251
сисtеmиндян исtифадя олундугда ялагя йараtmаг цчцн нагилляри
радиосtансийаларла явяз едирляр ки, бу да чюл ишляринин
mящсулдарлыьыны арtырыр.
§ 78. Профиллярдя ишин тяшкили вя tящлцкясизлик tехникасы
Профилдя сейсmик ишляр ашаьыдакы ардыъыллыгла апарылыр. йерли
шяраиtя уйьун олараг яввялъядян эеодезийа шябякясиндя
парtлайыш йери вя сейсmик гябуледиъилярин йери гейд олунур, со-
нра 5-100 m дяринлийиндя парtлайыш гуйусу газылыр. Гуйунун диби
tорпаг гаtындан дяриндя, йяни ана сцхурун цсt гаtындан ашаьы-
да олmалыдыр. Парtлайыш цчцн щазырланmыш профиля парtлайыш апаран
бригада вя сейсmик иши апаран бригада бирликдя эялирляр. Щяр ики
бригада бирликдя операtорун рящбяр
лийи алtында ишляйирляр, биринъи нювбядя операtорла бу бригадалар
арасында tелефон, йахуд да радио ялагяси йарадылыр. Операtорла
парtлайыш mянtягяси арасында ялагя tякъя иш цчцн данышыглар
апарmаг цчцн йох, илк нювбядя парtлайышын баш вердийи аны гейд
еtmяк цчцндур. Сейсmик бригада сейсmик гябуледиъиляри йеря
санъырлар, йахуд да Йерин сяtщиндя йерляшдирирляр. Гябуледиъиляр
нюmрялянир, щяmишя ейни нюmряли гябуледичи сtансийанын ейни
нюмряли каналына бирляшдирилир.
Эюрцлян ишин кейфиййяtини йохлаmаг цчцн ики-цч парtлайышдан
сонра йазыны tякрар едиб визуал олараг гийmяtляндирирляр. Йазынын
tякрары ъищазларын сечилmиш ейни кямиййятляриндя апарылыр, бунун
кюmяйи иля яввял йазылан няtиъялярин дцз олуб-олmадыьыны гийmяt-
ляндирирляр (сечилян кямиййятлярин дцз олуб-олmаmасы йохланылыр,
филtрляр, эцъляндирmя яmсалы вя с.). Илк tящлил цчцн йазынын
tякрарланmасы щяmин эцн ишин сонунда профилдя апарылыр.
Сейсmик ахtарыш ишляриндя tехники tящлцкясизлик гайдалары вя
инсtруксийалары ясас tуtулmалыдыр. Илк нювбядя эеоложи ахtарыш ишля-
ри цчцн tехники tящлцкясизлик гайдасына tаm риайяt олунmалыдыр.
Парtлайыш tящлцкясизлийиня ися бир гайда олараг щаmы риайяt
еtmялидmр.
252
Гурьулар гурашдырылыб йол щярякяt гайдаларынын tящлукя-
сизлийиня риайяt еtmяли олан няглиййаt васиtяляри, рабиtя ялагяляри
mцtляг ишя башлаmаmышдан габаг йохланmалыдыр. Mашынларын вя
ъищазларын ъяряйанла ялагяси олан эювдяляринин йерля
бирляшдирилmяси mцtляг лазыmдыр.
Ачыг щавада сейсmик апрараtларла иш апарылдыгда, она гуллуг
едян ишчилярин иши илдырыm чахдыгда, эцълц йаьыш йаьанда, гарда,
човьун олдукда дярщал дайандырылmалыдыр.
Сейсmик чищаз вя лявазиmаtларын йердя йерляшдирилmяси за-
mаны бир нечя шярtи нязяря алmаг лазыmдыр.
1. Ишчи щейяtин иш йери ящаtя олундуьу mцщиддя щяр ъцр
tящлцкядян (tюкцлян даш, йыхылан аьач вя с.) кянарда олmалыдыр
вя mцщафизя олунmалыдыр.
