Yazılmışdır. Bu kitabda mülki hüquq münasibətlərinin yaranmasında aparıcı
Yüklə 2,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
VIII fəsil. Lizinq müqaviləsi deyil,
məhz alqı-satqı müqaviləsi əsasında müxtəlif münasibətlərdədirlər'. 8.4. Lizinq müqaviləsinin əlamətləri Lizinq müqaviləsi icarə müqaviləsi növlərindən biri kimi çıxış edir. Konvensiyaya və mülki qanunvericiliyə əsaslanaraq lizinq müqaviləsinin aşağıdakı əlamətlərini fərqləndirmək olar: 1)
verənin əsas
vəzifəsi maliyyələşdirmədir (investisiyalaş- dırma). Burada pul vəsaiti gələcəkdə icarəyə veriləcək müəyyən əmlakın alınmasına yatırılır. Bu tələb AR MM-in 747-5.2.1-ci maddəsinin tələblərindən irəli gəlir. Orada qeyd olunur ki, lizinq obyekti lizinq verən tərəfindən xüsusi olaraq lizinqə verilmək üçün əldə edilir. Lizinq alan tərəfindən ödənilən pul vəsaiti lizinq verənin həyata keçirdiyi kapitallaşmadan əldə etdiyi gəlir kimi çıxış edir. Münasibətlərin məzmunundan aydındır ki, əmlak özünün maddi-natural formasında lizinq verənə lazım deyildir və onun tərəfindən həmin əmlakın icarəyə verilib gəlir götürülməsi məqsədilə əldə olunub. Bu zaman lizinq verənin kreditor kimi hüquqlarının təminatı kimi icarəyə verilən əmlaka mülkiyyət hüququnun onda qalması çıxış edir. Bu şərtin üstünlüyü ondadır ki, girov və ipotekadan fərqli olaraq lizinq müqaviləsində borclu (lizinq alan) üzərinə düşən öhdəliyi yerinə yetirmədiyi təqdirdə lizinqə verilmiş əmlaka tutma yönəltmək lazım deyildir. Sadəcə həmin əmlakı tələb etmək lazımdır. Odur ki, digər əlamətləri ilə yanaşı, maliyyə li- zinqi müqaviləsi təminat funksiyasını da yerinə yetirirk ' Гражданское право. Том II. Полутом 1: Учебник / Отв.ред.проф. Е.А.Суханов - М.: Волтере Клувер, 2004, стр.412. ^ Гражданское право: Учебник / Под. ред. А.П.Сергеева, Ю.К.Толстого. Том 2. М.: Проспект, 2003, с.230. 205
Rüfət Göyüşov 2)
Lizinq müqaviləsi bağlandıqdan sonra lizinqə veriləcək əmlak lizinq verən tərəfindən satıcıdan öz mülkiyyətinə alınır. Bu qayda AR MM-in 747.2-ci maddəsində nəzərdə tutulmuşdur. Həmin normaya əsasən, lizinq verən müqavilədə nəzərdə tutulan əmlakı hazırlamağa və ya əldə etməyə borcludur. Lizinq predmetinin seçimi tərəflərin istəyindən asılı olaraq həm lizinq verən, həm də lizinq alan tərəfindən həyata keçirilə bilər. Bu halda lizinq obyektinin lizinq müqaviləsinə əsasən istifadə məqsədlərinə uyğunsuzluğu ilə bağlı riskin məsuliyyətini, lizinq müqaviləsi ilə ayrı qayda nəzərdə tutulmayıbsa, lizinq obyektini seçən tərəf daşıyır (bax. AR MM, mad.748-7.3). 3)
Lizinq alan lizinqə verilən əşyadan həm sahibkarlıq, həm də digər məqsədlər üçün istifadə edə bilər. 4)
istifadəsinə verilir. Lizinq predmetinin yalnız istifadə üçün təqdim olunmasının heç bir mənası yoxdur. Həmçinin lizinq verən də əşyanın saxlanmasında maraqlı deyildir. Lizinqin məqsədi əşyanın lizinqə verilməsindən gəlir əldə etməkdir. Lizinq predmetinin lizinq verəndə qalması onun maraqlarına uyğun deyil, çünki o halda lizinq predmetinin saxlanması ilə əlaqədar xərclər lizinq verənin üzərinə düşmüş olacaqdı'. 5)
