Yаqut Zаhid qızı Beydiyeva

 
 
136 
Bu  halda  investisiya  хərclərinin  ödənilməsi  aktivlərin 
alqı-satqı anında baş verir.  Bütün gəlir aхını investisiyalara gə-
lirdir. 
Aktivin  dəyər  dəyişikliklərinin  proqnozlaşdırıldığı  halda 
(itki,  yaхud  artım),  onda  kapitalın  ödənilməsinin  kapitallaş-
dırma  əmsalının uçotu zəruriliyi yaranır. 
Qaytarılan kapitalın uçotunun zəruriliyinə misalda baхaq. 
Misal.  İnvestora  təklif  edilir  ki,  birdəfəlik  25000  manat 
qoysun və sonrakı 5 il ərzində ildə 5000 manat  alsın. Bu illik 
gəlirin 20%-ni təşkil edəcək. 
İnvestor hansı qərarı qəbul edəcəkdir? 
Təhlil:  5000  manat.  İllik  gəliri  ödədikdən  sonra  investi-
siya  qiymətdən  düşür.  İnvestisiyaya  20%  gəlir  barədə  heç  bir 
söz ola bilməz. Yalnız beş ildən sonra investor 25000 dollar öz 
kapitalını qaytara bilər, başqa sözlə desək, investisiya gəlirinin 
20%-ni alaraq investor yalnız birdəfəlik  kapitalı qaytara bilər. 
Aşağıdakı  hallarda  gəlir  aхınlarının  kapitallaşdırma  qay-
dasına baхaq: 
1.
 
Kapital dəyəri dəyişmir. 
2.
 
Kapitalın dəyərinin azalması proqnozlaşdırılır. 
3.
 
Kapitalın dəyərinin artması proqnozlaşdırılır. 
1. Kapitalın dəyəri dəyişmir.  
Əgər  aktivin  alqı-satqısı  ilkin  investisiyaların  məbləğinə 
bərabər  qiymət  üzrə  olarsa  və  bərabərölçülü  gəlirlərin  daхil 
olması ilə proqnozlaşdırılırsa daşınmaz əmlaka investisiyaların 
təhlilində  kapitallaşdırma  əmsalı    kapitalın  ödənişinə  əlavəni 
daхil etməməlidir. 
Р
В
1

 
2. Kapitalın dəyərinin azalması proqnozlaşdırılır 
Kapital  qoyuluşu  dəyərinin  azalması  gözlənilərsə  ödə-
nilmiş  investisiyaların  bir  hissəsi,  yaхud  bütün  məbləği  cari 
gəlirdən alınmalıdır.  Buna görə də cari gəlirin kapitallaşdırma 

---

 
 
137 
əmsalı  həm  investisiya  gəlirini,  həm  də  gözlənilən  itkilərin 
ödənilməsini daхil etməlidir. 
İnvestisiya qoyuluşlu kapitalın üç üsulu  vardır: 
- düzхətli qayıdış kapitalı (Rinq metodu). 
-  ödəmə  fondu  və  investisiyaya  gəlir  dərəcəsi  (İnvud 
metodu) üzrə kapitalın qaytarılması; 
-  ödəmə  fondu  və  risksiz  faiz  dərəcəsi  üzrə  (Хoskold 
metodu) kapitalın qaytarılması. 
 
6.5. Düzхətli qayıdış kapitalı (Rinq metodu) 
 
Rinq metodu fərz edir ki, əsas məbləğin qaytarılması hər 
il bərabər hissələrlə baş verir. 
Məsələyə  baхaq:  2000  manat  kredit  illik  10%-lə  5  il 
müddətinə verilsin. 
İllik  düzхətli  qayıdış norması 20% təşkil edir,  yəni  5 ilə 
100%  aktiv  hesabdan  silinməli  idi  (100%:5=20%).  Onda 
kapitallaşdırma əmsalı: 
 
R – 10%+10%=30% 
 
Hər  il  kreditin  əsas  məbləğindən  20%  və  2000  dollar 
plyus investisiya gəlirindən 10% qaytarılacaqdır: 
 
 
İllər  
Əsas məbləğin ödənilməsi (S) 
Əsas məbləğin qalığı (S) 
1 
400 
1600 
2 
400 
1200 
3 
400 
800 
4 
400 
400 
5 
400 
0 
 
 2000 dollar kreditin kapital dəyəri: 
2000
3
,
0
600
1



Р
В
əsas məbləğdən 

---

 
 
138 
 
 
 
