XəZƏr universiteti erciyes universiteti
Yüklə 3,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
392 hiçbir varlık yoktur. İnsanların doğru, adil ve ahlakî gördükleri fiillerin gerçekten öyle olduğunu onaylayacak ve yanlışa saptıklarında, onları bundan kurtaracak hiçbir otorite yoktur. İnsan artık kendi kendisiyle baş başa kalmıştır. 1 Nietzsche`nin vurgu- ladığı gibi, “Tanrı`nın ölümü” tüm aşkın normların ölmesi anlamına gelir. “Bu dün- yayı güneşinden koparırken biz ne yapıyoruz? Nereye gidiyor şimdi dünya? Biz nereye gidiyoruz? Tüm güneşlerden uzaklaşıyor muyuz? Sürekli bir düşüş halinde değil miyiz? Arkaya, yana, öne ve tüm yönlere doğru! “Yukarı,” “aşağı” kavramları hala var mı? Sonsuz bir hiçliğe doğru yolumuzdan sapmıyor muyuz? ”2 Artık hiçbir şeyin başka bir şeyden daha iyi olduğu gerçekten söylenemez. Hiçbir davranış biçi- minin kesin olarak yanlışlığından bahsedilemez. Normlar ve değerler hakkındaki tüm görüşler tamamen öznel ve bu yüzden, eşyanın tabiatında herhangi bir şeye teka- bül etmeyen görece çıkarımlardır. Netice nihilizmdir. Bu nihilistik görüşe göre, bizim diğerlerine muamele etme şeklimiz de içinde olmak üzere, yaşam biçimimiz nihayetinde önemsizdir. İnsanoğlu bu bakışaçısı ve parmak uçlarındaki muazzam tahripkâr güçle dünyayı çok tehlikeli hale getirebilir. Fakat, pekçok insan için Tan- rı`ya iman etmek, dünyanın büsbütün anlamsız olmadığını ve böylece bizim kişisel hayatlarımızın kendi ayrıntılı anlamlarını kuşatan küllî bir anlamın var olduğunu kabul etmek anlamına gelir. 3 Teistik Tanrı fikri müteal, zâtî ve iradî varlık fikridir. Onun küllî iradesi, kendisine dayalı olarak sonlu varlıkların niyet ve arzularını değer- lendireceğimiz bir miyar sağlar. İlahî irade sonlu zihinler için nesnel norm ve değerler sunar. İnsan bilinci için en iyisi, insanoğlunun bu nesnel standartlara erişi- minin mümkün olduğunu düşünmesidir. Bundan dolayı, Tanrı`nın reddi genel ola- rak, dünyanın arkasında nihaî bir niyetin ve hayatımızın anlam kazandığı bir bağlamın inkârı anlamına gelir. Açıkça anlaşılmaktadır ki, postmodern anlayışın neden olduğu açmazın düşü- nülebilecek tek bir çözümü vardır. Bu da, evrensel olarak bağlayıcı etik kod için kaya sağlamlığında yeterli bir temel sağlayacak olan iki şey, tanrı ve insan mahiyetidir. Ama insan mahiyeti derken kastedilen, mevcut haliyle erkek ve kadınların mahiyeti değildir. Çünkü şu anda şahit olduğumuz şey, hakikî insan tabiatının tezahürü de- ğildir. İnsan mahiyeti bugün sadece bilkuvve olarak mevcuttur; henüz doğmamış, uzun bir çaba ve şiddetli doğum sancıları sonucunda dışarı çıkmak için ebesini bekleyen bir olanaktır. Başka bir ifadeyle, insan mahiyeti henüz gerçekleşmemiş bir potansiyeldir. En önemlisi de akıl ve akıl sahiplerinin yardımı olmadan, kendi başına gerçekleştirilemeyecek bir potansiyeldir. 4 İslam entelektüel geleneğinde, akıl insanı kesret dünyasından ilahî olana doğru yükselten merdiveni temsil etmektedir. Fakat şunu belirtmek durumundayız: Rasyonalite insan kimliğine ait olmakla birlikte, modern ya da postmodern 1 Zygmunt Bauman, Parçalanmaş Hayat: Postmodern Ahlâk Denemeleri, (Çev. İsmail Türkmen), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2001, s. 30. 