Xi. YÜZyilda tao-klarceti BÖlgesinde tüRK

718                                                                       

 

 

    Ömer SUBAŞI 

 

Turkish Studies

 

International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 

Volume 8/5 Spring 2013 

yeniden Gürcülere karĢı harekete geçerek Samsvlide ovasına girmesinin ardından bunu haber olan 

Kral  Giorgi  de  ordusu  ile  oraya  geldi.  Ġki  ordu  yine  Phartzkhis‟de  karĢılaĢtılar  ancak  yapılan 

savaĢta yine Kral Giorgi, Savtegin‟i yenilgiye uğratarak geri çekilmek zorunda bıraktı. Kral ise Tao 

bölgesinde  bulunan  Bana  Kalesi‟ne  gitti.  Bu  sırada  Savtegin„in  Gürcü  Kralına  yeniden  mağlup 

olması Oltu, Erzurum ve Kars Ģehirleri ile havalisinin Bizans‟ın doğu sınır kumandanı Grigol‟un 

eline geçmesine neden oldu ve Grigol bu topraklarda bir Düklük kurduktan sonra Bana‟ya giderek 

Krala tabiliğini bildirdi bundan sonra Kral, Kars ve çevresini ġavĢat aznavurlarına bıraktı. 

74

 

MelikĢah  meseleye  bir  son  vermek  niyetiyle  1080‟  de  gönderdiği  büyük  kumandalardan 

Ahmed,  Erran‟a  geldi.  Kuvvetli  bir  emir  ve  korkunç  bir  cenkçi  olan  Ahmed,  Gürcülerin  “Didi 

Turkoba” (Büyük  Türk  Fehti-Büyük  Türk  Akınları  ve  YerleĢmeleri-)  dedikleri akınları  baĢlattı.

75

  

Ardından, Kars‟ı kuĢatıp kesin olarak zapt ettikten sonra Erzurum‟u Oltu‟yu ve Grigol‟a tabi diğer 

kasaba  ve  Ģehirleri  iĢgal  ederek  bölgede  Hristiyan  hâkimiyetine  son  verdi.  Ardından  komutası 

altındaki büyük bir kuvvetle  bu sırada Koeul‟in dıĢında bulunan krala, ani bir hücumla saldırdı ve 

kralı  Koeul‟de  (Kuel-Qveli-Tyrokastron)  ağır  bir  bozguna  uğrattıktan  sonra  kaçmağa  mecbur 

ederek bir çok askerini öldürüp bölgeyi kesin olarak geri aldı.

76

 Ahmed fütuhata devam ettiği sırada 

Gürcülerden  memnun  olmayan  Hristiyanlar  da  onunla  birlik  idiler.  Gürcü  Kralı  bir  kere  daha 

bozguna uğratılarak hazinesi, silahları, otağı, kıymetli eĢyaları zapt olundu. Acara‟ya çekilen kral 

oradan  Abhazia‟ya  kaçmağa  mecbur  kaldı.  Ahmed,  yanında  Gürcistan  seferi  sırasında elde  ettiği 

zengin  ganimetlerle  Erran‟a  dönerken  Türkmenlerden  Ebu  Yakub  ve  Ġsa  Böri  ile  karĢılaĢtı  ve 

onları,  yüklü  oldukları  büyük  miktardaki  altın  ve  serveti  gösterip,  Kralın  yenildiğini  ve  Bizans 

ülkesine gitmek  yerine ıssız  ve zengin hazineler ile dolu Gürcistan ülkesine gitmeleri konusunda 

teĢvik  etti.  Emirler,  hemen  yollarını  değiĢtirerek  S.  Jean  yortusu  günü  24  Haziran  300-1080  de 

hızla  Gürcistan  içlerine  kadar  yayıldılar  ardından  bu  iki  kumandan  Karadeniz‟e  kadar  her  tarafı 

istila ettiler. Asis-Fori bölgesi,

77

 Klarceti, deniz kıyısına kadar ġavĢat, Ardanuç, Acara, Samtskhe, 

Karthli,  ve  Kutayis  havalisini  tamamen  iĢgal  ile  maiyetlerindeki  boyları  buralara  yaydılar  ve  bu 

