Xufyona iqtisodiy faoliyatni minimallashtirish yo'llari. Reja

Yashirin iqtisodiyotning o‘zi nima?
Yashirin iqtisodiyot bu iqtisodiy faoliyatni jamiyatdan yashirish va davlat tomonidan nazorat hamda hisoboti yuritilishi olib borilmasligini, shu bilan birga iqtisodiyotning kuzatib bo‘lmas va norasmiy qismidir.
Oddiy qilib aytadigan bo‘lsak, yashirin iqtisodiyot mavjud qonun va jamiyat qoidalarini chetlab o‘tuvchi jamiyatdagi fuqarolarning iqtisodiy aloqalari desak ham bo‘ladi.
Xo‘sh, yashirin iqtisodiyot qayerdan paydo bo‘ladi va qachon rivojlanadi?
U avvalo, jamiyatda iqtisodiy faoliyatni keng jamoatchilikdan yashirish uchun qulay bo‘lgan taqdirda va bunga sharoit mavjudligida paydo bo‘ladi.
Yashirin iqtisodiyotning rivojlanishiga quyidagilar sabab bo‘ladi:
soliqlarning oshirilishi;
turli xil litsenziya, sertifikat va ruxsatnomalar olinishida ko‘zda tutilmagan xarajatlarning mavjudligi;
xomashyo mahsulotlari yetkazib berilishida tegishli hujjatlarni rasmiylashtirishdagi qiyinchiliklar.
Yashirin iqtisodiyotda valuta qora bozorining o‘rni juda katta hisoblanadi. Bizning mamlakatda ham eng yirik naqd pul aylanmalari xorijiy valuta bo‘lmish AQSh dollarida amalga oshiriladi (noqonuniy yirik bitimlar, uy-joy, avtomobil oldi-sotdisi va boshqa ko‘plab tovarlar oldi-sotdisi yig‘indisi).
Bankdan tashqari aylanayotgan ushbu xorijiy valutaning milliy valutamiz so‘mga nisbatan yetkazayotgan bevosita zarari oxir-oqibat so‘mimizning qadrsizlanishiga o‘zining bilvosita ta'sirini ko‘rsatmoqda. Aksariyat mahsulotlarning chetdan naqd pulga sotib olib keltirilishi yoki xufyona bitimlar tufayli mahsulotlarning mamlakatimizga olib kirib sotilishi ko‘p jihatdan soliqdan yashirgan holda foyda ko‘rib ishlayotgan tadbirkorlar va ularni qo‘llab-quvvatlab turgan boshqa shaxslarga qo‘l kelmoqda.
Asosiysi, o‘z tadbirkorligi yoki ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning realizatsiya qilinishiga, raqobatbardosh mahsulotlarning ishlab chiqilishiga misli ko‘rilmagan darajada ziyon yetadi.
Oddiy tushuntiradigan bo‘lsak, masalan tekstil fabrikasida tayyor holda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning tannarxi xufyona ishlab chiqarilgan mahsulotnikidan yuqori bo‘lishi tabiiy, sababi, fabrika xodimlarga ish haqi, ishlab chiqarishdagi asosiy vositalar amortizatsiyasi va shunga o‘xshash xarajatlarni qoplashi zarur. Bular esa mahsulot tannarxida o‘z aksini topadi.
Yashirin sexda ishlab chiqarilgan mahsulotning tannarxida bu xarajatlar yo‘qligi sababli, bozorda fabrika mahsulotining sotilishida qiyinchiliklar olib keladi.