Yazıçı Anar haqqında payız düşüncələri (Cəmil Həsənli) Moskvada Anarın 70 illiyində çıxışından
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
İkinci məsələ ondan ibarətdir ki, məğlub tərəf həmişə intiqam hissi ilə yaşayır və bu da nəticəsi tam tərsinə ola biləcək yeni savaşın başlanmasına səbəb olur. Bununla bərabər,demək lazımdır ki,məğlubiyyət mütləq qisasa gətirib çıxarmaya da bilər,qarşılıqlı anlaşma,qarşı tərəfi başa düşmək cəhdi daha vacibdir. Avropa xalqları son iki böyük dünya müharibəsinin faciəli təcrübəsindən keçərək belə bir qarşılıqlı anlaşma,sülh və əmin-amanlıq,müəyyən sahələrdə sağlam rəqabəti istisna etməyən faydalı iqtisadi əməkdaşlıq şəraitində yaşamağı bacardılar. Ayrı-ayrı istisnalar isə(yenə da Balkanları xatirlayaq) mövcud Ümid edirəm ki,XX1 əsrdə --yeni minillikdə Asiya və Afrika qitələrinin bir çox ölkələri bu nəhəng ərazinin müxtəlif bölgələrində hələ də davam edən Üçüncü Dünya müharibəsinin acı təcrübəsindən keçərək Avropadakı tolerantlı,dözümlü birgəyaşama formalarını mənimsəyəcəklər. Və nəyahət,dövlətlərin,irq və millətlərin minillik ənənələrinə - müharibə ənənələrinə son qoyulacaq. XX əsrdə ilk dəfə kosmosa çıxan insan gələcək onilliklərdə kainatın dərinliklərinə daha çox nüfuz edəcək,bu isə Yer kürrəsi sakinlərinin qaçılmaz olaraq Qalaktikanın sirrləri və təhlükələri qarşısında birlik ,həmrəylik duyğularına,planetmizin çeşidli ölkələr koleydoskopu kimi deyil,vahid ana torpaq kimi dərk olunmasına rəvac verəcəkdir. Şüurlu varlığın hər hansı bir başqa formaları ilə rastlaşacağımız zaman,biz milli və irqi mənsubiyyətimmizdən asılı olmayaraq başqa bir sivilizasiya qarşısında həmcinsliyimizi dərk edəcəyik,bu da yad qüvvə ilə qarşıdurma zamanı hər bir xalqı birləşdirdiyi kimi,bütün bəşəriyyəti birləşdirəcəkdir.Bütün kainatda tənhalığımız sübut olunarsa,bu da bizi sonsuzluq qarşısında unikal dünyamız və onun kövrək,qısa ömrü naminə aramızdakı bütün ziddiyyətləri unutmağa məcbur etməlidir. Bu cümlələri yazarkən düşündüm ki,oxucu kosmosa dair mülahizələrimi Qafqazdakı millətlərarası problemlərin həlli yollarını axtarışdan qaçmaq cəhdi kimi, real bəlalarımızı Allahın olmasa da, « kosmik gəlmələrin» ixtiyarına buraxmaq istəyi kimi başa düşə bilər. Əslində bu belə deyil. Sadəcə olaraq əminəm ki, elmin tərəqqisi(bu isə dövrümüzdə xeyli dərəcədə kosmik kəşflərlə bağlıdır) dünyamızın sakinlərini başqa ölçülərlə yaşamağa, düşüncə tərzini dəyişməyə vadar edəcəkdir.
