XəZƏr universiteti erciyes universiteti

50 
 
sırga (küpe) takıldı, dünürlerim oldu. ‘Sünnet Toy’, ‘Tusau kesüw’ yapı-
yoruz. Gelenek göreneklerimiz koruduk, Stalin döneminde oramal (baş-
örtüsü)  taktık,  okuduk  (Timekül  Hanım,  Türkistan-  Krupskaya  Auılu/ 
Köyü, 29.09.2010 tarihli görüşme). 
Sovyet zamanında oğullarımı sünnet yaptırmadım; yasaktı. Eşim 
komünisttir ve Sovyet hayranıdır  (Sandugaş Hanım, Türkistan- Otuzjıl 
Auılu/Köyü, 14.09.2010 tarihli görüşme). 
 
Model 2: Uyum ve Bütünleşme Modeli 
Model Okuma: Uyum ve bütünleşme modeli, toplumun kültür yapısını oluşturan 
gelenek- göreneklere bağlılık, kimlik yapısında uyum ve bütünleşme sağlayarak olumlu 
etkide bulunurken; Sovyet döneminde var olan toplumsal yapıyı değiştirmeyi sağlamak 
için çatışmalar oluşturulmuştur. Kazak kimliğinde korunmacı tavır göstermelerine sebep 
olmuştur. Uyum ve bütünleşme modelinin sonucunda ortaya çıkan Kazakistan Cumhuri-
yeti’dir.  Kazakların  kimlik  oluşumunda,  Sovyet  Birliği  döneminin  olumsuz  etkisine 
rağmen, Kazak gelenek ve göreneklerine bağlılık ve boy teşkilatları, yedi ata geleneğinin 
yaşatılması,  bozkır  toplum  teşkilat  yapısı  ve  anlayışının  günümüze  kadar  belli  bir 
hiyerarşi içerisinde işlemesi olumlu yönde etkilemiştir. Boy teşkilatlarının kuralcılığı ve 
soya  bağlılığı  sağlaması  sebebiyle  oluşan  etnik  aidiyet  duygusu  Kazak  kimliğini 
oluşturmuştur.  Bu  özellikler  günümüz  Kazak  Türklerinin  varlığını  ve  Kazakistan 
Cumhuriyetinin bağımsızlığını sağlamıştır.  Bu  modelde XV.  yüzyıldan itibaren Kazak 
toplumunun  oluşum  sürecinde  kültürlerine  bağlılık  göstermeleri  milliyetçiliklerinin 
temelini oluşturmaktadırlar.  
 

---

51 
 
Sonuç ve Değerlendirme 
Sonuç  olarak,  Kazak  milliyetçiliğinin,  Kazakların  millî  kimliklerini  ortaya 
koymayı başardıkları söylenebilir. Kazakistan’ın ve Kazak millî kimliğinin tarif edil-
mesinde;  ülkeye  özgü  niteliklerin,  kültürel  özelliklerin  ve  gelenek-göreneklerin 
önemli  yer  tuttuğu  anlaşılmıştır.  Kazaklar,  ulusal  kimlikleri  yeniden  inşası  için 
kültürel miraslarına odaklanıldığı, Kazakların bağımsızlık sonrası süreçte kimlik ile 
aidiyetin ve kültürel mirasın geri alınışına dair normatif (davranış) korunmacı bir 
boyutun etkili olduğu görülmüştür. Bu normatif korunmacı boyut, Sovyet Birliği ve 
modernizm’e  karşı  gerçekleşmiştir.  Aslında  Sovyetler  Birliği’nin  yapmak  istediği 
“Sovyet İnsanı” oluşturma yani toplum mühendisliğini başaramadığını, sadece Orta 
Asya  halklarını  ayrıştırma  politikasını  uyguladığı  söylenebilir.  Bu  ayrıştırma 
politikası  ise,  diğer  Türk  halklarında  olduğu  gibi  Kazakların  millî  kimliklerini 
desteklemiştir. 
 
KAYNAKÇA 
Hosking,  Geoffrey.  Rusya  ve  Ruslar  (Erken  Dönemden  21.Yüzyıla  Kadar).  Çev.  Kezban 
Acar.  İstanbul: İletişim, 2011. 
Nazarbayev,  Nursultan.  Tarihin  Akışında.  Redaksiyon:  Zafer  Kibar.  Ankara:  Kazakistan 
Cumhuriyeti Büyükelçiliği, 2012. 
Smith, Anthony D. Millî Kimlik. Çev. Bahadır Sina Şener. İstanbul: İletişim: 2009. 
Usta,  Ali  Deniz.  The  Reconstruction  Of  The  Past  ın  The  Process  of  Natıon  Buıldıng  In 
Kazakhstan.  Middle  East  Technıcal  Unıversty  (ODTÜ).  Sosyal  Bilimler  Enstitüsü. 
Avrasya Araştırmaları Dalı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: 2007 
Yıldız, Süleyman. “Kimliklerin ve Millî Kimlik Kavramlarının Toplumsal Niteliği”. Milli 
Folklor Dergisi, 19 (74), 9-16.  Ankara: 2007. 
Yorulmaz, Osman. Başlangıçtan Hanlığın Feshine Kadar Kazak Türkleri İle Çarlık Rusya 
Arasındaki Siyasi İlişkiler. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2013.  
 