2. Ъищазлар вя лявазиmаtлар иш заmаны, ола билсин ки, tящлцкяли ся-
найе обйектляриня tохунсун, бу зоналар чох эцmан ки, елекtрик
вериъи
хяtляр нефt вя газ кяmярляри, йералtы кабел хяtляри вя с. ола биляр.
Ишляр йа горунан зоналардан кянарда, йа да бу яразиляри
исtисmар едян идарялярдян разылыг алынандан сонра апарылmалыдыр.
3. Сейсmик ахtарыш ишляриндя исtещсалаt вясаиtляри яtраф mцщиtи
горуmаг цчцн mювъуд олан ганунверичилийя уйьун олараг
исtифадя олунmалыдыр.
Сейсmик ъищаз вя лявазиmаtларла ишлядикдя фасиля заmаны
ъюлдя оtун цзяриня узанmаг гадаьандыр. Яввялъядян яtраф
tаmаmиля нязярдян кечирилиб йохланmалыдыр. Бцtцн сейсmик
лявазиmаt вя ъищазлара mцtляг шяхсляр tящкиm олунmалыдыр вя
сянядляшдирилmялидир.
253
ХX ФЯСИЛ. СЕЙСМИК КЯШФИЙЙАТ ИШЛЯРИ ЦСУЛЛАРЫ
§79. Якс олунан дальа цсулу
Якс олунан дальа цсулу сейсmик ахtарышларда эениш исtифадя
олунан цсуллардандыр. Бу цсул файдалы газынtыларын ахtарышында вя
дягиг кяшфиййатында эениш исtифадя олунур. Бу цсул гайыдан
еласtик
дальаларын
гейд
олунmасына
ясасландыьындан,
щяйяъанланmа mянtягяси йахынлыьында даща айдын mцшащидя
олунур, ъцнки бу зонада сынан вя чох гаtлы tякрар якс олунан
дальалар (манея) йохдур.
Сейсmик ахtарышларда парtлайыш mянtягяси ПM иля дальалары
гябул едян mянtягянин гаршылыглы йерляшmясиня mцшащидя сис-
254
теми дейилир. Mцшащидя сисtеmи чох щалларда узунуна профилляр
узяриндя апарылыр, беля щалда щяйяъанланmа mяркязи иля дальа-
лары гябул едян mянtягя бир дцз хяtt узря йерляшир (шякил 86).
Чох аз щалларда узунуна олmайан профиллярдян исtифадя едирляр
ки, бурада щяйяъанланmа mянtягяси гябуледиъи хяtдян кянар-
да галыр.
Профилдя сейсmик гябуледиъиляр йерляшдийи щиссяйя вя бир
щяйячанланmа mянtягясинин дальаларыны гябул едян профилин
щиссясиня гябуледиъилярин дураъаьы (йерляшдийи) дейилир, ду-
раъагдан кянарда йерляшдирилмиш гябуледиъиляр арасындакы
mясафяйя гябулун базасы вя йахуд годографын узунлуьу
дейилир Л. Гоншу гябуледиъиляр арасындакы mясафя
х гябулун
(mцшащидянин) аддыmы адланыр. Гябул базасынын гийmяtи
адяtян сейсmик сtансийаларда гябуледиъилярин сайы н вя
mцшащидянин аддыmы
х иля tяйин олунур.
х / Л=(н-л)
х
Сейсmик гябуледиъиляри адяtян профил бойу щяйяъананланmа
mянtягяляри арасындакы mясафя л гядяр йерини дяйишдирирляр.
Гоншу щяйяъанланmа mянtягяляри арасындакы mясафяйя
щяйяъанланmанын инtервалы йахуд да парtлайышларарасы инtервал
дейилир.
Сейсmик ахtарышларда чох щалларда еля mцшащидя системин-
дян исtифадя олунур ки, бу систем профилин хейли щиссясиндя, ейни
заmанда tаm профил бойу лазыmи дальалары mцшащидя еtmяйя
иmкан верир.
Dostları ilə paylaş: |