Xufyona iqtisodiy faoliyatni minimallashtirish yo'llari. Reja

Yashirin iqtisodiyotni bartaraf etish yo‘llari
Bu masalada rivojlangan davlatlarning bosib o‘tgan yo‘llari chuqur tahlil qilinib, o‘zimizga mos bo‘lgan yo‘nalishlarga tayanib, bosqichma-bosqich amalga oshirish lozim deb o‘ylayman.
Ko‘plab rivojlangan mamlakatlarda yashirin iqtisodiyotning ulushi va ta'sirini minimal darajada kamaytirishga erishilgan. Bu esa oddiy aholi turmush darajasi yuqori darajada bo‘lishiga zamin yaratgan.
Avvalo, yashirin iqtisodiyot bilan shug‘ullanadigan tadbirkorlarni asta-sekinlik bilan qonuniy belgilangan tartibda ishlashga o‘rgatishimiz lozim bo‘ladi.
Tadbirkorlik faoliyati bilan noqonuniy shug‘ullangan va o‘z daromadlarini yashirgan barcha tadbirkorlik sub'yektlariga amnistiya qo‘llash, ya'ni belgilangan amnistiya muddati ichida tadbirkorlar o‘z daromadlarini hech qanday to‘siqsiz va ortiqcha tekshiruvlarsiz qayd etib, legallashtirishlari hamda faoliyatlarini davom ettirishlari uchun qonuniy choralar ko‘rish maqsadga muvofiq.
O‘zbekistonda valuta qora bozorini yo‘q qilish uchun noqonuniy valuta qora bozorlarini qonuniylashtirgan holda belgilangan intervallar doirasida bozor narxlarida savdo qiluvchi valuta ayirboshlash shoxobchalarini tashkil qilish darkor. Naqd xorijiy valutani bemalol rasmiy soliq to‘lab faoliyat yuritadigan xususiy shoxobchalarda almashtirish imkonini berish kerak. Shundan so‘ng yashirin savdo qilayotgan valuta sotuvchilarni qattiq jazolash lozim.
Davlat tomonidan naqd pulsiz savdo qilayotgan tadbirkorlarga imtiyoz preferensiyalar berish orqali qo‘llab-quvvatlash mamlakatimiz iqtisodiyoti barqarorligini yanada ta'minlashda muhim ahamiyat kasb etadi.
Masalan, rivojlangan davlatlarda bugungi kunga kelib naqd pul muomalasi maksimal darajada qisqartirilgan, barcha pul aylanishi bank orqali amalga oshirilishi davlat iqtisodiyotining rivojlanishiga olib kelishi hech kimga sir emas.
Yashirin iqtisodiyotga qarshi kurashishning huquqiy asoslari
Mamlakatimizda keyingi ikki yil davomida yashirin iqtisodiyotning ta'sirini kamaytirish bo‘yicha bir qancha ishlar olib borildi, masalan 2017 yilda “Korrupsiyaga qarshi kurashish to‘g‘risida”gi, 2018 yilda esa “Birlashgan Millatlar Tashkilotining Korrupsiyaga qarshi konvensiyasiga O‘zbekiston Respublikasining qo‘shilishi to‘g‘risida”gi qonunlar qabul qilindi.
Shuningdek, korrupsiyaga qarshi samarali kurashish maqsadida joriy yilda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisida Korrupsiyaga qarshi kurash va sud huquq masalalari qo‘mitasi tashkil etildi. Uning asosiy vazifalaridan biri barcha qonun va qonunosti hujjatlarida korrupsiya alomatlari mavjud bo‘lgan normalarni aniqlash va bartaraf etishdir.
2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini beshta ustuvor yo‘nalish bo‘yicha Strategiyasini “Faol investitsiyalar va ijtimoiy rivojlanish yili”da amalga oshirishga oid Davlat dasturida xam “yashirin iqtisodiyot”ning omillarini sohalar va tarmoqlar kesimida tahlil qilib, uni kamaytirish yuzasidan chora-tadbirlar dasturini tasdiqlash ko‘zda tutilgan. Unda:
iqtisodiy faoliyatni legallashtirish yuzasidan qo‘shimcha choralarni aniqlash;
soliq yukini kamaytirish va soliq ma'murchiligini takomillashtirish;
import qilingan tovarlarning hisobotlarini elektron tarzda shakllanishini ta'minlash;
naqd pulsiz hisob-kitobni rag‘batlantirish mexanizmini ishlab chiqish;
ayrim tovarlar uchun identifikatsiya markirovka qilishning yagona tizimini joriy etish va soliq organlari tomonidan mahsulotni hisobga olishning elektron bazasini yaratish;
elektron tijorat faoliyatini qonuniylashtirish va nazorat qilish mexanizmini joriy etish;
ko‘chmas mulk obektlari va avtotransport vositalari oldi-sotdisi va boshqa yirik miqdordagi bitimlar bo‘yicha hisob-kitoblarni bank orqali amalga oshirish uchun qulay sharoit yaratish;
tadbirkorlar faoliyatiga davlat idoralari tomonidan noqonuniy aralashuvlar faktlariga qat'iy yo‘l qo‘ymaslik;
davlat organlari ishida shaffoflik va ochiqlikni ta'minlash borasida bajarilishi lozim bo‘lgan ishlar mujassamlashgan.
Shuningdek, valuta bozorini yanada erkinlashtirish, ya'ni valuta ayirboshlashdagi va sotishdagi asossiz cheklovlarni bartaraf etish, jumladan jismoniy shaxslarga naqd valutani sotish, investitsiya olib kirgan shaxslar uchun valuta repatriatsiyasini to‘liq joriy etish va valuta ayirboshlashni qonuniylashtirish kabi choralarni ko‘rish nazarda tutilmoqda.
Shu bilan birga “Raqamli O‘zbekiston-2030” “yo‘l xaritasi” tasdiqlanishi nazarda tutilgan. Unda davlat xizmatlarini ko‘rsatish, davlat boshqaruvi, iqtisodiyotning barcha tarmoqlari, xizmat ko‘rsatish sohalarida raqamli transformatsiya qilish ko‘zda tutiladi. Biznes xarajatlari va ma'muriy yuklamani kamaytirish maqsadida ma'muriy tartib-taomillarni raqamlashtirish, barcha ma'muriy tartib-taomillarni xatlovdan o‘tkazib, yagona hujjatda jamlash hamda alohida qabul qilingan reglament va qarorlarni bekor qilish ko‘zda tutiladi.