Kaynak Kişiler: 
Aykin Hanım, 19.09.2010, Türkistan- Kuşata Auılu/Köyü, Ulu Cüz, Okur- Yazar değil, 96 
yaşında. 
Bayan Ergöbek, 23.09.2010, Türkistan- Merkez, Orta Cüz, Üniversite Mezunu, 54 yaşında.  
Cemile Zekimkızı, 14.11.2010, Almatı- Merkez, Kişi Cüz, Üniversite Mezunu, 64. yaşında. 
Güljan Sauıle Hanım, 14.10.2010, Çimkent- Merkez, Koja, Üniversite Mezunu, 52 yaşında. 
Gümüş Hanım, 13.09.2010, Türkistan- Merkez, Orta Cüz, Üniversite Mezunu, 59 yaşında. 
Kaldıkız  Hanım,  28.09.2010,  Türkistan-  Bekzat  Avdanı/Bölgesi,  Orta  Cüz,  Üniversite 
Mezunu, 78 yaşında. 
Karlığaş Hanım, 24.09.2010, Türkistan- Bekzat Avdanı/Bölgesi, Töre, İlkokul Mezunu, 
72 yaşında). 
Kantkül Hanım, 16.11. 2010 Almatı- Merkez, Orta Cüz, İlkokul Mezunu, 83 yaşında. 
Neriman Hanım, 21.09.2010 Türkistan- Merkez, Ulu Cüz, Üniversite Mezunu, 52 yaşında. 
Ötebay Sauıle Elçibekkızı, 19.10.2010, Çimkent- Merkez, Ulu Cüz, Üniversite Mezunu, 52 
yaşında. 
Rosa İmanaliyevi Osmanalikızı, 14.11.2010, Almatı- Merkez, Ulu Cüz, Üniversite Mezunu, 
60 yaşında. 
Urumgül Hanım, 11.10.2010, Çimkent- Turan Auılu/Köyü, Kişi Cüz, İlkokul Mezunu, 77 
yaşında. 

---

52 
 
Urumgül Hanım, 23.11.2010, Almatı- Merkez, Ulu Cüz, Üniversite Mezunu, 53 yaşında. 
Yercemal Akimsdıkbayeva, 14.11.2010, Almatı- Merkez, Ulu Cüz, Üniversite Mezunu, 69 
yaşında. 
14.09.2010, Türkistan- Otuzjıl Auılu, Ulu Cüz, Okur-yazar değil, 65 yaşında. 
28.09.2010, Türkistan- Komünizm Bölgesi, Orta Cüz, Okur-yazar değil, 72 yaşında. 
28.09.2010, Türkistan- Şornak Auılu, Orta Cüz, Üniversite Mezunu, 59 yaşında. 
29.09.2010, Türkistan-Orangay Auılu, Orta Cüz, Üniversite Mezunu, 64 yaşında. 
29.09.2010, Türkistan-Orangay Auılu, Kişi Cüz, Üniversite Mezunu,  64 yaşında. 
 
 
ÖZET 
 
Bildirinin konusu, sözlü tarih verileri ışığında, Kazaklarda kültürel mirasın ve millî 
kimlik algısının dönemsel (Sovyet öncesi ve  sonrası) değerlendirilmesidir. Nitel araştırma 
yöntemine göre elde edilen veriler, Kazakistan’ın Türkistan, Çimkent ve Almatı şehirlerinde 
50-96 yaş aralığındaki görüşmecilerin Kazakça ve Rusça sorulara verdikleri yanıtların neden-
lerini öğrenme maksatlı yapılan derinlemesine görüşmelerden ortaya çıkarılmıştır. Çalışma, 
görüşmecilerin  Sovyet  donemini  yaşayan  insanlardan  seçildiği  için  Sovyet  dönemindeki 
kültürel  miras  ve  kimlik  algısının  ortaya  çıkarılması  bakımından  da  önem  taşımaktadır. 
Verilerde  Kazak  kültürünün  kendileri  için  ne  ifade  ettiği,  kimliklerinde  kültürel  mirasın 
yerinin ne olduğu, nasıl bir gelişim ve değişim sürecinden geçtikleri ortaya konmaya çalışıl-
mıştır.  Kültürel  miras  ve  kimlik;  bir  insanın  ve  topluluğun  var  olması,  kendi  toplumunu 
algılaması, aidiyet duygusunu ifade ettiği için kognitif (zihniyet) boyutu da işaret etmektedir. 
Kazakistan’ın ve  Kazak insanının kimliğinin tam olarak anlaşılmasında  ülkeye  özgü nite-
liklerin, kültürel özelliklerin ve gelenek-göreneklerin önemli yer tuttuğu anlaşılmıştır. Kazak 
kimlik üretimi konusunda, Sovyet doneminin mirasları ve kültürel tortusuna değil, münha-
sıran geleneksel döneme ait ulusal kimliklerin yeniden inşası için kültürel miraslarına odak-
lanıldığı, Kazakların bağımsızlık sonrası süreçte kimlik ile aidiyetin ve kültürel mirasın geri 
alınışına  dair  normatif  (davranış)  korunmacı  bir  boyutun  oluştuğu  görülmüştür.  Bildiride,  
“Uyum ve Bütünleşme”ile“Korunmacı Tavır”modelleriyle kültür ve kimliğin birbirileri 
etkisi görülebilmiştir.   
Anahtar  Kelimeler:  Kazakistan  (Türkistan,  Çimkent,  Almatı),  Kazaklar,  Kültürel 
Miras, Milli Kimlik. 
 
 
 
 

---