2 Friedrich Nietzsche, The Gay Science, (Trans. Walter Kaufmann), Vintage Books, New York, 1974, s. 181. 3 David Ray Griffin, God and Religion in the Postmodern World: Essays in Postmodern Theology, State University of New York Press, Albany, 1989, ss. 56-57. 4 Zygmunt Bauman, Postmodern Etik, s. 39. 393 anlamıyla, insanın kimliği ve esası değildir. Salt rasyonel yeti vasıtasıyla insan kimliği tesis edilemez; çünkü kısmî belirlenim, kimlik oluşturamaz. Yani, iki ayaklı, tüysüz, düşünen ve algılayan şey, ancak kısmî bir belirlenimdir; kimlik değildir. 1 Bu nedenle, insanın istikrar, denge ve sürekliliğin iki kaynağı olan vahiy ve entelektüel sezgiden kopuşu, onun müteal tüm arketiplerden koparılarak dar ve sığ beşerî gö- rünüşlere ve felsefî kesinliği yok eden nominalizme mahkûm olmasına sebep oldu. Eğer insan sadece tabiattaki değişmeyi görüyorsa, bu, onun zihninin daim ve değişmez olanın derinliklerindeki dayanak noktasını yitirmesinden ve sürekli deği- şen fikirler ve imajlar ırmağına düşmüş olmasından dolayıdır. Postmodern anlayışta, “ilerleme ve gelişmenin esası dönüşerek aşmak değil, değişen koşullar itibariyle, mevcut mevzuata eklemlemeler yaparak, mevcut zemini muhafaza etmektir.” 2 Bu nedenle, insan tabiatta evrimden başka bir şey görmemektedir. Evrim tabiatın ob- jektif olarak gözlemlenmesinin değil, bâkî olana her türlü yaklaşabilme imkânından kopuk olan seküler bir anlayışın ürünüdür. İçinde yaşadığımız dünyayı inceledi- ğimizde, insanların bir süreklilik`in varlığını binlerce yıldan beri müşahede ettikleri yeryüzü muhiti, genel özellikleri bakımından değişmemiştir. Tabiî formlar, önceki çağlardaki gibi aynı düzenlilik ve süreçlerle varolmayı sürdürmektedir. “Bu, belli tabiî formların İlahî Sıfatların yansıması olarak düşünülmesi ve âlemin ilahî olan açısından görülmesidir.” 3 Ne gülün taç yaprağı ve kokusu, ne de insan biyolojisi beşeriyet tarihinin başından beri evrim geçirmiştir. Postmodern insan, sürekliliğe ve aşkınlığa inanan eski insanlarla biyolojik ve manevî özellikleri bakımından aynıdır. 4 Doğrusu, salt insanoğlu anlamına gelen “insan” eskiden Tanrı açısından tanımlanır ve onun “Tanrı`nın sûreti”nde yaratıldığı iddia edilirdi. Âlemdeki süreklilik unsuru, Mutlak olanın göreli semboller altında tezahür etmesidir. Bu, nesnelerin ontolojik gerçekliğinin bir görüntüsü olup, insanın onun hakkındaki algısından bağımsızdır. Sembol yüce bir gerçeklik düzeninin, aşağı bir düzen içinde ilham edilmesidir. Bundan dolayı, sembolleri anlamak, evrenin hiyerarşik yapısını ve varlığın çok çe- şitli hallerini kabul etmek demektir. “Tabiat gerçek anlamını, eğer biz ona tabiatüstü hakikatlerin ya da kelimenin tam anlamıyla ya da etimolojik anlamıyla metafizik hakikatlerin bilgisine bizi yükseltebilecek bir destek olarak bakarsak, ancak o zaman gerçek anlamını kazanır.” 