82
ətrafında Qaraqoyunlu dövlətinin dayağı olan və hökmdar ailəsi ilə qohumlaşmış
Baharlu tayfası yurd salmışdı” [Nəcəcfli, 2000:11].
H. R. Römer araşdırmalarından aydın olur ki, Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu
tayfalarının mənşəyi və Azərbaycanda məskunlaşması ilə bağlı məsələlər alman
tarixşünaslığında müəyyən mənada öz əksini tapmışdır. H. R. Römer öz əsərində bu
tayfaların Oğuz mənşəli olmasını qeyd etsə də, heç bir əsas olmadan Qaraqoyun-
luların və Ağqoyunluların yaratmış olduğu dövlətləri İran dövləti kimi təqdim edir.
Düzdür, Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövlətlərinin sərhədləri İranın əksər ərazilərini
əhatə etmişdi. Lakin bu dövlət Azərbaycanda yaranmış və Təbriz paytaxt şəhəri
olmuşdur. Azərbaycan Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövlətləri XV əsrdə Yaxın və
Orta Şərqin ən güclü imperiyaları kimi İranı əksər ərazilərini öz sərhədləri daxildə
birləşdirsə də, onların İran dövləti kimi təqdim olunması elmi cəhətdən əsassızdır.
Ədəbiyyat
1.
Ahmet Toksoy. “Kitab-i Diyarbekriyye’de bayındırlılar. (Kara Yuluk Osman bey’e
kadar)”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and
History of Turkish or Turkic. Volume 3/4 Summer 2008 12s (806 -817)
2.
Azərbaycan tarixi, Yeddi cilddə, III cild. Bakı, 2007. 561 s.
3.
Barbara von Palombini. Bündniswerben abendländischer Mächte um Persien: 1453 –
1600. Wiesbaden 1968, 153 s
4.
Bilal Dedeyev. “Azerbaycan - Osmanli ekonomik ilişkileri (1450
‐1520)”. Journal of
Qafqaz University. Number 18, 2006, s. 105 -112.
5.
H. R. Roemer. “Persien auf dem Weg in die Neuzeit. Iranische Geschichte von 1350
-1750”. Beirut, 2003, 525 s.
6.
https://www. uni-goettingen. de/de/349075. html
7.
Mehmet Şeker. Anadolu'nun türkleşmesi ve islamlaşmasi
sürecinde Maraş bölgesi ve
bölgeye yerleşen türk boylari. Kahramanmaraş sempozyumu. 2009, s. 437 -450.
8.
Remzi Kiliç. Fatih devri (1451-1481) Osmanli-Akkoyunlu ilişkileri. Sosyal Bilimler
Enstitüsü Dergisi Sayı : 14 Yıl : 2003/1, s. 95-118.
9.
Tofiq Nəcəcfli. Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövlətlərinin tarixi müasir türk
tarixşünasliğinda. Bakı, 2000. 197 s.
Summary
QARAQOYUNLU VƏ AĞQOYUNLU TAYFALARININ ETNİK KİMLİYİ
MƏSƏLƏSİ ALMAN TARİXŞÜNASLIĞINDA
Qaragoyunlu and Aggoyunlu tribes which were one of the Turkish tribes also
participated in formation of Azerbaijani nation. The origin of these tribes, their participation
in development and their role in enrichment of Azerbaijani culture and generally issues
connected with their presence in the processes occurred in Western and South-western Asia
are still rouse scientific interest.
The ethnic origin of above mentioned tribes also attracted the attention of some
European researchers. From this point the works of H. R. Romer, G. Dorferin, B. fon
Palombin, V. Hins, V. Popper, R. fon. Shtrommer are deserving attention. In his work
“Persians in a way of new period. The History of Iran between 1350-1750” the German
84
KİMLİK VE KÜLTÜR DEĞİŞİMİ BAĞLAMINDA TANZİMAT DÖNEMİ
(1839-1876)
Erol Çiydem
1.
Araştırmanın Konusu ve Problemi
Türk modernleşme tarihinin milat noktası olarak gösterilen Tanzimat Dö-
nemi’nde Osmanlı toplumundaki kimlik ve kültürel yapının değişimi çalışmanın
konusunu oluşturmaktadır. Tanzimat dönemi hakkında şimdiye kadar birçok tartış-
ma yapılmış ve birtakım çalışmalar ortaya konmuştur (Karpat, 2005; Akyıldız, 1993;
Berkes, 1981; Davison, 1963/2005; Engelhardt, 2010; İnalcık ve Seyitdanlıoğlu
(Ed.), 2011; Kaynar, 1985; Kurdakul, 1997; Komisyon, 1999; 2000 Okumuş, 1999;
Shaw S. J. ve Shaw E. K., 1976/2010 vb.). Ancak bu çalışmaların birçoğunda, sadece
Tanzimat dönemine yoğunlaşılmadığı gibi, Tanzimat dönemindeki kimlik ve kültür
değişimi üzerine yönelik bulgulara da yeterince yer verilmiş değildir. Tanzimat dö-
neminde kültür ve kimlik yapılarında meydana gelen değişim, Cumhuriyete giden
yolu ve Türkiye Cumhuriyeti’ndeki toplumsal yapıyı analiz etmemizde temel ola-
caktır.
2.
Çalışmanın Amacı
Tanzimat döneminin Osmanlı toplumunun kimlik ve kültürel yapısı üzerin-
deki etkilerini ortaya koymaktır. Bu amaç altında;
1-Osmanlı toplumundaki kimlik yapısının dönüşümü açısından Tanzimat
Fermanı’nın önemi nedir?
2-Osmanlı toplumundaki kültürel yapının dönüşümü açısından Tanzimat
Fermanı’nın önemi nedir?
sorularına da cevap aranmıştır.
3.
Yöntem
Araştırma tarama modelinde olup nitel araştırma yöntemlerinden doküman
incelemesi ile birlikte analitik yöntem kullanılmıştır.
4.
“Kimlik” Yapısının Dönüşümü Açısından Tanzimat Dönemi
Modern devletin en önemli özelliklerinden birisi egemenliği altındaki toprak
parçası üzerinde bulunan vatandaşlarının ortak kimliğini tanımlamasıdır. Bu ta-
nımlama bir zorunluluktur. Milliyetçilik akımının etkisi devletleri böyle bir yola
sevk etmiştir. Modern dönem ulus-devletlerin çağıdır. Eisenstadt (2007) “Modern-
leşme Başkaldırı ve Değişim” adlı eserinde, bütün toplumlarda var olan farklı grup-
lar ve toplumsal sınıflar arasındaki çıkar çatışmalarının bütün toplumlarda olduğunu
dile getirmiştir. Ancak bu çatışmaların merkezileştirilme, potansiyel olarak karşıt
olan gruplaşmaları birleştirme, bunların tüm topluma yayılmış olan organizasyon-
larından, toplumsal ve siyasi kimlik sembollerinden faydalanmanın sadece modern
toplumlara özgü olduğunu eklemiştir (42).
Herhangi bir bilimsel tanımı olmamasına rağmen, XIX. yüzyılda Milliyetçilik
denen kuram hızla yayılmaya başlamıştır. 1789 Fransız İhtilali sonrası Napolyon
savaşları milliyetçilik denen şeyin tüm Avrupa’ya yayılmasına sebep olmuştur. An-
cak milliyetçilik iki yönlü işlev görmeye başlamıştır. Bir taraftan feodal yapılara,