Xezer 324 41-70. cdr pdf cdr

51

324

Dekabr  2013

məşhur  dramaturquna  çevrilmişdi. Ümumiyyətlə,  dra-

ƏDƏBİYYAT  VƏ  QEYDLƏR

maturqun   son   üç   pyesi   İngiltərənin   ictimai   fikrində   

dərin  təbəddülat  doğurmuşdu.  Ölkənin  rəsmi  dairələ-

1.Daniel Defoe. “The True-Born  Englishman”.

rinin və  rəsmi  mətbuatın  Fildinqin  siyasi  zərbələrinə  

www.google.com

reaksiyası  onun  bu  əsərlərlə  hədəfə  necə  sərrast  vur-

2.  Kornilova  E.    Daniel  Defo  və  onun  “Robinzon 

duğuna  dəlalət  edirdi.  “Siyasətdə  macəra  axtaran”  tə-

Kruzonun macəraları” romanı. – Daniel Defo, “Robinzon 

xəllüsü   altında   gizlənmiş   bir   müəllif   hökumətyönlü   

Kruzonun həyatı”  kitabında. B., 1958.

“Dailу  Qazette” (“Gündəlik  qəzet”)  qəzetində  drama-

3.  Нерсесова М.  Даниель Дефо. М., 1960.

turqu   və  teatrı  hədələyirdi  ki,  əgər  belə  ruhda  davam  

4.   Fildinqin   dövründə   “paskvin”   çoxişlənən   söz   

etsələr,  onları  böyük  təhlükə  gözləyir.  O    yazırdı:  tə-

idi.  Son  renessans  dövründə papa Romasında  işlənən  

əssüf   ki,     “Paskvin”   və “Tarix   təqvimi”   əsərlərinin     

“Paskvino”    sözündən    alınmışdı.    XVI    əsr    italyan   

müəllifi  Fransada  yaşamır  ki,  onu  tutub  Bastiliyaya  

eruditi  Kastelvetronun  danışdığı  rəvayətə  görə, Roma  

salasan. (15,  31).

küçələrinin  birində  körpünün  altından  tapılmış  sınıq   

Fildinqin  satirik  əsərləri  arasında  “Müasir  lüğət” 

antik  heykəli  Paskvin  adlandırmışdılar,  ona  görə  ki,  

(“A Modern Dictionary”) pamfletindən  bəhs  edilməsə,  

burada   məşhur   dərzi,   məzhəkəçi   və   hazırcavab   bir   

böyük    yazıçının    satirik    dühası    haqqındakı   

şəxs  olan   Paskvinonun  emalatxanası  yerləşirdi.  Elə  o  

mülahizələr   natamam   qalmış   olar.   Lüğətdə   verilmiş   

zamandan   da   meydanda   qoyulmuş   heykəl   parçasına   

əlli    beş    sözdən    hər    birinin    “izah”ı    ingilis   

şəhərliləri    əyləndirmək    üçün    satirik    şeirlər,   

cəmiyyətinin    (bəlkə,    ümu miyyətlə,    insan   

epiqramlar   yapışdırmaq   adət   halını   almışdı.   Hətta,   

cəmiyyətinin) bu və ya digər   naqısliyinə açılan sərrast 

Paskvin  ilə  yaxınlıqda yerləşən  Marforio  adlı  heykəl  

atəş  idi.  Bir  neçə  sözün  “izah”ına    nəzər    yetirək: 

arasında    “məzhəkə    yarışı”    keçirilirdi;    Marforioya 

“BÖYÜKLÜK  –  cansız    əşya    haqqında    işlədiləndə 

günün   vacib   məsələlərinə   aid yazılı   suallar   verilir,   

onun böyüklüyünü, insan haqqında  işlədiləndə çox vaxt 

Paskvin  isə  onlara  adlarını  gizli  saxlayan  müəlliflər  

onun  alçaqlığını  və  heçliyini    bildirir”;  “LƏYAQƏT  – 

vasitəsilə    gülməli,  kəskin epiqramlarla  cavab verirdi.  

hakimiyyət,    rütbə,  sərvət”;  “SƏFEH  –  yoxsulluğu,   

Beləliklə    də,    “paskvin”    sözü    İngiltərədə    “kəskin   

vicdanlılığı,   təmizliyi   və   sadəliyi özündə   birləşdirən   

satirik”,   “pamfletçi”   mənasında   işlənirdi.   “Paskvil”   

mürəkkəb   anlayış”; “KAPİTAN, POLKOVNİK – üzə-

(həcv)  sözü  də  “paskvin”dən  törəmədir.

rinə qara   lentli(16) baş qoyulmuş   kötük”;   “GÖZƏL-

5.  Линдсей  Дж.    Генри  Фильдинг.  Пер.  с  анг.  – 

LİK – qadını, adətən, məşuqə   edən   keyfiyyət”; “AL-

«Известия», 12/ X 1954.

