Əfəndiyev: Yazıçı üçün dil onun ürəyinin tərcümanıdır. ―Qobustan‖ jur., 2009, say.1.) Bu cəhətdən Gülxani Pənahın (Şükürovanın) ―İlyas Əfəndiyev yaradıcılığında bayatı, aşıq yaradıcılığı və xalq mahnılarından bəhrələnmə‖ məqaləsinin nəticələri www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 129 diqqəti çəkir. (Bax: ―İlyas Əfəndiyev yaradıcılığında bayatı, aşıq yaradıcılığı və xalq mahnılarından bəhrələnmə.‖, Dil və ədəbiyyat, say: 4(38), Bakı, 2003, s.53-58.) Bu məqalədə İlyas Əfəndiyevin xalq bayatılarından yaradıcılığında istifadə faktları aşkarlanır. Tədqiqatçı yazır: ―İ. Əfəndiyevin əsərlərində milli koloriti artırmaq üçün bir bədii priyom kimi istifadə etdiyi xalqımızın yaratdığı qiymətli söz abidələrindən olan bayatılarda əsrlərin, qərinələrin qucağında uyuyan bir millətin, xalqın kədəri, sevinci, qəmi, arzusu, istəyi, cövrü-cəfası öz əksini tapmışdır.‖ (Bax: Yenə orada, s.53.) Tədqiqatçı dürüst müəyyənləşdirir ki, ―bayatıdan yaradıcılığında istifadə priyomu özü də İ.Əfəndiyev sənətində göydəndüşmə deyil. Onun ömrünün ən gözəl çağları olan uşaqlıq illəri bu bayatıların həzin zəngulələri üstündə köklənib və ömrünün o kiçik çağlarından eşitdiyi bu sənət nümunələri onun yaddaşına həkk olunub.‖ İlyas Əfəndiyev əsərində bu yaddaşı belə təzəliyir: ―Köç hündür dağın döşündən sallanmış el yolu ilə getdikcə mənə elə gəlirdi ki, ulduzlu göyün bir parçası, dəvənin yırğalana-yırğalana getməsi... mənə yuxu gətirirdi. Hardan gəlirik? Hara gedirik?... bilinmirdi. Birdən köçün qabağıncan nərin üstündə gedən Səkinə nənə bu ulduzlu göyün altında, bu ulduzlu dərənin üstündə uca səslə bayatı çağırdı: Aşıq gecələr gələr, Yatıb dincələr, gələr. İllər mübah keçəndə Karvan gecələr gələr Səkinə nənə ilə yaşıd olan Mustafaoğlu da köçün arxa tərəfindən başqa bir bayatı çağırır.‖ Yüklə 3,14 Kb. Dostları ilə paylaş:
|