XəZƏr universiteti erciyes universiteti

271 
 
Аспект-Пресс, 2003. - С. 8-29 
4. Гидденс, Э. Социология / Э. Гидденс. —М : Едиториал УРСС, 1999. 704 с.  
5. Глобализация и мультикультурализм / под ред. Н. С. Кирабаева. -М. : Изд-во РУДН, 
2005. 332 с.  
5.  Тульский,  М.  Мусульмане  в  Германии  Электронный  ресурс.  /  М.  Туль-,  ский  // 
Портал  CREDO  NEW.  Режим  доступа:  http://www.  portalcredo.  ru/site/print. 
php?act=#esh&id==107.  
6. Хабермас, Ю. Демократия. Разум. Нравственность. Московские лекции и интервью 
/ Ю. Хабермас. — М. : АО «KAMI» : Изд. центр ACADEMIA, 1995. -248 с.  
7.  Хабермас,  Ю.  Философский дискурс  о  модерне  /  Ю.  Хабермас.  —  М.  :  Весь  мир, 
2003. 416 с.  
8.  Хантингтон,  С.  Кто  мы?  Вызовы  американской  национальной  идентичности  /  С. 
Хантингтон. М. : АСТ : Транзит-книга, 2004. - 637 с.  
9. Хантингтон, С. Столкновение цивилизаций? / С. Хантингтон. — М. : АСТ : Мидгард, 
2007. 576 с.  
 
 
МНОГОНАЦИОНАЛЬНОСТЬ В СОВРЕМЕННОМ ОБЩЕСТВЕ. 
ИДЕНТИЧНОСТЬ И МНОГОНАЦИОНАЛЬНОСТЬ. 
 
Адалят Абдиева 
 
Ключевые  слова:  общество,  глобализация,  многонациональность, 
идентичность.  
The process of globalization, occuring in the modern world brings the necessity of the 
accurate  definition  about  the  influence  of  globalization  on  national-cultural  identity.  It  is 
common  knowledge  that  the  processes  of  globalization  undermine  historical  long-term 
traditions,  bring  corrections  to  national-cultural  originaliity.  Moreover,  the  internal 
transfomation of the society arises from the influence of globalization, accomponing by the 
identity crisis and it again comes back with the question «Who we are?». Majority spheres 
of national-cultural identity prones to antipathy, on the one hand it is demanded the society 
to  be  integrated  to  the  world  economic  area,  the  orientation  to  international  standarts  and 
values, on the other hand it sharpens the people's national self-consiousness.  
National  diversity,  religion  and  language  structure  of  the  population,  centuries-old 
experience  of  cultural  interaction,  traditions  of  all  peoples  living  in  the  Republic  of 
Azerbaijan, high degree of participating institutions of civil societies in the implentation of 
state  national  policy  determine  the  pecularities  of  modern  ethno-cultural  development  of 
Azerbaijan peoples. Today the strength of civil identity with ethno-cultural diversity becomes 
the prime advantage, defining the future position and status of Azerbaijan.  
Keywords: society, globalization, multiculturalism, identity 
 
 
 

---

272 
 
Müasir cəmiyyətdə çoxmillətlilik. İdentiklik və çoxmillətlilik.  
 
XÜLASƏ 
 
Ə.  Abdiyevanın  məqaləsində  qloballaşan  dunyada  milli  identiklik  və  mədəni 
əlaqələrin  dəyişilməsi  ilə  bağlı  yeni  millatlərarası  münasibətlər  araşdırılir.  Müəllif  multi-
kultur cəmiyyətlərin müxtəlif modellərini təhlil edərək onların içərisində daha mükkəmməl 
olan bir modelin seçilməsinin zəruriliyini irəli sürür. Mədəni identikliyin şəxsiyyətlə bağlı 
olması ideyası müdafiyə olunur.  
Açar sözlər: cəmiyyət, qloballaşma, çoxmillətlilik, identiklik.  
 
