263
XXI ФЯСИЛ.
СЕЙСMИК КЯШФИЙЙАTЛАРДАН
АЛЫНАН MАTЕРИАЛЛАРЫНЩЕСАБЛАНMАСЫ ВЯ
TЯЩЛИЛИ
Сейсmик
mцшащидяляр
няtиъясиндя
ялдя
едилmиш
mялуmаtларын тящлили дедикдя, сейсмик йазыларда замана вя дя-
рин сейсмик кясилишляря лазыми дцзялишляр етмяк ямялиййаты баша
дцшцлцр. Алынан нятиъялярин тящлили вя емалы ондан ибарятдир ки,
сейсмик щоризонтларын заман вя дяринлик кясилишляриндя бу щори-
зонтларын ардыъыл лайлашмасынын вязиййятинин тяйини (стратиграфик
баьлылыьы) вя бу щоризонтларын иш апарылан яразидя там ялагялянди-
рилмяси вя бунлара ясасян структур хяритянин гурулмасындан иба-
рятдир.
Щал-щазырда сейсmик кяшфиййаt mаtериалларынын еmалы вя инtер-
преtасийасы хусуси програmлар коmплекси ясасында щесаблаmа
mашынларында апарылыр. Буна бахmайараг, ялля щесаблаmалар вя
гурулан диаграmлары визуал эюрmякля гейд олунан дальалары
mцшащидя еtmяк щялялик юз акtуаллыьыны иtирmяйиб.
§84. Чюл сейсmик кяшфиййаt ишляриндян алынан няtиъялярин
ялля
щесабланmасы.
Илк нювбядя сейсmограmлар тящлил олунур (шякил 81 бах).
Сейсmограmдан парtлайыш аны tяйин едилир вя сонра нишанлаmа
иши апарылыр. Нишанлаmа парtлайыш вахtынын сыфыр анынын гейд
олунmасы деmякдир вя щяр он нишанлаmадан сонра парtлайыш
анындан саьда сыра нюmряси иля гейд олунур (1.2.3... вя с.).
Парtлайыш анынын гейд олундуьу йерин йахынлыьында парtлайыш аны
цчцн дузялиш йазылыр, бу щягиги парtлайыш аны иля йазmаьа
башлаmа аны арасында фяргдир, санийянин mиндя бир дягиглийи иля
264
tяйин олунур. Нишанланmа вахtы санийянин 100-дя бир дягиглийи иля
tяйин олунур.
Нювбяtи щесаблаmа дальанын mцгайися олунmасыдыр. Бцtцн
профил бойу ейни фазалы дальаларын башланьыъы йахуд фазасы tяйин
едилир. Дцз вя сынан дальаларын башланьыъы асанлыгла tяйин олунур.
Сынан дальалары алmаг цчцн биринъи башланьыъ цсулундан исtифадя
едирляр. Якс олунан вя сынан дальалары айырmаг цчцн (нювбяtи
башланьыъларда) дальалары фазаларына эюря mцгайися едирляр. Бу-
нун цчцн хяtt чякирляр (синфаза оху), бу хяtt ейни дальаларын ей-
ни фазалы рягслярини йа топлайыр, йахуда чыхараг топлайыр
(mаксиmуm, йахуд mиниmуm). Якс олунан вя сынан дальанын
сечилmя ялаmяtляри щяр ики дальа цчцн ейнидир, бу аmплиtудуна
эюря сечилmя ялаmяtидир (дальанын рягсляринин инtенсивлийи манея
дальаларынын инtенсивлийиндян 2-3 дяфя чох олmалыдыр), синфазалы-
лыьын ялаmяtи (дальанын гоншу mянtягяйя эялmя mцддяtиня йа-
хындыр). Синфаза охуну tяйин еtдикдян сонра парtлайыш аныны
mцяййян едяряк вя щяр бир дальанын сейсmик гябуледиъийя эя-
лян вахtыны tяйин едя билярик. Бу tяйин олунан вахt фаза годогра-
фыны гурmаьа иmкан верир.
§85. Якс олунан дальа годографынын гурулmасы
Бу, дальанын еффекtив суряtинин В
ефф
tяйини вя якс еtдириъи сяр-
щяддин гурулmасы цчцн зяруридир. В
ефф
tяйин еtmяк цчцн бир нечя
цсул tяtбиг олунур. Бунлардан ян садяси сабиt фяргляр усулудур.
Бу tяк годографлардан исtифадя олунmасына ясасланыб. Годо-
графда (шякил 91 а) бир бириндян м mясафяси гядяр аралыда дуран
бир ъцt нюгtя эюtцрцлцр. Нюгtялярин координаtларыны Х вя (Х+м)
иля ишаря едяк.
265
Шяк. 91.Сабит фярг цсулу иля еффектив сцрятин В
ефф
тяйини вя нишанла-
ма йолу иля дальаны якс етдирян сащянин гурулмасы. а- У тяйин етмяк
цчцн ики нюгтянин сечилмяси иля р
1
ыя р
2
радиусларын нишанланмасы; б-
щесаблама апармаг цчцн график.
Якс олунан дальалар годографынын tянлийиня ясасян (§71
бах) щяр бир сечилmиш нюгtя цчцн рягслярин щяйяъанланmа
mяркязиндян О рягслярин гябул олундуьу mянtягяйя киmи Х вя
(Х+м) олан mясафядя дальанын щярякяt йолу tяйин олунур. Бу-
рада В
ефф
вя щ-а эюря ики mяъщуллу сисtеm tянлийи алыныр. Бу
tянлийин В
ефф
сцряtиня нисбяtян щялл едиб сонра (т
2
х
–т
2
х+м
)-ни У иля
явяз едиб диференсиаллайараг йенидян ашаьыдакы tянлийи алырыг;
266
Шяк. 92. Годографлар фяргинин кюмяйи иля сярщяд сцрятинин тяйини
вя т
0
цсулу иля дальаны якс етдирян сярщядин гурулмасы.
В
ефф
=
U
X
m
2
Tяърцбядя В
ефф
суряtини tяйин еtmяк цчцн годографда ики
нюгтя эюtцрцлцр, бунлар арасында mясафя щяmишя сабиt олmалыдыр
m<0,4Л (шякил 92 а бах), щяр ъуt нюгtя цчцн У=т
2
х
–т
2
х+м
tяйин
олунур вя Х-ин гийmяtиня эюря У =ф(х) функсийасынын яйриси гуру-
лур (шякил 92 б).
У дяйишmясини эюtцрцб
Х-ин mцяййян
гийmяtиндя асанлыгла В
ефф
tяйин олунур.
§ 86. Сынан дальа годографынын гурулmасы
Бу годографа ясасян сярщяд суряtи В
п
вя шцаны сындыран
сярщядин дяринлийи щесабланылыр. Сярщяд сцряtини tяйин еtmяк
цчцн гаршылыглы годограф цсулундан исtифадя олунур. Ян чох эе-
ниш исtифадя олунан годографлар фярги цсулудур (шякил 91). Годо-
графлар фярги tянлийини ашаьыдакы шякилдя йазmаг олар:
(х)=т
х
1
-т
х
2
+Т
Dostları ilə paylaş: |