Yazılmışdır. Bu kitabda mülki hüquq münasibətlərinin yaranmasında aparıcı
Yüklə 2,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
Rüfət Göyüşov sına sərf olunmuş vəsaitlərin qaytarılması lizinq ödənişləri vasitəsilə həyata keçirilir'. Lizinq müqaviləsi xüsusi əlamətlərə malik olmaqla icarə müqaviləsinin növlərindən biri kimi çıxış edir’. Lakin bu fikirlə razılaşmayan müəlliflər də vardır. Belə ki, rus alimlərindən V.S.EM qeyd edir ki, adi kirayə münasibətlərinin əsasını gəlir əldə etmək məqsədilə əşyanın üzərində sərəncam verməklə onu digər şəxsin istifadəsinə verilməsi qaydası təşkil edir. Bundan fərqli olaraq, lizinq başqa bir iqtisadi vəziyyət yaradır. Müəyyən əmlakın təsərrüfatda istifadəsinə ehtiyacı olan şəxs həmin əmlakı bazarda tapır və maliyyə vəsaitlərinə malik olan digər subyektə həmin əmlakın satıcıdan alınıb onun müvəqqəti istifadəsinə verilməsi məqsədilə müraciət edir. Alınıb istifadəyə verilməsi nəzərdə tutulan əşya və onun satıcısına müraciət edən şəxs özü tapmadığı üçün həmin əşyanın keyfiyyətinə və satıcının hərəkətlərinə görə (maliyyə vəsaitlərinə malik olan subyekt) məsuliyyət daşımayacaqdır. Bu şəraitdə əşyanın alıcısı üçün əşyanın alınmasından daha çox, investisiyalaşmanm formalarından biri kimi, maliyyə vəsaitləri üzərində məqsədəuyğun şəkildə sərəncam verilməsi məsələsi birinci dərəcəli əhəmiyyətə malikdir. Alıcı tərəfindən əşyanın dəyərinin ödənilməsi əşyanın gələcək istifadəçisi üçün maliyyə xidmətinin göstərilməsi kimi çıxış edirk Burada əmlakın əvəzli olaraq mülkiyyətə alınması münasibətləri bu əşyanın digər şəxsin müvəqqəti istifadəyə verilməsi ' Гражданское право: Учебник / Под. ред. А.П.Сергеева, Ю.К.Толстого. Том 2. М.: Проспект, 2003, с.229. ^ Yeno orada, səh.230. ’ Lizinq termini ingilis dilindən tərcümədə - götürmək və müvəqqəti istifadəyə vermək mənasını verir. Bu ifadəni Amerika şirkəti olan "Bell Telefon Kompani" rəhbərliyinin telefon aparatlarının satılmaması və onların kirayəyə verilməsi barədə 1877-ci ildə qəbul etdiyi qərarı əsasında aparılan əməliyyatlarla əlaqələndirirlər, (bax. H.İ.Şpitler. Практический лизинг. M., 1991, s.7). 202
VIII fəsil. Lizinq müqaviləsi münasibətləri ilə şərtlənir. Qeyd olunan əmlak münasibətləri sisteminin tam olaraq tənzimlənməsi üçün lizinq müqaviləsində alınmış əmlakın istifadəyə verilməsi ilə həmin əmlakın alqı-sat- qısı müqavilələri arasında qarşılıqlı əlaqə olmalıdır. Maliyyə vəsaitlərinin cəlb edilməsi, agent xidmətlərinin göstərilməsi, qarşılıqlı qarantiyaların təmin olunması üzrə subyektlərin iştirak etdiyi mürəkkəb lizinq əməliyyatlarında əmlak münasibətləri sistemi daha da mürəkkəbləşir, çünki burada digər müqavilə (kredit, agent və s.) formalarından istifadə olunmasına zərurət yaranır. Odur ki, lizinq münasibətlərinin hüquqi təbiətini artıq ənənəvi xarakter alan icarə, nisyə satış, borc, tapşırıq müqavilələri hüquq institutları vasitəsilə müəyyən etmək lizinq münasibətlərinin