bölgeler  Türkler  ile  doldu.  Türk  kuvvetleri  bir  gün  içerisinde  Kutayis,  Ardanuç  ve  Klarceti 

bölgesindeki  bütün  manastırları  yağmaladıktan  sonra  kıĢa  kadar  buralarda  kalarak  mağara  ve 

ormanlarda saklanan bölge halkını öldürdüler. 1080 yılında yaptıkları bu ilk büyük seferden sonra 

kıĢı  Mokan‟da  geçiren  Türkler  bahar  yaklaĢınca  yeni  kuvvetlerle  tekrar  Gürcistan‟a  girdiler  ve 

Çoruh Nehrinin kaynaklarını ve Trabzon‟a kadar bütün sahil bölgesini ele geçirdiler.

78

Türk akınları 

ile iyice köĢeye sıkıĢan ve bir kurtuluĢ yolu arayan Kral, soylulara danıĢtıktan sonra MelikĢah‟ın 

yanına gitmeye karar verdi ve 1088‟de Ġsfahan‟a Sultanın yanına gitti. MelikĢah, Kaheti ve Hereti 

karĢılığında Gürcü kralı yıllık vergiye mecbur etti ve böylece Türk-Gürcü barıĢı tesis edilmiĢ oldu. 

1080-1088 yılları arasında Kartli ve Tao-Klarceti bölgesinde yaĢanan olaylar tamamen Kralın nasıl 

bir güç ile karĢı karĢıya olduğunun farkına varamamasından dolayı meydana gelmiĢti. Saltanatının 

                                                 

74

  The  Georgian  Chronicle  The  Period  of  Giorgi  Lasha,  text    edit.:    S.Qaukhchishvili,  Trans.:  Katharine  Vivian, 

Amsterdam  1991,  p.1,2;  Kafesoğlu,  A.g.e.,  s.107;  Erdoğan  Merçil,  Selçuklular-Makaleler,  -Emir  Savtegin-  Ġstanbul 

2011, s.81;  Brosset, A.g.e., s. 306; Thomson, A.g.e., p.309; Tabakat-Nasıri, MelikĢah‟ın  Memalik-i Rum‟u ele geçirdiği 

ve  Memalik-i-Türk  ve  Rum  taraflarında  bir  çok  gaza  ve  cihat  yaptığını  bildirmektedir.  Tabakat-ı  Nasiri,  Selçuklular, 

Ter./Not.: Erkan Göksu, Tokat 2011, s.43;  

75

  Sh.  A.  Meskiha,  An  Outline  of  Georgian  History,  Tblisi  1968,  p.12;  Peter  B.  Golden,    “The  Turkic  Peoples  and 

Caucasia”  Nomands  and  their  Neighbours  in  the  Russian  Steppe,-  Turks-Khazars  and  Qipchaqs-  Variorum  2003, 

p.56,57. 

76

  Cyril  Toumanoff,  Koul-Qveli-  Koeul'in,  Constantin  Prographası‟nda  geçen  Tyrokastron  isimli  yer  olduğunu  iddia 

etmektedir. Toumanoff, A.g.e.,p.494,945. 

77

 Asis Fori bölgesi, Yukarı Tao‟daki Tortum‟un doğusunda Çoruh nehri vadisi ve Parhal Dağları yakınındaki bölge olan 

Asis‟pori  veya  Arseats‟p‟or  olarak  ta  bilir.  T.A.  Sinclair,    Eastern  Türkey:  An  Architectural    And  Archaeolgical 

Survey C.II, Londra  1989, p.32. 

78

  Brosset,  A.g.e.,    s.306,307;    The  Georgian  Chronicle  The  Period  of  Giorgi  Lasha,  p.2,3;  Lordkiphanizde,  A.g.e., 

p.76;Vryonis,  A.g.e.,  p.283;  Kırzıoğlu,  Kıpçaklar,  s.79,80;  Nikoloz  BerdzeniĢvili  -Simon  CanaĢia  [Ġvane  CavahiĢvili], 

Gürcistan Tarihi,  Çev.: Hayri Hayrioğlu, Sorun Yay., Ġstanbul 2000, s.136. 

---