Yazılmışdır. Bu kitabda mülki hüquq münasibətlərinin yaranmasında aparıcı
Yüklə 2,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kirayə müqaviləsi üzrə iddia müddəti.
- Məişət burovuzu (prokatı) müqaviləsi.
Rüfət Göyüşov maq hüququna malik deyildir. Odur ki, torpaq kirayəsi müqaviləsinə xitam verildikdən sonra kirayəçi həmin əşyanı kirayəyə verənə qaytarmalıdır. Pozulmuş hüquqlarını isə məhkəmə qaydasında müdafiə edə bilər. Kirayə hüquq münasibətlərinə xitam verildikdən sonra kirayəçi kirayəyə götürdüyü əşyanı qaytarmırsa, kirayəyə verən
kompensasiya olaraq
əşyanın saxlandığı müddət üçün
müəyyənləşdirilmiş kirayə haqqının verilməsini tələb edə bilər (bax. AR MM, mad.697.2). Kirayə müqaviləsi üzrə iddia müddəti. Kirayə
münasibətlərinin hər iki tərəfi müqavilə öhdəliklərinin yerinə yetirilməməsi ilə əlaqədar pozulmuş hüquqlarının bərpası məqsədilə digər tərəfə qarşı iddia irəli sürə bilər. Bu münasibətlərə iddia müddəti tətbiq olunur. İddia müddətləri ilə əlaqədar qaydaları nəzərdə tutan AR MM-in 18-ci fəslinin müddəalarına əsasən müqavilə tələbləri üzrə iddia müddəti üç il, daşınmaz əşyalarla bağlı müqavilə tələbləri üzrə iddia müddəti isə altı ildir. Odur ki, bu qaydalar eyni ilə kirayə müqaviləsində də tətbiq olunur. Lakin qanunverici kirayə münasibətlərində yarana biləcək bəzi hüquq pozuntuları ilə əlaqədar qısaldılmış iddia müddətlərini tətbiq edir. Belə ki, AR MM-in 697.4-cü maddəsinə əsasən, kirayəyə verənin kirayəyə verilmiş əşyanın dəyişməsi və ya pisləşməsi nəticəsində zərərin əvəzinin ödənilməsi barədə iddiaları altı aydan sonra müddətin keçməsinə görə qüvvədən düşür. Eləcə də kirayəçinin əşyanın saxlanması və ya bərpası üçün xərclərin əvəzinin ödənilməsi və ya hər hansı qurğunun götürülməsinə icazə verilməsi barədə iddiaları altı aydan sonra müddətin keçməsinə görə qüvvədən düşür. Bu zaman iddia müddətinin axımı kirayəyə verən üçün əşyanı geri aldığı andan başlanır. Kirayəçinin iddialarının müddəti isə, kirayə hüquq münasibətlərinə xitam verildiyi andan başlanır.
V fəsil. Əmlak kirayəsi müqaviləsi AR MM-in 697.4-cü maddəsinin son cümləsi belə bir qaydanı nəzərdə tutur ki, kirayəyə verən əşyanın qaytarılması hüququnu müddətin keçməsinə görə itirdikdə onun zərərin əvəzinin ödənilməsi barədə iddiaları da qüvvədən düşür. Hesab edirik ki, bu qayda mülki qanunvericiliyin digər müddəaları ilə ziddiyyət təşkil edir. Belə ki, əşyanı kirayəyə verən onun mülkiyyətçisidir və ya mülkiyyətçisi tərəfindən səlahiyyət verilmiş şəxsdir. Mülkiyyətçinin hüququnun hər cür pozuntularının aradan qaldırılması haqqında tələblərinə isə iddia müddəti şamil edilmir (bax. AR MM, mad.384.0.4). Bu qaydanın tələbləri kirayə münasibətlərinə tətbiq olunduğu üçün nəticə etibarı ilə kirayəyə verənin əşyanın qaytarılması hüququna müddətin keçməsinə görə xitam verilə bilməz.
AR MM-də kirayə müqaviləsinin növləri konkret olaraq göstərilməmişdir. Digər qanunvericilik aktlarını və təcrübədə geniş istifadə olunan kirayə münasibətləri əsasında kirayə müqaviləsinin növlərini aşağıdakı kimi təsnifləşdirmək olar. 1)
Məişət burovuzu müqaviləsi. 2)
Yaşayış sahələrinin kirayəsi müqaviləsi. 3)
İcarə müqaviləsi. Məişət burovuzu (prokatı) müqaviləsi. Mülki dövriyyədə daha çox prokat müqaviləsi kimi tanınan məişət burovuzu müqaviləsi qüvvədə olan Azərbaycan qanunvericiliyi ilə xüsusi olaraq tənzimlənmir. Azərbaycan SSR-nin 1964-cü il Mülki Məcəlləsində məişət burovuzu müqaviləsini tənzimləyən müddəalar nəzərdə tutulmuşdu. Həmin məcəllənin 288-ci maddəsində verilən anlayışa görə, məişət burovuzu müqaviləsi məişətdə işlənən ev
Rüfət Göyüşov şeyləri, musiqi alətləri, idman alətləri, minik maşınları və sair əmlakın (məişət burovuzu) dövlət, kooperativ təşkilatları və ictimai təşkilatlar tərəfindən pulla vətəndaşların müvəqqəti istifadəsinə verilməsi şərtləri və qaydasını müəyyən edir. Prokat müqaviləsinin fərqləndirici əlamətləri birincisi, kirayəyə verənin xüsusi statusunda, ikincisi, bu müqavilənin pred- metinin xüsusiyyətlərində ifadə olunur. Məişət burovuzu müqaviləsində kirayəyə verən qismində əsasən bu işlə peşəkarcasına məşğul olan kommersiya təşkilatları çıxış edə bilər. Əşyanın kirayəyə verilməsi bu təşkilatların sahibkarlıq fəaliyyətlərinin əsas məqsədidir. Onlar bu fəaliyyətlə davamlı olaraq məşğul olduqları üçün bu tip subyektlərin kənarında əşyaların istifadəyə verilməsi ilə əlaqədar bağlanılan müqavilələr məişət burovuzu müqaviləsinə aid olmayacaqdır. Məişət burovuzu müqaviləsinin predmeti kimi, yalnız daşmar əşyalar çıxış edə bilər. Prokata verilə bilən daşınar əşyalar müxtəlifdir. Bura aiddir: məişət-elektrik avadanlıqları, paltar, musiqi alətləri, minik avtomobilləri, mebel dəstləri, idman inventarı, mərasim tədbirləri üçün stol-stul, qab-qacaq və s. Daşınmaz əmlakın kirayəyə verilməsi ilə əlaqədar istənilən əqdlər bu münasibətlərin qısamüddətli olmasından və yaxud kommersiya məqsədilə bağlanmasından asılı olmayaraq heç bir halda məişət burovuzu müqaviləsinə aid edilə bilməz'. Ümumi qaydaya görə, məişət burovuzu müqaviləsi üzrə kirayəyə verilən əşya istehlak məqsədləri üçün istifadə edilməlidir. Lakin təcrübədə sahibkarlıq fəaliyyətinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar bağlanılan prokat müqavilələrinə rast gəlmək olur. Məsələn, konsert tədbirlərinin həyata keçirilməsi məqsədilə iri monitorların və səs gücləndiricilərinin tədbirin keçirildiyi müd ' Гражданское право. Том II. Полутом 1: Учебник / Отв.ред.проф. Е.А.Суханов - М.: Волтере Клувер, 2004, стр.386. 134
Yüklə 2,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|