digər iştirakçılarının hüquqi təsnifatının lazımi səviyyədə aparılmamış qalması demək olacaqdır'. Lakin mülki qanunvericilikdə lizinq münasibətlərini tənzimləyən müddəaların təhlili onu deməyə əsas verir ki, lizinq müqaviləsi hüquqi təbiətinə görə icarə müqaviləsinə daha yaxındır. Bu müqavilə növləri arasında fərq azdır. Bu fikri AR MM-in 751-ci maddəsində müəyyən olunan qayda da təsdiq edir. Orada qeyd olunur ki, li- zinq barəsində əmlak kirayəsi müqaviləsinin Mülki Məcəllənin 747-750-ci maddələrinə zidd olmayan qaydaları tətbiq edilir. 8.3. Lizinq əməliyyatlarının hüquqi forması Bizim mülki qanunvericiliyə görə lizinq müqaviləsi həm ikitərəfli, həm də üçtərəfli ola bilər. Bununla əlaqədar AR Mülki Məcəlləsinin 747-5.1-ci maddəsində qeyd edilir ki, lizinq əməliyyatlarının hüquqi forması ya lizinq verənlə lizinq alan arasında ’ Гражданское право. Том II. Полутом 1: Учебник / Отв.ред.проф. Е.А.Суханов - М.: Волтере Клувер, 2004, стр.409. 203
Rüfət Göyüşov bağlanmış lizinq müqaviləsi və lizinq verənlə satıcı arasında bağlanılmış alqı-satqı müqaviləsidir, ya da həmin şəxslər arasında Mülki Məcəllənin 747-5.2-ci maddəsinə və lizinqlə bağlı digər maddələrinə müvafiq surətdə bağlanılmış üçtərəfli müqavilədir. Bü cür yanaşma Ottava Konvensiyasında da əksini tapmışdır. Lakin hüquq ədəbiyyatlarında lizinq müqaviləsinin ikitərəfli və ya üçtərəfli olması ilə əlaqədar müxtəlif fikirlər mövcuddur. Rus alimlərindən A.A.İvanov qeyd edir ki, bir tərəfdən, lizinq verənlə lizinq alan arasında olan münasibətlər, digər tərəfdən isə lizinq verənlə satıcı arasında olan münasibətlər klassik sinelaqmatik müqavilələrdə olduğu kimi tənzimlənir. Çünki lizinq münasibətlərinin iştirakçıları çoxtərəfli əqdləri xarakterizə edən, eyni zamanda, bütün iştirakçılara, ayrı-ayrılıqda isə hər birinə məxsus olan hüquq və vəzifələrə malik deyildirlər. Lizinq
münasibətlərinin iştirakçıları istənilən müqavilənin bağlanması üçün ümumi (razılaşdırılmış) iradə ifadəsi bildirmirlər. Lizinq münasibətlərinin iştirakçıları arasında yaranan münasibətlərə müqavilələrin bağlanması, dəyişdirilməsi və xitamı və əqdlərin etibarsızlığı haqqında qaydaları tətbiq etmək olmaz. Belə ki, bir müqavilə öz tərkibində digər müstəqil müqavilələri birləşdirə bilməz. Odur ki, lizinq sözün geniş mənasında - lizinq verənin lizinq alanın və satıcının iştirak etdiyi müqavilələr məcmusudur'. Oxşar fikir digər rus alimlərindən V.S.Em tərəfindən də vurğulanır. Müəllif lizinq müqaviləsini təhlil edərək göstərir ki, lizinq müqaviləsində satıcı haqqında şərtin dəqiqləşdirilməsi lizinq müqaviləsini üçtərəfli müqaviləyə çevirməyəcəkdir. Belə ki, lizinq müqaviləsinin iştirakçıları (lizinq alan və lizinq verən) lizinq predmetinin satıcısı ilə lizinq müqaviləsi əsasında ' Гражданское право: Учебник / Под. ред. А.П.Сергеева, Ю.К.Толстого. Том 2. М.: Проспект, 2003, с.232. 204
Yüklə 2,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|