N1(6) mart 2013
42
Maşından düşən kimi
də səsi çay boyunca dalğa-
dalğa yayılır.
- Kaz….yo…ollll!!!
Geyinib gedirəm, çatan kimi də üstümə qışqırır,
hardasan, mən burdan çıxan kimi sən də əkilirsən.
Çimməyə vaxt tapıbsan? Mən də özümü hirslənmiş
kimi göstərirəm, bəs neyləyim, sən burda olanda məni
bir yerə buraxırsan? Nədi, çayda yuyunanda xətrinə
dəyir? Qoy heç olmaya üst-başımın zəhərini yuyum.
Daha bir söz demir. Deyəsən razı da qalıb, arva-
dının yanında oturmamışam, yuyunmağa getmişəm.
Qadın bizi səsləyir, gəlin, çay için. Gedirik, qadın
stəkanlarımıza çay süzür, mənim gözlərimə baxmama-
ğa çalışır, ani baxanda da yanaqları qızarır və onun
bizi ələ verəcəyindən ehtiyatlanıram. Yaxşı ki, ayının
başı nəlbəkidən çayı üfürərək içməyə qarışıb.
Bu günlük bəsdir, ayı deyir, iki-üç gündən sonra
ikinci yığıma başlarıq. Çıxıb gedirlər, çayın
sahilində
tək qalıram.
Sarı cığırla çardağa gedib ocaq qalayır, qəhvədanı
qaynadıram. Hələ də özümə inana bilmirəm. Qadının
mənimlə kolların arasındakı talaya getməsi, təslim
olması, mənə yuxu kimi gəlir. O anları təzədən xatır-
layır, ixtiyarsız gülümsəyirəm, bədənimə həyəcandan
uçunma düşür.
***
Meşənin ortasından yol çəkirdik, ağacları qı-
rır, qol-budaqlarını təmizləyib, ağır yük maşınlarına
yükləyirdik. Mühəndisimiz institutu təzəcə bitirmiş ca-
van qız idi, gözləri dəniz suyu kimi mavi, saçları qızılı
rəngdəydi, zərif, incə qız idi. Bir dəfə dedim gedək
meşəyə, bir söz demədən razılaşdı, birlikdə ağcaqayın
ağaclarının arasıyla gedib, balaca bir təpənin arxasında
ayaq saxladıq. Qızın koftasının düymələrini açmağa
başladım, baxışlarında sonsuz heyrət ifadəsi var idi:
- Neyləyirsən? – soruşdu.
- Neylədiyimi görmürsən?
- Görürəm, - başıyla təsdiqlədi. - Niyə belə elədi-
yini bilmirəm.
- Demək, bilmirsən, - hirslənmişdim,
mənimlə
təpənin arxasına gəlir, koftasının düymələrini yarıya
kimi açıram, yalnız indi neylədiyimi soruşur. – Əvvəlcə
koftanı çıxaracağam, sonra şalvarını, sonra da şortikini.
- Niyə? - qız ciddiləşdi.
- Necə yəni niyə? Sən belədə oğlanların neyləmək
istədiklərini bilmirsən? Heç indiyə kimi səni soyundu-
ran olmayıb?
Niyə olmayıb, deyir, soyunmuşam da, soyundu-
rublar da, amma sənin bu hərəkətin azından barbar-
lıqdı. Bəs səncə mənim fikrimi soruşmaq lazım deyil?
Bəlkə heç məni soyundurmağını, səninlə sevişməyi
istəmirəm? Olmaya sən elə güman eləyirsən kim gəldi
məni meşəyə aparıb soyundura, istədiyini eləyə bilər?
Mən fahişəyəm, ya küçə qızı?
Icazəsini də soruşdum, yalvardım da, yox deyib
durdu, koftasını düymələyib məni təpənin arxasında
qoyaraq iş yerinə qayıtdı.
Dilxor oldum, utandığımdan
iş yoldaşlarımın yanına qayıda bilmirdim.
Daha qız mənə üz göstərmir, soruşduqlarıma belə
qısa, könülsüz cavab verirdi. Hətta axşamçağı, işdən
sonra çadırımızın həyətində araq içəndə belə qədəhini
mənim qədəhimlə toqquşdurmurdu. Möhkəm incimiş-
di, bir-iki dəfə barışmağa cəhd elədim, amma yaxın
buraxmadı.
