Yazılmışdır. Bu kitabda mülki hüquq münasibətlərinin yaranmasında aparıcı
Yüklə 2,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ssuda (kirayə) verənin vəzifəsi.
- Əvəzsiz istifadə müqaviləsinə aşağıdakı hallarda kirayə verənin təşəbbüsü ilə vaxtından əvvəl xitam verilə bilər
- Kirayəçinin (ssuda alanın) vəzifələri aşağıdakılardır
Rüfət Göyüşov Əvəzsiz istifadə müqaviləsinin mülki hüququn digər qruplara aid olan bir neçə müqaviləsi ilə oxşar əlamətləri vardır. Oxşar müqavilələrdən biri borc müqaviləsidir. Borc müqaviləsi həm əvəzli, həm də əvəzsiz ola bilər. Hər iki müqavilə üzrə əşya digər tərəfə verilir və müqavilənin müddəti bitdikdən sonra geri qaytarılır. Ümumi oxşarlıqla yanaşı, onları fərqləndirən üç əlamət vardır. Birincisi, borc müqaviləsinin predmeti kimi cinsən müəyyən olunan əşyalar çıxış etdiyi halda, əvəzsiz istifadə müqaviləsinin predmeti kimi yalnız fərdən müəyyən olunan əşyalar çıxış edə bilər. İkincisi, borc müqaviləsi üzrə əşya digər tərəfin mülkiyyətinə verildiyi halda, əvəzsiz istifadə müqaviləsi üzrə əşya digər tərəfin yalnız sahibliyinə və istifadəsinə verilir və əşyanın mülkiyyətçisi kimi kirayəyə verən qalır. Üçüncüsü, borc müqaviləsi üzrə müddət bitdikdə borc alan eyni miqdarda və eyni şəkildə əşyaları qaytarmalı olduğu halda, əvəzsiz istifadə müqaviləsi üzrə kirayəçi ancaq istifadəyə götürdüyü əşyanı qaytarır. Əvəzsiz istifadə müqaviləsi saxlama müqaviləsi ilə oxşar əlamətlərə malikdir. Hər iki müqavilənin predmeti kimi mülkiyyətçiyə qaytarılmalı olan fərdən müəyyən olunan əşyalar çıxış edir. Lakin əgər saxlama müqaviləsində əşya yalnız saxlama üçün verilirsə, əvəzsiz istifadə müqaviləsi üzrə əşya istifadəyə verilir. Saxlanmaya verilmiş əşyanın istifadə olunması müqavilənin pozulması demək olacaqdır. Əvəzsiz istifadə müqaviləsi üzrə kirayəçinin müqavilənin predmetinə münasibətdə hüququ müvəqqəti xarakter daşıdığı üçün o, öhdəlik hüquqi xarakterlidir. Odur ki, əvəzsiz istifadə müqaviləsini tənzimləyən normalar əmlakın etibarnaməli idarə- çiyə verilməsinə, torpaqdan daimi istifadə hüquqlarına, meşə sahələri üzərində ümumi servitutlara tətbiq olunmayacaqdır. Qeyd olunan münasibətlərə mülki qanunvericiliyin müvafiq əşya hüquqi münasibətlərini tənzimləyən normaları tətbiq olunacaqdır'. ' Гражданское право. Том II. Полутом 1: Учебник / Отв.ред.проф. Е.А.Суханов - М.: Волтере Клувер, 2004, стр. 424. 196
VII fəsil. Əvəzsiz istifadə müqaviləsi 7.3. Müqavilənin məzmunu Əvəzsiz istifadə müqaviləsinin məzmunu tərəflərin hüquq və vəzifələrində ifadə olunur. Hüquq və vəzifələr isə müqavilənin növünə, predmetinə (fərdən müəyyən olunan, istehlak olunmayan), məqsədinə (əmlakın istifadəyə verilməsi), təyinatına (şəxsi istehlak) və digər əlamətlərinə görə müəyyən olunur. Müqavilənin əvəzsiz xarakterli olmasına, yəni müqavilədə tək fayda götürən şəxs kimi kirayəçinin çıxış etməsinə baxmayaraq, qanunverici tərəfləri qarşılıqlı hüquq və vəzifələrlə təmin etmişdir. Bunlar aşağıdakılardır:
ümumi kirayə münasibətlərində olduğu kimi, əşyanı kirayəçinin istifadəsinə vermək, həm də müqavilə şərtlərinə uyğun olaraq istifadə üçün yararlı vəziyyətdə təqdim etməkdir. Kirayə müqaviləsində olduğu kimi, bu müqavilə üzrə ssuda verən müqavilə müddəti ərzində ssuda alanın əşyadan sərbəst istifadəsinə şərait yaratmalıdır. Burada ssuda verənin faydalanan tərəf kimi çıxış etməməsi onun məsuliyyət dərəcəsini (yəni, əşyanı əvəzsiz istifadəyə verən şəxsin məsuliyyətinin yaranması əsaslarını) adi kirayə müqaviləsi ilə müqayisədə məhdudlaşdırır. Belə ki, kirayə müqaviləsində kirayəyə verən kirayəyə verilmiş əşyanın hər cür qüsuru nəticəsində dəyən zərər üçün məsuliyyət daşıdığı halda əvəzsiz istifadə müqaviləsində kirayəyə verən kirayəçi qarşısında yalnız qəsdən və ya kobud ehtiyatsızlıq üzündən törədilmiş əməllər və ya qüsurlar üçün məsuliyyət daşıyır (bax. AR MM, mad.677.1.2; 677.1.3; 677.4; 733.1).