5 “Tanrı” ve “semboller”in anlam ve önemini yitirmesiyle, bu geniş âlemde, kimliksiz veya amaçsız olarak kalakaldık. Tanrı olmadan kalıcı, mutlak ve evrensel bir kimliğe sahip olmak zordur. Çünkü kimlik bir seçim, bir va- roluş tarzının onaylanması, yeni bir dünyaya giriş ve ‘intisab’ anlamında, bir ‘varoluş sözleşmesi’nin neticesidir. Anlamlı, nitelikli, kimlikli, sorumluluk bilinci içinde çiçeklenen bir hayatın ilk şartı Tanrı`ya bağlanmadır.” 6 1 Yalçın Koç, Anadolu Mayası: Türk Kimliği Üzerine Bir İnceleme, Cedit Neşriyat, Ankara,2008, s. 30. 2 Yalçın Koç, Anadolu Mayası: Türk Kimliği Üzerine Bir İnceleme, s. 31. 3 Seyyed Hossein Nasr, Knowledge and Sacred, State University of New York Press, New York, 1989, s. 169. 4 Seyyid Hüseyin Nasr, Tasavvufî Makaleler, (Çev. Sadık Kılıç), İnsan Yayınları, İstanbul, 2002, ss. 101-104. 5 Réné Guénon, İnisiyasyona Toplu Bakışlar I, (Çev. Mahmut Kanık), Hece Yayınları, Ankara, 2003, s. 196. 6 Turan Koç, Varoluşun Tanıkları, Hece Yayınları, Ankara, 2013, s. 249. 394 Sonuç olarak, her şey sürekli değişiyorsa, kişisel kimlik de tehlikeye düşer. Öyle görünüyor ki, kişilik, süreklilik içinde değişim geçiren bir özelliğe sahiptir. Yani, benlik tüm değişimler karşısında ve her türlü değişikliğe rağmen, değişmeden kalan bir cevherin korunması değil, ilerlemekte olan bir oluşum sürecidir. En iyisi, insanın kişiliğini her türlü değişmeye rağmen, sürekliliğini koruyan bir şey olarak düşünmektir. 1 Gerçekten, insanın aşkın`la olan tüm bağlarını yok sayan, onu kendi kendine yeten akıllı bir varlık olarak gören her anlayış, insanın manevî ve kişilik yönüyle ilgili sorunların çözümünde başarılı olamaz. Søren Kirkegaard`ın dediği gibi, ben sonlu ile sonsuz; tin ile beden ve özgürlük ile zorunluluk`un bilinçli bir sentezidir. Onun gayesi kendisi olmaktır. Ben, bunu ancak Tanrı ile kurduğu ilişki sayesinde yapabilir. Bir şeyin kendisi olması demek, müşahhas olması demektir. Fakat müşahhas olmak ne sonlu olmak, ne de sonsuz olmaktır; aksine, gerçekten müşahhas olmak bir sentezdir. 2 Sentezi oluşturan öğeler bilfiil hale gelmeyi bekleyen bilkuvve güçler olarak insanda her zaman mevcuttur. Benliği oluşturan öğelerden belli bazısı yok olsaydı, bu, imkânlar sahası olan insan varoluşunun ortadan kalkması anlamına gelirdi. Dolayısıyla, kişi ne ise o olarak, benliği oluşturan öğelerden sadece bir ya da bir kaçının egemenliği altında yaşardı. Oysa, insan kendisini yeniden kurma imkânına daima sahiptir. Bu imkânın var olabilmesi için, benliği oluşturan unsur- lardan bazısı etkinliğini yitirmiş olsa bile, varlığını bireyde devam ettirmesi gerekir. 3 Yani, insan bir kimlik ve kişilik sahibi olabilmek için, içinde nüve halinde belli kalıcı unsurları her daim taşımak durumundadır. Aksi takdirde, kimlik ve kişilik teşekkül edemez. KAYNAKÇA Baudrillard, Jean, İmkânsız Takas, (Çev. Ayşe gül Sönmez), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2005. -------, Simülakrlar ve Simülasyon, (Çev. Oğuz Adanır), Doğu Batı Yayınları, Ankara, 2011. Bauman, Zygmunt, Postmodernity and its Discontents, Blackwell Publishers Ltd., Oxford, 1997. -------, Postmodern Etik, (Çev. Alev Türker), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1998. -------, Parçalanmaş