Bizimlə orta yaşlı bir sürücü işləyirdi, həmişə
qaşqabaqlı olur, sərxoşluq eləyirdi. Qızı meşəyə apar-
mağımı görübmüş, məni bir tərəfə çəkdi, dedi, xətrini
çox istəyirəm, ona görə də sənə bəzi şeyləri danışaca-
ğam. Təsadüfi görüşlərdən qaç, birini sev, onunla da
ailə qur, uşaqlarının kim olduğunu bil. Deyir,
bir dəfə
qışda Moskvada bir qızla tanış oldum, gecəni onunla
ke çirtdim, səhər yuxudan oyananda gördüm divarlar -
dan çərçivələrdə şəkillər asılıb. Diqqətlə fikir ver-
dim, bunlar mənim cavanlıq şəkillərim idi, əskərilik
şəkillərim! Yanımdakı qızı da tanıdım, Olqaydı.
Sverdlovskidə əskərilikdə olurdum, orda tanış
olmuşdum, bir qızımız da oldu. Amma əskərilikdən
sonra Olqadan ayrılıb öz şəhərimizə qayıtdım. Başa
düşmədim bu şəkillər qızın otağında neyləyirdi?
Qızdan soruşdum, dedi, atamla-anamın şəkilləridi.
Atam əskəriliyini bizim şəhərdə keçirib, orda anamla
tanış olublar, mən anadan olmuşam. Sonra da atam
anamı atıb gedib. Mən instituta girəndən sonra anam
evimizi satdı, Moskva kənarından bu evi aldıq. Indi
anamla ikimiz oluruq, anam bir həftəliyə anasının ya-
nına gedib.
Dünya başıma hərləndi, qalxıb geyindim, qız niyə
belə tələsməyimin səbəbini başa düşmədi. Birdən mənə
diqqətlə baxdı, sonra da şəkillərə: “Olmaya
sən mənim
atamsan?” – qorxu içində soruşdu.
Cavab vermədən qapını çırpıb çıxdım. O gündən
sonra da özümü insan hesab eləmirəm, özümə də, bü-
tün qızlara-qadınlara da nifrət eləyirəm. Təskinliyi
araqla tapıram. Başa düş, bu hər adamın başına gələ
bilər.
Danışdıqları məni möhkəm təsirləndirdi, amma
elə də fikir vermədim. Qız məni yaxın qoymuşdu, hələ
bir uşağımız da ola və sonra da mən onunla hansısa
yolda rastlaşam.
Rüblük ädäbiyyat därgisi
43
Yenə meşədə işləyirdik, yazın ortaları idi, selləmə yaz
yağışından sonra yağışda çimmiş şam, küknar ağacları,
yamyaşıl otlar, meşə çiçəkləri üzə gülümsəyirdi. Nahar
fasiləsində ağcaqayın, şam budaqları yığıb ocaq qaladıq,
hisli qəhvədanı ocağın üstündən asdıq. Bizim meşələrin
ağacları yananda xəfif qoxuları olur,
rus meşələrinin ağac-
ları yananda isə qoxuları uzaqlara yayılır, tərkiblərində
qətran, yağ çoxdu. Xüsusi ilə də şam, küknar ağacları ya-
nanda qətran qoxusu adamın başını gicəlləndirir.
Oturmuşam ocağın kənarındakı kötüyün üstündə,
alovun dilləri hisli qəhvədanı yalayır, yuxarılara doğru
can atır. Qarışqa sürüsü sarı torpağın üzəriylə yaxınlıq-
dakı çürük kötüyə doğru tələsir.
Ocaq qalamağı, qəhvədanı qaynadıb çay dəm-
ləməyi, kabab bişirməyi, külə kartof basdırmağı hamı-
dan yaxşı bacardığım üçün qız belə işləri mənə tapşırır.
Hələ arada tərifləyir də, sən olmasan biz neylərdik.
Başımı qucaqlamışam, gözlərimi ocaqdan və qa-
rışqa sürüsündən çəkə bilmirəm, gözlərimi yumdum
və birdən yenə də çöllərmizdə oxuyan balaca çobanın
mahnısını eşitdim. Elə aydın eşidirdim, sanki yanımda
oxuyurdu:
İndi nədən,
Qəlbi didən,
Xatirəsən sən!
- Bu nə mahnıdır belə? – qızın qəfil səsindən dik-
sindim.
- Mənim xalqımın mahnısıdı.
- Kim oxuyur?
- Balaca çoban.
Başımı qaldırıb baxıram və birdən dəhşətə gəlirəm,
bu qız nə danışırdı? Doğrudanmı o da eşitmişdi balaca
çobanın mahnısını?
- Sən də eşitdin? – inamsızlıqla soruşuram.