Ssuda verənin istifadəyə verilmiş əşyanın qüsurlarına görə məsuliyyətini istisna edən halları kirayə müqaviləsini tənzimləyən normalar əsasında aşağıdakı qaydada ümumiləşdirmək olar (bax. AR MM, mad.677.2): 1)
kirayəçiyə müqavilə bağlanarkən məlum olmuşsa; 2)
əgər kirayəçi qüsuru bilə-bilə müqavilənin şərtlərinə uyğun gəlməyən əşyanı qəbul edirsə; 3)
197 Rüfət Göyüşov müəyyən olmalı idisə ssuda verən istifadəyə verilən əşyanın qüsuru nəticəsində yaranan zərərə görə məsuliyyət daşımayacaqdır. Ssuda verənin əsas hüquqlarından biri əvəzsiz istifadə müqaviləsinə vaxtından qabaq xitam verməsi hüququdur. Onun, bu hüququ müəyyən şərtlər daxilində həyata keçirilə bilər. Əvəzsiz istifadə müqaviləsinə aşağıdakı hallarda kirayə verənin təşəbbüsü ilə vaxtından əvvəl xitam verilə bilər: 1)
əgər kirayəçinin əşyadan istifadə edə bilməsi üçün yetərli olan müddət bitərsə, kirayəyə verən əşyanın daha əvvəl qaytarılmasını tələb edə bilər (bax. AR MM, mad.736.2); 2)
kirayəyə verən əvəzsiz istifadəyə verdiyi əşyaya gözlənilməz hallar nəticəsində ehtiyac duyduqda (bax. AR MM, mad.737); 3)
(bax. AR MM, mad.737); 4)
kirayəyə verənin razılığı olmadan əşyanı üçüncü şəxslərin istifadəsinə verdikdə (bax. AR MM, mad.736.4); 5)
mühüm təhlükəyə məruz qaldıqda (bax. AR MM, mad.737); 6)
kirayəçinin öldüyü halda (bax. AR MM, mad.737). Kirayəçinin (ssuda alanın) vəzifələri aşağıdakılardır: 1)
əvəzsiz istifadəyə götürülmüş əşyadan müqavilə şərtlərinə uyğun istifadə etmək. Belə ki, AR Mülki Məcəlləsinin 735-ci maddəsinin tələbinə əsasən, kirayəçinin əvəzsiz istifadəyə götürdüyü əşyadan müqavilədə göstəriləndən savayı, başqa təyinatla istifadə etməsinə icazə verilmir. 2)
kirayəyə verənin icazəsi olmadan kirayəçinin həmin əşyanı üçüncü şəxslərin istifadəsinə vermək hüququ yoxdur (bax. AR MM, mad.735); 3)
kirayəçi əvəzsiz istifadəyə götürdüyü əşyanın adi saxlanması və ona qulluq üçün zəruri olan xərcləri çəkməlidir (bax. AR MM, mad.734.1); 4)
kirayəçi əvəzsiz istifadəyə götürdüyü əşyanı müqavilədə müəyyənləşdirilmiş müddət qurtardıqdan sonra qaytarmağa borcludur (bax. AR MM, mad.736.1).
Yüklə 2,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|