Lakin ağrılı məsələlərin həllində elmdən də artıq mədəniyyətə böyük ümidlər bəsləyirəm. Fantaziyam kimi qiymətləndirilsə də,mədəniyyətdən uzaq görünən bir çox məsələlərin həllində ədəbiyyatın, incəsənətin, bütövlükdə mənəviyyatın fəal rolunu görürəm. Tamamilə əminəm ki, bu istiqamətdə ədəbiyyat,müsiqi siyasətin, diplomatiyanın, hər növ silahların gördüyündən qat-qat artıq iş görə bilər. Xalqlar bir- biri ilə top atəşlərinin dilində danışmamalı, bir-birinin evinə tanklarla «qonaq» getməməli, daima partlayışlar və terror aktları qorxusu altında yaşamamalı, uşaqlıqdan qəddarlığa və zorakılığa alışmış,nifrət hissləri ilə zəhərlənmiş nəsillər yetişdirilməməlidir. Qəddarlıq, nifrət və qisasçılıq emosional hallardısa,axı insana xas olan başqa duyğular da var -dinc,xoş keçmişə nostalji hissləri,keçmişdəki dostluq ünsiyyətiylə bağlı işıqlı xatirələr, nəhayət birgə yaşanmış repressiya illəri, iqtisadi çətinliklər, azadlıqdan məhrumluq və azadlıq həsrəti,itgilərimiz barədə ümimi yaddaşımız var axı…
Sözümün sonunda kamançaya qayıdaraq nə üçün bu sözü yazımın başlığına çıxardığımı izah etmək istəyirəm. Ədəbiyyatımızın klassiki Cəlil Məmmədquluzadənin «Kamança» adlı birpərdəli pyesi var. Əsərdə XX əsrin əvvəllərində indiki qlobal miqyasda olmasa da,baş vermiş erməni-azərbaycan toqquşmalarından bəhs edilir. Dağlarda silahlı azərbaycanlılar dəstəsi…Birdən kimsə bir dağ kəndindən başqasına gedən qoca kişini görür. Sən demə, bu, ətrafda hamının tanıdığı gözəl kamança ifaçısı olan bir erməni imiş. Onu tutub gətirirlər və kimsə o saat öldürməyi təklif edir. Azərbaycanlıları qəddarlıqda ittiham etməyə tələsməyin. Mətndən məlum olur ki,dəstədəkilərin hamısının yaxınlarını, ailə üzvlərini,qohumlarını, dostlarını qarşı tərəf qətlə yetirib. Doğrudur, qoca kamançaçalanın bir günahı yoxdur,amma axı o məhv edilən azərbaycanlıların da heç bir təqsiri olmayıb. Dəstənin başçsı,bütün ailəsi məhv edilmiş sərt təbiətli adam qətl hökmünün yerinə yetirilməsində xüsusiylə israr edir. Öldürmək qərarı qəbul edilən zaman kiminsə yadına düşür ki,həmin qoca çox gözəl kamança çalandır. Qoca toydan gəldiyinə görə kamançası yanında imiş və ona ölümündən qabaq sonuncu dəfə kamança çalmaq imkanı verilir. Ölümdən yaxa qurtara bilməyəcəyini başa düşən qoca xahiş edir ki,ondan sonra kamançasını oğluna versinlər. …Və çalmağa başlayır…Kamançanın insan naləsini xatırladan kədərli səsi boş, kimsəsiz dağlara yayılıb amansızlaşmış insanların ürəklərini lərzəyə salır.Dəstənin başçısı qocaya əmr edir ki, kamançasını da götürüb rədd olub getsin. Kamança çalındıqca ötən günlər bir-bir yadına düşürmüş. Zəhmli-zabitəli dəstə başçısı savaşın olmadığı dinc zamanları,insanların bir- biriylə sevinc və kədərlərini bölüşdükləri, toylarda görüşdükləri zamanları xatırlayır,o zamanlar araya nifrətdən hasar çəkilməmişdi, qan tökülməmişdi, qəlblərdə intiqam hissi kükrəmirdi. Dərdin, həsrətin qarışığı içində qovrulan dəstə başçısı təbiətinə xas olmayan bir tərzdə- çıxıb getməsən səni də öldürəcəm, özümü də-deyir. Qarabağ bəlasının qanlı təfərrüatı barədə yeni-yeni məlumatlar aldığım zamanlar heç vaxt ümidimi itirməmişəm ki, bir gün ermənilər də, azərbaycanlılar da kamançanın səsinə, onun kədərli musiqisinə,fəryadına qulaq asacaq və bir-birinin ağrı və iztirablarını başa düşməyə qadir olacaqlar. Kamançanın kövrək naləsi bir gün mütləq topların,silahların gurultusunu batıracaq. Axı hər xalqın elə bir musiqi aləti var ki,daşa dönmüş qəlbələri belə riqqətə gətirə bilir. Bu alət kamança da ola bilər, Çexovun «Rotşild skripkası» da…
Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|