Hayat: Postmodern Ahlâk Denemeleri, (Çev. İsmail Türkmen), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2001. Guénon, Réné, İnisiyasyona Toplu Bakışlar I, (Çev. Mahmut Kanık), Hece Yayınları, Ankara, 2003. Dostoyevski, F. M., Karamazov Kardeşler IV, (Çev. Nihal Yalaza Taluy), M.E.B, İstanbul, 2001. -------, The Brothers Karamazov, http://www.planetpdf.com/planetpdf/pdfs/free_ebooks/The_Brothers_Karamazov_NT Funk, Rainer, Ben ve Biz: Postmodern İnsanın Psikanalizi, (Çev. Çağlar Tanyeri), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2006. Griffin, David Ray, God and Religion in thePostmodern World: Essays in Postmodern 1 Turan Koç, Ölümsüzlük Düşüncesi, İz Yayıncılık, İstanbul, 1991, ss. 107-108. 2 Søren Kierkegaard, The Sickness Unto Death, (Trans., Ed., Howard V. Hong, Edna H. Hong), Princeton University Press, Princeton, 1980, ss. 29-30. 3 Vefa Taşdelen, Kierkegaard`ta Benlik ve Varoluş, Hece Yayınları, Ankara, 2004, ss. 105-106. 395 Theology, State University of New York Press, Albany, 1989. Hall, Stuart, “Who Needs ‘Identity’?, Questions of Cultural Identity, (Ed. S. Hall, P. Du Gay), Sage Publications, London, 1996, ss. 1-17. Kierkegaard, Søren, The Sickness Unto Death, (Trans., Ed., Howard V. Hong, Edna H. Hong), Princeton University Press, Princeton, 1980. Koç, Turan, Ölümsüzlük Düşüncesi, İz Yayıncılık, İstanbul, 1991. -------,Varoluşun Tanıkları, Hece Yayınları, Ankara, 2013. Koç, Yalçın, Anadolu Mayası: Türk Kimliği Üzerine Bir İnceleme, Cedit Neşriyat, Ankara, 2008. Lasch, Christopher, The Minimal Self: Psychic Survival in Troubled Times, W. W. Norton & Company, New York, 1984. Megill, Allan, Aşırılığın Peygamberleri, (Çev. Tuncay Birkan), Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara, 1998. Nasr, Seyyid Hüseyin Tasavvufî Makaleler, (Çev. Sadık Kılıç), İnsan Yayınları, İstanbul, 2002. Nasr, Seyyed Hossein, Knowledge and Sacred, State Universityof New York Press, New York, 1989. Nehamas, Alexander, Nietzsche: Life as Literature, Harvard University Press, Massachusetts, 1985. Nietzsche, Friedrich. The Gay Science, (Trans. WalterKaufmann), Vintage Books, New York, 1974. -------, Ecce Homo & The Antichrist, (Trans. Thomas Wayne), Algora Publishing, New York, 2004. -------, The Will to Power, (Trans. Walter Kaufmann, R. J. Hollingdale), Vintage Books, New York, 1968. -------, “On Truth and Falsity in Their Ultramoral Sense,” The Complete Works of Friedrich Nietzsche, (Trans. Maximillian A. Mugges), The Macmillan Company, New York, 1911, (ss. 171-192). Sartre, Jean Paul, Varlık ve Hiçlik: Fenomenolojik Ontoloji Denemesi, (Çev. Turhan Ilgaz, Gaye Çankaya Eksen), İthaki Yayınları, İstanbul, 2010. Sarup, Madan, Introductory Guide to Post-Structuralism and Postmodernism, Harvester Wheatsheaf, Hertfordshire, 1993. Sim, Stuart, “Postmodernism and Philosophy,” The Routledge Companion to Postmodernism, (Ed. Stuart Sim), London, 2001, ss. 3-14. Soccio, Douglas J., Archetypes of Wisdom: An Introduction to Philosophy, Wadsworth Cengage Learning, Belmont, 2010. Tarnas, Richard, Batı Düşüncesi