- Hə, - təsdiq eləyir.
- Ola bilməz!
- Aydın eşitdim, yad dildə oxuyurdu.
Qıza deyirəm, sən əməlli düşün, axı o mahnını, səsi
bu torpaqlarda təkcə mən eşidə bilirəm. Qız da çaşıb
qalıb, ətrafa boylanır, bir şey başa düşə bilmir. Deyir,
mənə elə gəldi, kimsə lap yanımızda oxuyur,
sözlərini
başa düşmürdüm. Amma olduqca qüssəli mahnıydı.
Sonralar qızla bu haqda çox danışdıq, amma bir
nəticəyə gələ bilmədik, belə düşündük yəqin bizi qara
basıb, min kilometrlərlə uzaqda oxunan mahnını eyni
vaxtda ikimiz də eşidə bilməzdik. Həm də o gündən
sonra nə mən, nə də qız daha balaca çobanların
mahnılarını eşitmədik. Rus meşəsində yanan ocağın
kənarındakı kötüyün üstündə oturub qulaq asdığım
mahnı, rus torpağında eşitdiyim sonuncu mahnı oldu.
İyun ayının sonlarında, gün meşənin arxasına
əyiləndə qız yanıma gəlib dedi, gedək meşəyə. Getdik.
Iş yoldaşlarımızdan bir qədər uzaqlaşandan sonra kük-
nar kollarının yanında ayaq saxladı, gözləri gülürdü.
Dedi, səndən nəsə xoşum gəldi, xətrin nə istəsə eləyə
bilərsən, istəyirsən koftamı çıxart, istəyirsən şortiki-
mi.
Koftasını da çıxartdım, şortikini də.
Sonra tez-tez meşəyə çəkilirdik.
Bəzən gecələr qız məni çadırına çağırırdı.
Sonra da qız hamilə olduğunu dedi, onda mən arva-
dımdan ayrılmışdım, dedim, bir halda belədi, evlənək.
Qız isə başını yırğaladı, dedi,
sən burda olsan da, ruhun
öz çöllərinizdədir, o torpaqların həsrəti ilə yaşayır, o
çöllərdə oxunan mahnılara qulaq asırsan. Gec-tez çıxıb
gedəcəksən, elə isə niyə evlənək?
Çox təkid eləsəm də, razılaşmadı və günlərin
birində mənimlə vidalaşmadan, hara getdiyini demədən
çıxıb getdi.
Bu mənə çox toxundu, incidim, amma əlimdən nə
gəlirdi?
Bir anlığa sürücünün dedikləri səsləndi qulaqla-
rımda, onda mən onun danışdıqlarını nağıl zənn elə-
miş dim, amma indi mən də həyatın sərt, acı üzü ilə
qarşı-qarşıyaydım. Hardasa, nə vaxtsa evladım olacaq-
dı, oğlum ya qızım olacağını da bilmirdim. Bəlkə elə
günlərin birində rastlaşacaqdıq?
Bir-birimizi tanıyacaqdıqmı?
Mən bu haqda düşünmək istəmirdim, amma özüm-
dən asılı deyildi.
***
Yağış yağır, amma
tez də kəsir, göyün üzü açılır,
şərqdə göy qurşağı görünür. Uşaqlıqda göy qurşağına
qarı nənənin cəhrəsi deyərdik, taxtaları bozarmış, cır-
cırıldayan cəhrə ilə rəngbərəng göy qurşağı arasında
nə oxşarlıq olduğunu görə bilməzdim. Yalnız indi bu
oxşarlığı görürəm, doğrudan da göy qurşağı nəhəng
cəhrəyə oxşayır, rəngləri ilə göz oxşayan cəhrə!
Gözlərimi göy qurşağından, qarı nənənin cəh rə-
sin dən çəkə bilmirəm.
Səsə geri dönürəm, ayı maşını bostanın kənarında
saxlayır, kabinanın qapısı açılır və bacısı kabinadan
yerə tullanır, əlindəki zənbilləri yelləyir. Qızı bir də
görəcəyimə inamımı itirmişdim, qəlbimə sevinc dolur.
Hələ uzaqdan mənə əl eləyir, bir az yaxınlaşandan son-
ra ucadan salamlayır, salam, ətcəbala, necəsən?
Demək artıqdır, ətcəbalası xətrimə möhkəm dəyir,
bu nə sözdü qız tapmışdı? Nəyə görə mənə ətcəbala
deyirdi. Yaxınlaşır, sifətindən işıq, gülüş yağır. De-