 
 
 
                             
 
 

---

273 
 
ESTETİKADA FACİƏVİLİK PROBLEMİ 
Cabir Məmmədov 
 
İnsanların əksəriyyətinin estetika ilə faciə arasında hər hansı əlaqələrin olması 
haqqında çox ümumi, dolaşıq fikirləri var və onlar birlikdə çox az-az hallarda fəlsəfi 
predmet kimi başa düşülür. Çünki tez-tez belə məsələlər incəsənət əsərlərinə təkan 
vermək üçün çağırış rolu oynayır. Buna baxmayaraq, onları fəlsəfi məsələlərlə tam 
və  sistematik  əlaqələndirərkən,  biz  başqa  yerlərdəkindən  daha  çətin  məsələlərlə 
rastlaşa bilərik.  
Estetika  mövzularını  iki  müxtəlif  nöqteyi-nəzərdən  düşünmək  mümkündür. 
Birincisi, problemin mərkəzində incəsənətlə əlaqəsi olan və ya olmayan təcrübə və 
dəyərlər dayanır. Bu, bizim digər təcrübə və qiymətlətləndirməmizlə bağlı olduğun-
dan, estetik maraqlarımızı və təcrübələrimizi göstərmək üçün çox çətin görünə bilər. 
Çox adam gözlə gördüyü kimi qəbul etdiyi estetik cavablar hətta ən inadcıl təcrübə 
təsvirlərinin  və  ya  mənəvi  hökmün  olmadığı  yerlərdə  belə  təyinatca  subyektiv  və 
fərdidir. Devid Hume və İmmanuel Kant şikayətlənirdilər ki, bu baxış bayağılıqdır: 
zövq məsələlərinin heç biri müzakirə edilmir. Hələ biz adi uyğunluğun yaradılması 
üçün çox geniş çeşiddə qurğulardan istifadə edirik. Məsələn, biz gözəli, mənfuru və 
ya məzəlini seçirik və bu tezliklə hətta təbii dünyada musiqidə və ya arxitekturada 
ahəngin  prinsiplərini  aşkar  şəkildə  nümayiş  etdirmə  düşüncəsi  yaradır  (İntibah 
dövründə də bayağılıq olduğu görünür). Burada estetika ilə heç vəchlə məhdudlaş-
mayan bəzi ümumi  fəlsəfi suallar var: Bunlardan biri hökm verərkən haqq qazan-
dırmağı və ya aşkar etməyi ümumi yollarla etməkdir. Digəri isə duyğulara əsasla-
naraq bilavasitə digərinə nəzərən ölçməkdir. Beləliklə, məlum olur ki, biz fəlsəfədə 
estetikanın müzakirələrini başqa müzakirələrdən ayırmağa cəhd etmirik. Bunun baş 
verməsi yalnız danışılan estetik müzakirənin qeyri-dəqiqliyinin real təhlükəsi deyil, 
həm də incəsənətin estetikasında və fəlsəfəsində anlamaları başqa yerdə qəbul edilən 
doktrinalara meydan oxuya biləcəyini lazımi qədər qiymətləndirməməyin müvafiq 
risk dərəcəsidir.  
İkinci nöqteyi-nəzər incəsənətdə xüsusilə mühüm məsələlərlə məşğul olmaq-
dır.  Belə  ki,  fəlsəfənin  incəsənət  haqqında  ümumi  mövzuları  estetikanın  ümumi 
mövzuları  ilə  qismən  üst-üstə  düşən  müzakirələrinin  iki  bölümü  ilə  qarışdırıl-
mamalıdır. Biz təbiət və insan dünyasında əşyaların çox geniş diapazonuna estetik 
cavab verə bilərik ki, o incəsənət əsərləri deyil və bütün bu sualların mənası yoxdur 
və incəsənətin başa düşülməsini bizim estetik cavablarımız tapmacalarla sərhədləyə 
bilər.  
Nitşenin fəlsəfəsi və “faciə”. Nitşenin ilk və ən məşhur kitabı olan “Faciənin 
doğuluşu” bir anda sensasiya  və qalmaqal oldu. Emosional mübahisədən kənarda 
(kitab  ona  təxminən  karyerası  bahasına  başa  gəlib)  onun  ilkin  təsirinin  nə  qədər 
olması  Nitşedə  heç  vaxt  bilinmir.  Belə  düşünmək  olar  ki,  o,  1872-ci  ildə  çox 
cəlbedici debüt etməmişdisə, bu, onun sonrakı pis şöhrətindən zövq almadığına görə 
idi. Bəlkə də Nitşenin sonrakı yazılarında, qəti yenilikçi təbiətdə təqdim etdiyi baxış-

---