Tarihi: Modernite`den Günümüze Kadar II, (Çev. Yusuf Kaplan), Külliyat Yayınları, İstanbul, 2011. Taşdelen, Vefa, Kierkegaard`ta Benlik ve Varoluş, Hece Yayınları, Ankara, 2004. Vanhoozer, Kevin J., “Theology and the Condition of Postmodernity: a Report on Knowledge (of God),” The Cambridge Companion to Postmodern Theology, (Kevin J. Vanhoozer), Cambridge University Press, Cambridge, 2003, ss. 3-25. West, David, Kıta Avrupası Felsefesine Giriş: Rousseau, Kant, Hegel`den Foucault ve Derrida`ya, (Çev. Ahmet Cevizci), Paradigma Yayınları, İstanbul, 1998. Wheeler, Kathleen M.,Romantizm, Pragmatizm ve Dekonstrüksiyon, (Hüsamettin Arslan), Paradigma Yayıncılık, İstanbul, 2011. 396 POSTMODERN KÜLTÜRDE KİMLİK: BİR ELEŞTİRİ Cenan KUVANCI ÖZET Felsefî bir hareket olarak Postmodernizm otorite, genel kabul gören bilgelik, politik normlar... vb. hakkında, bir tür şüphecilik olarak tanımlanabilir. Bu felsefî tavır için kullanılabilecek en uygun teknik terim “temel karşıtlığı”dır. Postmodern dünyada belirsizlik ve esneklik hâkimdir; her şey olabilir, ve her şey yapılabilir fakat kalıcı hiçbir şey yapılamaz. Vuku bulan şeyler beklenmedik bir şekilde gelir ve farkına varmadan gider. Bu bağlamda, bağlar peşpeşe karşılaşmalar, kimlikler art arda giyilen maskeler ve hayat hikâyesi kalıcı bir anlam ve önemi olmayan geçici anılardan oluşan bir dizi hadise olarak tezahür eder. Böyle bir dünyada kimlikler, tıpkı bir kostüm değişimi gibi, kısa süreliğine benimsenip atılabilecek şeyler olarak düşünülür. Bu yeni durumun dehşeti, samimi kimlik inşâ çabalarının boşa çıkmasındadır. Öte yandan, bu durumun çekiciliği ise, geçmişin denemeleriyle sınırlı olmamasında ve geri dönüşü olmayacak şekilde asla mağlup olmayıp seçenekleri daima açık tutmasındadır. IDENTITY IN POSTMODERN CULTURE: A CRITIQUE ABSTRACT As a philosophical movement, postmodernism can be described as a form of scepticism about authority, generally accepted wisdom, cultural and political norms, etc. The technical term can be used to describe such a style of philosophy is “anti-foundational”. In posmodern World indeterminacy and softness are dominant. In this world, every thing may happen and everything can be done, but nothing can be done once for all. Whatever happens comes unannounced and goes away without notice. In this context, bonds are dissembled into successive encounters, identities into successively worn masks, life-story into a series of episodes whose sole lasting importance is their equally ephemeric memory. Betting is now the rule where certainty was once sought, while taking risks replaces the stubborn pursuit of goals. In such World identities are thought just as a change of costume can be adopted and discarded in a short-time. The horror of the new situation is that all diligent efforts of building identity may prove to be in vain; the allurement of the new situation, on the other hand, lies in the fact of not being bound by past trials, of never being irrevocably defeated, always keeping the options open. Yüklə 3,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|