Yazıçı Anar haqqında payız düşüncələri (Cəmil Həsənli) Moskvada Anarın 70 illiyində çıxışından
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ÇİNGİZ ABDULLAYEV
- Anarın şərhi
580
yetişməsinə təminat vermir.O zaman çıxış yolu kimi mən təkliıf edirdim ki, çalışmaq lazımdır rus məktəblərində Azərbaycan dili və Azərbaycan ədəbiyyatı ciddi dərs kimi keçilsin və Azərbaycan məktəblərində də rus dili ciddi dərs kimi keçilsin. Bu məktəbləri qurtaranlar heç fərqlənməsin, hər iki dili eyni səviyyədə bilsinlər.Deyirsən rus məktəblərində «Robison Kruzo»nu oxuyurlar. Düzdür. Amma «Məlik Məmməd»dən xəbərləri yoxdur. Demək bu da kəmsavadlıqdı,tam savadlı olmaq deyil.Çingiz,özün deyirsən ki, yazıçılar uşaqlarını rus məktəblərinə vermədilər. ÇİNGİZ ABDULLAYEV: Amma Səməd Vurğunun nəvələri uce getdi rus məktəbinə,Rəsul Rzanın nəvələri uje getdi rus məktəbinə. ANAR: Rəsul Rzanın bütün nəvələri Azərbaycan məktəbinə gediblər. Bəlkə Azərbaycan dili bir də ona görə yaşadı .ki,bir neçə yazıçı nəsli azərbaycanca oxudu.Amma ziyalıların böyük qismi,alimlər,məmurlar evladlarını rusca oxutdular.Proses belə getli: onlar uşaqlarını Azərbaycan məktəbələrinə vermədikcə bu məktəblərin səviyyəsi düşdü və səviyyə düşdükcə daha çox adam uşaqlarını bu məktəblərə vermədilər. Əlbəttə,böyük bir dili bilmək lazımlır. İngilis dilini, fransız dilini…İndi bizim taleyimiz belə gətirib ki, rus dili vasitəsiylə biz tək rus ədəbiyyatını yox, dünya ədəbiyyatını da əxz eləyirik. Buna görə də şübhəsiz onu da yaxşı bilməliyik. Bir neçə kəlmə də rus dilində yazan yazıçılarımız haqqında. Burda da kerçəkliyi götürməliyik. Əlbəttə,arzu olaraq,hamımız istərdik ki,bütün yazıçılar öz ana dilində yazsın. Amma Azərbaycanda rus məktəbləri varsa və bu məktəbləri bitirənlər arasında ədəbi istedadı olan adamlar varsa, onlar təbii ki, rus dilində yazacaqlar. Və onlara bunu qadağan eləmək lazım da deyil,mümkün də deyil.Ona görə də mən rus dilində yazan yazıçılarımızı da qəbul edirəm,onların arasında mənim köhnə dostlarım da var, Çingiz cavandı, Maqsud, Rüstəm. İlk tanışlığımızdan mən onlara demişəm ki, sizi Azərbaycan yazıçısı kimi qəbul edirəm, amma Azərbaycan ədəbiyyatının magistral yolu Azərbaycan dilində yaranan ədəbiyyatdır.Sabir Rüstəmxanlı doğru dedi ki,bunların heç biri Astafyev və Rasputin kimi rus dilində yaza bilməyəcək. Heç Çingiz Aytmatov da yaza bilməyəcək.Bir var o qaynaq dil,selnən gələn dil,bir də var distilə olunmuş dil,distilə olunmuş rus dili.Mən elə hesab edirəm ki,Maqsudun,Rüstəmin yaratdıqları xarakterlər
581
Azəbaycan xarakterləridir..Hətta mən rus mətnini oxuyuram,amma onların personajlarını azərbaycanca eşidirəm.Çünki onlar Azərbaycanca danışırlar,müəllif bu danışıqları rusca ifadə edir.Mən Rüstəmə dedim ki,əsərlərinizi Azərbaycan dilinə tərcümə etdirin,özü də yaxşı keyfiyyətli tərcümə olsun,bəlkə heç tərcüməçi də göstərilməsin. Onda bu əsərlər Azərbaycan ədəbiyyatı faktı olacaqlar. Çünki Rustəmin tutaq ki, «Bir cənub şəhərində»,Maqsudun «Ondan yaxşı qardaş yox idi» povestlərində Azərbaycan xarakterləri,Bakı xarakterləri,milli kolorit var.Bu əsərlər dəqiq və yaxşı tərcümə olunsa Azərbaycan ədəbiyyatının faktı kimi ədəbiyyatımıza təsir də edə bilər.
keçərək Bağdada,Füzuli yubileyinə gedirdik.Avtobusdakı söhbətlərimizi o vaxt «Ədəbiyyat qəzeti»nin Baş redaktoru Sabir Əhmədli maqnitofon lentinə yazmış və sonra tam şəkildə qəzetdə dərc etdirmişdi.