ÇAQ, YARAMAZ – rəqib partiyanın üzvü”; “HEYVAN 

6. Мокулский   С. С.   Генри   Фильдинг – великий 

– bu   söz   ilə insanda   düzlüyün   və   vicdanın   olması   

английский просветитель. – В кн: Генри   Фильдинг, 

nəzərdə tutulur; daha   dar mənada “filosof” deməkdir”; 

«Избранные  произведения» . Т. 1. М., 1954.

“MİSKİN – 1200 nəfəri  çıxmaq  şərtilə  Böyük Britani-

7.  Фильдинг Г.  Избранные произведения. В двух 

yanın  bütün  əhalisi”  və  sair.(17,  262-264).   ”Müasir  

томах. Т. 1. М., 1954.

lüğət”i  oxuyan  oxucu  onun  bu  gün  də  nə  dərəcədə   

8. Henry  Fielding.  www.ruthnestvold.com/fielding

müasir  olduğu  üzərində  düşünə  bilər.

9.Головня  И.  В.    Великий  просветитель  и 

Xatırladılan  təhlükəni  çox  gözləmək  lazım  gəlmə-

гуманист Генри Фильдинг. М., 1954.

mişdi.  1737-ci  il  iyunun  21-də  kral  “Senzura  haqqın-

10. Мокулский  С. С.  Генри  Фильдинг – великий 

da  akt”ı  imzaladı.  Bu  qanuna  görə,  teatrlar  bundan  

английский просветитель. – В кн: Генри   Фильдинг, 

sonra  yalnız  kral  tərəfindən  verilmiş  lisenziyaya  ma-

«Избранные  произведения» . Т. 1. М., 1954.

lik  olduqları  halda  fəaliyyət  göstərə  bilərdilər.  Bütün  

11. Фильдинг Г.  Избранные произведения. В двух 

pyeslər    qabaqcadan  lord-kamergerin    senzurasından   

томах. Т. 1. М., 1954.

keçməli  idi.  Dramaturqlara  bundan  sonra   siyasi  mə-

12.    Алексеев  М.  П.    Английская  литература. 

sələlərə  toxunmaq  və  səhnədə  dövlət  xadimlərinin  ob-

Очерки и исследования. М., 1991.

razını  yaratmaq  qadağan  olunurdu. (18,  317).  Bu  qa-

13.  Роджерс П.  Генри Фильдинг. М., 1984.

nundan  sonra  iki  teatrdan  savayı  Londonun  bütün  tea-

14. Мокулский  С. С.  Генри  Фильдинг – великий 

trları  bağlandı. İngilis  dramaturgiyası  və  teatrı  sonrakı  

английский просветитель. – В кн: Генри   Фильдинг, 

bir  neçə  il  ərzində  dərin  böhran  keçirdi.

«Избранные  произведения» . Т. 1. М., 1954.

Satirik   janrların   qarşısına   sədd   çəkilsə   də,   bu   

15.  Соколянский  М.  Г.    (книга  очерков).  Киев, 

sahədəki  zəngin  təcrübə  ingilis  teatrına  və  ədəbiyya-

1975.

tına  güclü   parodik-satirik  bir  cərəyan  gətirdi  və  bu  

16. Qara  lent  zabiti  fərqləndirən  əlamət  idi.

təcrübədən   XIX əsrdə  siyasi qrotesk  ustaları  olan  Bay-

17. Фильдинг Г.  Избранные произведения. В двух 

ron,  Dikkens,  Tekkerey və Şou  geniş  istifadə  etdilər.  

томах. Т. 1. М., 1954.

Ən  əsası,  həyat  həqiqətlərinin  inikasına  əsaslanan  və  

18. Мокулский  С. С.  Генри  Фильдинг – великий 

dövrün   gerçəkliklərini   bütün   reallığı   ilə əks   etdirən   

английский просветитель. – В кн: С.     Мокульский, 

bu    əsərlər  formalaşmaqda  olan  ingilis  realist  maarifçi   

«О театре». М., 1963.

ədəbiyyatının  əhəmiyyətli  bir  qolunu  təşkil  edirdi  və  

ingilis   maarifçi   realizminin   bir   ədəbi   metod   kimi   

təşəkkülündə  mühüm  rol  oynamışdı.

---