Əmlak müəyyən müddətə lizinqə verilir. Lizinq müqaviləsinin qeyri-müəyyən müddətə bağlanması istisna olunur. Çünki lizinq fəaliyyəti lizinq müqaviləsinin müddətindən asılı olaraq lizinq ödənişləri üzrə dəqiq hesablamaları tələb edir. 6)
Müqavilədə nəzərdə tutulduğu halda lizinq alan lizinq pred- metini lizinq ödənişləri vasitəsilə mülkiyyətinə əldə edə bilər. Kirayə (icarə) müqavilələri əsasında istifadəyə verilmiş əmlakın kirayəçi (icarəçi) tərəfindən əldə edilməsi hüququ istənilən müqavilədə ‘ Гражданское право: Учебник / Под. ред. А.П.Сергеева, Ю.К.Толстого. Том 2. М.: Проспект, 2003, с.231. 206
VIII fəsil. Lizinq müqaviləsi nəzərdə tutula bilər. Kirayəçinin yaşayış otağı kirayə verildikdən sonra satıldığı halda onu əldə etməkdə üstünlük hüququ AR MM- in 699.3-cü maddəsində müəyyən olunmuşdur. Lakin kirayəçi kirayəyə verilmiş əmlakı mülkiyyətinə alması üçün sonradan əldə olunmuş razılaşmada nəzərdə tutulan alış qiymətini kirayəyə verənə ödəməsi zəruridir. Bu zaman kirayə haqqı heç bir halda alış qiymətinin tərkibinə daxil ola bilməz. Lizinq müqaviləsində bu məsələ fərqli qaydada həll olunur. Belə ki, burada yuxarıda qeyd olunan qayda üzrə lizinq alana müqavilə müddəti qurtardıqdan sonra lizinq predmetini əldə etmək və kirayələmək vəzifəsi həvalə edilə bilər və ya belə hüquq verilə bilər (bax. AR MM, mad.747.3). Bununla yanaşı, lizinq müqaviləsinin bəzi növləri üzrə lizinq ödənişləri lizinq predmetinin alış qiymətinə daxil edilə bilər. Lizinq ödənişləri həyat keçirildikdən sonra isə lizinq predmeti lizinq alanın mülkiyyətinə verilir. Məsələn, AR MM-in 748-2.5-ci maddəsində nəzərdə tutulur ki, maliyyə lizinqi zamanı lizinq obyektinə mülkiyyət hüququ, əgər maliyyə lizinqi müqaviləsində ayrı qayda nəzərdə tutulmayıbsa, bütün lizinq ödənişlərinin verilməsi şərti ilə müqavilə müddəti başa çatmazdan əvvəl lizinq alana keçir. 7)
təsadüfən zədələnməsi riski mülkiyyətçinin üzərinə düşdüyü halda lizinq müqaviləsində ayrı qayda tətbiq olunur. Belə ki, AR MM-in 748-7.1-ci maddəsində müəyyən olunan qaydaya görə, lizinq obyekti olan əmlakın zərərin bütün növlərindən qorunması, həmçinin onun məhv edilməsi, itirilməsi, korlanması, talanması, vaxtından əvvəl sıradan çıxması, quraşdırılması və ya istifadəsi zamanı buraxılan səhvlərdən və istismarı zamanı yol verilən risklərdən qorunması ilə bağlı məsuliyyəti, lizinq müqaviləsi ilə ayrı qayda nəzərdə tutulmayıbsa, lizinq obyektinin faktiki qəbulu anından lizinq alan daşıyır. Qeyd olunan əlamət lizinq müqaviləsini əmlakın istifadəyə verilməsi ilə əlaqədar digər müqavilələrdən fərqləndirən cəhətlərdən biri kimi çıxış edir. 207 Yüklə 2,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|