«Mən rusca yazmağıma baxmayaraq,Vətənimə,ana dilimə bağlı insanam,ancaq bəzi siyasi terminlər,bəzi fikirlər var ki, onları türkcəmizə çevirəndə mənasını itiriir.Anarın bir kitabı çıxmışdı «Noçnıe mısli».Təbii ki,Anar ana dilini gözəl bilir,amma bu kitab rus dilində yazılmışdı.Mən Anardan soruşanda ki,niyə əsəri rus dilində yazıb,cavab verdi ki,burada elə fikirlər var ki,mən onları oxuculara daha dəqiq çatdırmaq istədim. ÇİNGİZ ABDULLAYEV. Yazıçıyla müsahibə «525-ci qəzet» 17 fevral 2001
Şəxsiyyət miqyasına görə Anar yazıçı anlamından daha böyük hadisədir. Birliyin ağır günləri idi. Ünvanımıza hədələyici məktublar gəlird., Sonuncu partya qurultayından əvvəlkini yada salıram. Artıq seçgilər mərhələsi çatmış, siyahilər hazırlanmış,çap edilmiş, ardınca avtomatik minvalla səsvermə olacaqdı, heç kim siyahiləri çək-çevir etmirdi. Birdən Anar yerindən qalxıb dedi: «Mən hesab edirəm ki,bu siyahilər kəmdir, Mərkəzi Komitənin 582
tərkibində mütləq yaşıçı Elçin və anlaşılmaz səbəblərə görə siyahiyə salınmayan Elmlər Akademiyasının prezidenti Eldar Salayev olmalıdırlar.Mən onların siyahiyə əlavə edilməsini və yenidən səsverməyə qoyulmasını, mənim isə MK tərkibindən çıxarılmağımı xahiş edirəm, çünki buna razılırıq verməmişəm». Bu görünməmiş hərəkət idi.Azərbaycan kompartiyası tarixində ilk hadisə idi ki,bülletenlər yenidən çap olunurdu… Anar xasiyyətinin daha bir nəcib cəhəti: o heç vaxt kimisə alçaltmağı özünə rəva bilməz Birgə işlədiyimiz on altı il ərzində bir dəfə də olsun amiranə tərzdə məni öz kabinetinə çağırmayıb. Öncə mütləq xəbər alıcaq: «Vaxtın varmı? Gələ bilərsənmi? Zəhmət olmasa işin qurtaranda, gəl». Mən isə oğlu yerindəyəm. Təpədən dırnağacan ziyalıdır, bununla belə cürbəcür yaramazlıqlara, xəbisliyə, yalana qarşı barışmazdır. Onun mətanəti xüsusilə Qarabağın müdafiəsi məsələsində özünü göstərdi. Qarabağlı olmasa da, bəzi qarabağlılardan daha artıq bu yurdun təəssübkeşidir. ÇİNGİZ ABDULLAYEV
İlk qaçqınlar axını… axı onlar hökumət idarələrinin qapısına üz tutmamışdılar…var- yoXunu itirmiş,əzildmiş,xəstəhal,əli uşaqlı zavallılar…onlar yalnız birbaşa Yazıçılar Birliyinə üz tutur, çünki yaşadıqları ölkənin iqtidarından əllərini üzmüşdülər. Onlar Anarın yanına gedir,Anar da saatlarla onları qəbul edirdi,hər gün, on,on beş, iyirmi biçarəni. Bacardıqlarını əsirgəmirdilər,əncam axtarırdılar,baş sındırırdıldar, pul yığırdılar,ayın-oyun toplayırdılar.Onda mən başqa Anarı görürdüm «-əgər hökumət onlara yardım göstərə bilmir ya istəmirsə,gəlin biz,yazıçılar əlimizdən gələni edək,darda qoymayaq insanları» -yana-yana deyən Anarı. Sözdən,təsginlik ürək-dirək verməkdən başqa o, praktiki işləri təşkil etməyə çalışır,kiməsə məskunlaşmaqda köməklik göstərir,kimisə işə düzəltməkdə…mənim heç ağlıma gəlməzdi ki, o,belə qətiyyətli inzibatçı ola bilər. Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|