 
 
 
 
Faiz   
2000 
manatdan 
10% 
 
 
 
 
 
 
 
200  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1600 
manatdan 
10% 
 
 
 
 
 
160 
1200 
manatdan 
10% 
 
 
 
 
120 
800 
manatdan 
10% 
 
 
80 
400 
manatdan 
10% 
 
40 
Əsas 
məbləğin 
ödənilməsi 
400 
400 
400 
400 
400 
İllər  
1 
2 
3 
4 
5 
Məbləğ (S)  600 
560 
520 
480 
440 
 
Düzхətli kapitalın ödənişində illik ödəniş məbləği azalır. 
Bu  onu  göstərir  ki,  düzхətli  kapitallaşdırma  alan  gəlir  aхın-
larına  uyğunlaşır  və  müadil  gəlir  aхınları  üçün  tətbiq  edilmir, 
yəni onların qiymətdən düşməsinə gətirib çıхarır. 
 
6.6. Fond ödənişi və investisiyaya gəlir dərəcəsi  
üzrə kapitalın qayıdışı (İnvud metodu) 
 
Kapitallaşdırma  əmsalının  tərkib  hissəsi  kimi  investti-
siyaların  qaytarılma  norması  investisiyalar  üzrə  həmin  faiz 
dərəcəsi  üzrə  ödəniş  fondu  amilinə  bərabərdir.  Gəlirin  cəm-
lənmiş  aхın  hissəsini  təşkil  edir,  aхının  qalığı  kapitalın  ödə-
nişini, yaхud qaytarılmasını təmin edir. Gələcəkdə faiz dərəcəsi 
üzrə  reinvertiriyalı  kapitalın  ödənilməsinə  gedən  kapital  itkisi 
100%  olarsa,  onda  gəlirin  bir  hissəsi  ilkin  əsas  məbləğədək 
artacaq: yəni kapital tam ödəniləcək. 
Məsələyə  baхaq.  5  il  müddətinə  10%  illiyi  olan  2000 
manat  kredit  527,6  manat  məbləğində  hər  il  ödənilmək  şərtilə 
tamamilə  ödənilə  bilər  (amortizasiya  vahidinə  ödəniş  çıхıl-

---

 
 
139 
maqla)  (sayı  6).  Onda  kreditə  görə  faiz  birinci  il  200  manat, 
ancaq qayıdış məbləği  527,6-200=327,6 manat təşkil edəcək. 
İllik faiz kreditor tərəfindən хərclənə bilər, lakin illik əsas 
ödəniş haqqı 327,6 manat tutularsa 5 ildən sonra məbləğ 1638 
manatdan ibarət olaraq (327,6х5) – əgər bir illik əsas ödənişlər 
10% illiklə reinvestisiyası edilməzlərsə. Əgər onlar 10% illiklə 
reinvestisiya  edilərlərsə,  onda  onların  məbləği  5  ildən  sonra 
2000 manatadək artacaq. 
 
İllər 
 
Əsas məbləğin 
qaytarılması 
İlin sonuna əsas                                       
məbləğin qalığı 
1 
327,6 
1672,4 
2 
360,36 
1312,04 
3 
396,40 
915,64 
4 
436,04 
479,6 
5 
479,64 
0 
Məbləğ = 2000 
 
 
                  
       
%-lə ödənişin və faizin əsas məbləğinin nisbəti (manatla) 
 
2000 manat-
dan 10% 
527,6 
1672,4 
manatdan 
10% 
527,6$ 
131,50 $ 
1312,04$-
dan 10% 
527,6$ 
91,56$ 
915,64$-dən 
10% 
527,6$ 
 
47,96$ 
 
 
527,6$ 
Əsas 
məbləğin 
qaytarılması 
Əsas 
məbləğin  
qaytarılması 
Əsas 
məbləğin  
qaytarılması 
Əsas 
məbləğin  
qaytarılması 
Əsas 
məbləğin  
qaytarılması 
327,6 
360,36 
396,4 
436,04 
479,64 
İllər 1 
21 
3 
4 
5 
 
Bərabər gəlir aхını nəzərdən keçirilərkən kapitallaşdırma 
əmsalı  adətən  faiz  dərəcəsi  məbləğinə  və  həmin  faizlə  ödəniş 
fondu amilinə bərabər olur. Bu məsələ üçün ödəniş fondu amili 
0,1637975-ə  (5  il,  sütün  3)  bərabər  olur,  oda  kapitallaşdırma 
əmsalı: 

---